СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Мелодия тутовника.Ф.Нагиев.Рассказ.

Нажмите, чтобы узнать подробности

Полезные свойства шелковицы.Как ашуги изготавливали музыкальные инструменты из дерева-шелковицы.

Просмотр содержимого документа
«Мелодия тутовника.Ф.Нагиев.Рассказ.»


Тарсунин кьил:Хатрут тарцин мани.С.Сулейманаз. Ф.Нагъиев

Метлебар:гьикаядихъ галаз танишарун,авторди низ багъишнават1а суьгьбетун,тарар вуч атал цазват1а ва абурукай инсанри гьихьтин менфят къачузват1а чирун,хатрут тарцикай чуьнгуьрар авун патал халкьди гьик1 зегьмет къачузвайт1а ихтилат авун,ч1ал гегьеншарун ва к1анарун.

Тарсунин къайда:ахтармишунин,аялри санал группайра к1валахунин ва

суал-жаваб гунин къайдаяр.

Тарсунин алатар: ктаб, аялрин сочиненияр, аялрин шикилар,интерактивный доска,презентация .

-----Тарсунин финиф.

----Тарс тешкилун.

---- Аялрин гьазурвал ахтармишун.(слайд 1)

-------Аялрик гьевес кутун.

Аялар,гуьзел гатфарин т!ебиатдал чан акьалтзава , чак шадвилин гьиссер акатзава.Гатфар бере виридалайни гуьгьулар ачух жедай йисан вахт я.Къе чаз сифте яз гатфарин рагъ хъуьрезва, ада вичин нурар чаз багъишзава. Чнани сада-садаз мили хъвер багъишин ва чи гуьгьуьларни хкажин.(2сл.)

1.Алатай тарсуна чун квекй раханай?

2.Къачагъ Гьасан халкьдиз вучиз к1андай,к1ан хьунин себеб лагь.

3.Гьасана гьихьтин кьин кьаз тунай вичин юлдашрив- къачагърив?

4.Аслан ханди гьихьтин къимет ганай Гьасаназ?

Тарсунин кьил ачухарун.

-----Муаллимдин суьгьбет.



Тарих къадим затІ я. Вири рикІел хуьз алакьдач. Амма Къавкъаздин къадимлу халкьарикай сад тир лезгийрихъ лап дегь девиррилай инихъ машгьур ашукьар, шаирар ва чуьнгуьрдал лап рикІивай ашукь векилар хьана. ИкІ, месела, ирид лагьай виш йисарилай малум тир Давдахъа, цІикьвед лагьай виш йисара-Месхети-Ханума, Генжеви Низамиди, Куьре Мелика, Миграгъ Къемера, Мискин Велиди, Лезги Къадира, Кьуьчхуьр Саида, СтІал Сулеймана, чи девирда лагьайтІа, ашукьар тир Ширина,Сакита, Адила, Рустама, Шимшира ва пара кьадар масабуру чуьнгуьрдикай менфят къачуна ва къучун давам хъийиз, чпин рикІера авай гьиссер халкьдал агакьариз куьмекна. Алай девирдани, гьи кьадар жуьреба-жуьре музыкадин алатар пайда хьанватІани, лезги кІвале, межлисда, мел-мехъерик чуьнгуьр вафалу яз амазма. 
Чуьнгуьррин сесерин ширинвал, абурухъ дикъетдив яб акалунин сирер, абур арадал гъизвай устадрилай асуллу я. Лезгийрихъ абур амукьунин себебни-гьахьтин бажарагълу устадар хьунухь я. Гьайиф хьи, къадим заманайрилай инихъ, бубади-хциз, хцини чпин рухвайриз ва хтулриз чириз, абур маса гуз хьана, тек-туьк устадри, чпин эрж эцигиз алахъна. Чуьнгуьр-хатрут таран кьелечІ кьуларикай арадал гъизвай затІ я.

Чуьнгуьр, гьелбетда, назик алатрикай сад я. Ам хвена кІандай затІ яз, гъавурра авай инсанри, саламат хуьда. Гьайиф хьи, чал лап къадим чуьнгуьррикай тІимил ама. 
Лезги халкь амай кьван гьа чуьнгуьрарни амукьда ва абур ийидай устадарни. Идалай вилик чуьнгуьр-ашукьрин алат тиртІа, гила межлисриз, кьилди къачуртІа, телевизоррай клиприз са кьадар манидарар чуьнгурар гваз экъечшзава. И карди чак шадвал кутазва. Вучиз лагьайтІа, сегьнедиз гваз экъечІзавай гьи жуьредин хьайитІани музыка тамамарзавай алатдилай чуьнгуьр усал туш.

 Лезги чуьнгуьр 
Шад манийрик кутаз лувар, 
Къурмишда на гьар са сувар. 
Ашукьардай чилер, цавар, 
Аламатдин затІ я чуьнгуьр! 
Хъуьрез, къугъваз гимиш симер, 
Тезенагдал кутаз демер, 
Шив хьиз вердиш ийиз туьмер, 
Аламатдин затІ я чуьнгуьр! 
Лезги халкьдин мел-мехъерин, 
Шагьларин шагь я вун ширин, 
Руьгь кутадай рикІик дерин, 
Аламатдин затІ я чуьнгуьр! 
ЦІийи свас хьиз чамран хурал, 
Рахада вун ич хьиз тарал. 
Лезги чилел ашукь марал, 
Аламатдин затІ я чуьнгуьр! 
Сажидин, на чІалар туькІуьр, 
Шагьнабатдин яд я чуьнгуьр! 
Сад Аллагьди авур куькІуьр, 
Аламатдин затІ я чуьнгуьр
!




Музыкадин алатар арадал атун патал гьихьтин тарар ишлемишзават1а, абурун т1варар чирун.Хатрут тар вуч патал цазват1а ва вуч патал ишлемишзават1а къалурун. (5слайд)

------Аялди шиир к1елун.

Чуьнгуьр

Владик Батманов

Зи рик1 пашман хьайи чlавуз,
Чlугвада за вун зи хуруз.
Вахъ галаз са мани лугьуз,
Заз лап кlани кар я, чуьнгуьр.
Атайла ви ван япариз,
Шад жеда, пагь, чи рушариз.


Килиг садра куьн тупlариз,
Билбилдиз ухшар я чуьнгуьр.
Буш тахьурай гьич ви симер,
Пехил тахьуй къунши эллер
Гурлу ийиз мелни мехъер,
Чаз гьар югъ сувар я,чуьнгуьр.
Кьуд патахъди чук1уриз ван,
Манидал гъиз зи ширин чан...
Симер алай ви нехиш тан,
Ашукьрин сардар я, чуьнгуьр…..

Тарс аялри к1елун.

-----Ял ядай декьикьа.

----Четин гафар:субай,куг,мидаим…


-----Тарсун винел к1валах тухун.


------Суалар:Къилиж халудиз гьихьтин кас лугьуз жеда?

Ашукьрин манияр квекай тир?

Халкьди вуч буйругъ ганай халкьдиз?

Кьуьзуь уста муьт1уьгъ хьанайни хандиз?

Къилиж халудиз вучиз багьа я чуьнгуьр?Ф.Нагъиева низ багъишнава и гьикая?

------Манидихъ яб акалун.(чуьнгуьрдихъ яб акалун.шикилрай к1валах.)

Чуьнгуьрдиз яб гайила квез гьихьтин гьиссер къвезва .Аярин суьбетрихъ яб акалун .(видео)

-------Са бязи аялри тарарин,патав тамун ­юкьвара, кул-кусрин къваларив цIаяр хъийизва, чиркинвилер арадал гъизва, акIур­на­вай къелемар кукI­вар­зава.Ша кван тарар хуьникай суьгьбет ая.(ученик)

---Шиирдихъ яб акалун.

-------Викторина «Тарар чира».

1.Гьамиша къацу тарар

2.Лацу хам алай тар

3.Ширин яд авахьзавай тар

4.Тарцин партал

5.Виридалайни к1еви тар.

6.Гьи тарцикай Лезгистанда чуьнгуьрар ийизвай?

7.Тарари инсанриз нефес къачун патал вуч гузва?

-------Мисалар.

  • Тараз якIв яда тамуз ван хьуй лугьуз...

  • Тар хайи чкадал ван жеда...

  • Тара авай таратул, амай гафар къене тур...

  • Тама авай хъсан емишвакIанди я...

-----Рефлексия.

-----Аялри чпи-чпиз къиметар эцигун.





Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!