Просмотр содержимого документа
«Мектеп оқушыларына сабақ берудегі мотивация»
Мектеп оқушыларына сабақ берудегі мотивация
Адам өзінің іс-әрекеті арқылы жүзеге асырылатын қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінің арқасында адам болып қалыптасады, дамиды және тұлға ретінде қалыптасады. Белсенді емес тұлғаны елестету мүмкін емес, өйткені оның әлі де қанағаттандырылуы қажет қажеттіліктері бар.
Қажеттілік дегеніміз – организмнің немесе тұлғаның қажеттіліктерін олардың өмірі мен дамуын қамтамасыз ететін қажетті жағдайлардағы психикалық көрінісі.
Көптеген қажеттіліктердің ішінде А.Маслоу бойынша ерекше көзге түседі. Американ психологі Абрахам Харольд Маслоу ұсынған адам қажетсінуін сипаттайтын иерархиялық моделдің жалпы атауы. 1943 ж. Маслоудың «Psychological Review» журналында басылып шыққан «Адам мотивациясының теориясы» («A Theory of Human Motivation») атты кітабында бұл идея қарастырылған болатын.
А) физиологиялық (органикалық) қажеттіліктер;
ә) қауіпсіздіктің қажеттілігі,
б) құрметке (құрметке) мұқтаждық;
г) танымдық қажеттілік;
д) эстетикалық қажеттіліктер;
е) өзін-өзі актуализациялау қажеттілігі.
Қажеттіліктің болуы дене мен қоршаған орта арасындағы тепе-теңдіктен (биологиялық қажеттіліктер) немесе жеке адам мен қоғам арасындағы (әлеуметтік қажеттіліктер) құрылады. Қажеттілік психиканың белгілі бір күйінде көрінеді (адамда – тәжірибе деп аталатын санада). Психика көрсеткен кемшіліктердің орнын толтыру үшін белсенділіктің көрінісі арқылы тиісті күштердің шығыны қажет.
Маслоудың түсіндіруі бойынша, әрбір саты келесі сатыға көтерілу үшін, алдыңғы саты толық орындалуы, алдыңғы қажетсіну толық қанағаттануы керек.
Белсенділік дегеніміз – адамның белгілі бір қажеттілікті қанағаттандыру мақсатында іс-әрекетке ұмтылуында және көрінісінде көрінетін нақты реакцияда қолданылатын энергия.
Демек, белсенділік дегеніміз – адамның бойында белгілі бір қажеттіліктің пайда болуы нәтижесінде пайда болған саналы түрде қойылған мақсатқа жететін қоршаған ортамен болатын белсенді әсер.
Адам өзінің іс-әрекетінде алға қойған мақсаттары алыс және жақын, кең және тар болуы мүмкін.
Мотив – бұл әрекетке, іс-әрекетке немесе белсенділікке түрткі болған психикалық құбылыс;
Мінез-құлық мотивтері қажеттіліктерге негізделген. Мотив объективтендірілген қажеттілік ретінде түсініледі, яғни мотив оны қанағаттандыру жолын көрсетеді.
Күнделікті өмірде «мотив» және «ынталандыру» ұғымдары жиі бөлінбейді.
Ынталандыру дегеніміз не?
Ынталандыру дегеніміз – адамға немесе жануарға әсер етіп, реакцияны тудыратын объективті құбылыс. Яғни, мотив жеке тұлға өңдеген ынталандырудың көрінісі ретінде әрекет етеді. Әр түрлі жеке тұлғадағы сол ынталандыруды әр түрлі мотивтер ретінде көрсетуге болады.
Мектеп оқушыларының оқу мотивациясының сипаттамалары (Н.В. Немовтың айтуы бойынша)
| Жасы | Мотивацияның сипаттамалары
|
| Мектеп жасына дейінгі балалар
| Жаңа тәжірибелердің қажеттілігі. Оқудың жаңа әрекет ретінде қажеттілігі. Ересектердің мақтауына ие болу қажеттілігі. Үздік болу, үздік оқушы болу қажеттілігі.
|
|
Бастауыш мектеп
| Міндет сезімі (танымдық мотивацияны екі еселендіреді және айтарлықтай асып түседі). Абыройлы мотивация – жоғары баға алуға ұмтылыс 3-4 сыныпқа дейін артады. Санкциялардан, яғни жазадан аулақ болу мотиві. Негізгі мотивация –сыртқы, беделді және мәжбүрлі болып табылады. Пәнге деген қызығушылық (5 есе төмендейді – оқушылардың 5% дейін). Мотивация тұрақсыз, белгілі бір пәндерге қызығушылық жоқ, қалыптасқан ниеттің энергиясын ұзақ уақыт ұстау мүмкіндігі жоқ. |
| Орта буын | Белгілі бір пәнге деген тұрақты қызығушылық. Сәтсіздікке жол бермеу мотиві. Ұжымдағы жоғары мәртебені растау және өзін-өзі растау құралы ретінде, егер оны білім қолдамаса да, жоғары бағаға ие болуға деген ұмтылыс. Танымдық қызығушылық тек жоғары мотивацияланған адамдарға. Оқу жетістігінің мотиві дамымайды. Жасөспірім қатынасынан туындаған мотивация (итермелеу, алдау, мұғалімді алдау және т.б.) |
| Жоғарғы буын | Кәсіптік білім беру ұйымдарында үздіксіз білім беруді ынталандыру. Тақырыпты болашақ тұрғысынан таңдау (орташа жасөспірім: болашақты сүйікті пән тұрғысынан таңдау). Белгінің мотиватор ретіндегі маңызы төмендейді, белгі мотиватор ретінде емес, білім сапасының критерийі ретінде әрекет етеді. Маңызды пәндер бойынша жоғары нәтижелерге жетуге ынталандыру. Ішкі, өзіндік мотивация. |
«Түрксіб жалпы орта білім беретін мектебі» КММ
Педагог-психологі:
Теңлік Шалқарқызы Есекенова
430
95 511 
