“Müəllim-valideyn” qarşılıqlı münasibət problemləri

“Müəllim-valideyn” qarşılıqlı münasibət problemləri

“Ailə və məktəb sahil və dənizdir. Sahildə uşaq ilk addımlarını atır, ilk həyat dərslərini alır və sonra onun qarşısında sonsuz bir bilik dənizi açılır. Məktəb bu dənizdə yol açandır. Bu o demək deyil ki, o, sahili tamamilə tərk etməlidir...”. L.A. Kassil

Müəllimin əsas və ən ümdə vəzifəsi ailəni özünün müttəfiqinə, həmfikirinə çevirmək, demokratik münasibətlər tərzi yaratmaqdır. O, böyük səbr və nəzakət sahibi olmalıdır. Bəzən valideynlərlə işləmək uşaqlarla işləməkdən də çətin olur. Elə olur ki, müəllimlər və valideynlər arasında çətin və bəzən də ziddiyyətli münasibətlər yaranır. Müəllimin şagirdlərin valideynləri ilə ünsiyyəti uşağın şəxsiyyətinin formalaşması prosesinə, təlim prosesinə təsir göstərir.

Valideyn və müəllim arasında münaqişə: niyə yaranır və onları necə həll etmək olar?

Məlumdur ki, valideyn - müəllim arasında bölüşəcək heç bir şey yoxdur: hər ikisi uşağın maraqları və yaxşılığı üçün hərəkət edirlər. Ancaq yenə də tez-tez aralarında münaqişə baş verir. Necə hərəkət etməli – hər bir valideyn özü üçün qərar verir. Bəziləri mütəmadi olaraq çətin müəllimlə mübahisə edir, bəziləri məktəb direktoruna və ya təhsil şöbəsinə şikayət etməyə gedir, bəziləri uşağını götürərək, qapını çırparaq başqa məktəbə gedir. Bəlkə əvvəlcə kompromis axtarmağa dəyər? İstənilən müəllim bilir ki, ən xoşagəlməz, yorucu və ümidsiz münaqişələr valideynlərlə olur. Bəlkə də ona görə ki, ailə üzvləri problemi ancaq uşağın sözlərindən öyrənirlər və bütün təfərrüatları öyrənə və xoşagəlməz hadisənin bütün iştirakçıları ilə danışa bilmirlər. Formal olaraq hər iki tərəf, yəni həm müəllim, həm də valideyn uşağın rifahı ilə maraqlanmalıdır. Ancaq həyatda bu sxem obyektiv və subyektiv amillərin ağırlığı altında dərhal çökür. Müəllimin ilk vəsifəsinin hər bir uşağın normal inkişafını təmin etmək olduğu sözləri demək olar ki, həmişə yalnız şüar olaraq qalır. Əslində müəllimdən proqram əsasında dərslərini keçmək və sinifdə nizam-intizam yaratmaq tələb olunur.

Valideynlər üçün də asan deyil. Min bir əziyyətlə uşağı üçün çalışır. Bəzən də olur ki, uşağın qabiliyyəti olmasa da onu ancaq ali təhsilli görmək istəyir.

Münaqişənin üçüncü tərəfi isə uşaqlar olur. Təəccüblüdür ki, onun problemə münasibəti çox vaxt ümumiyyətlə nəzərə alınmır. Uşaq hər şeyi unutmağa şad olardı. Lakin böyüklər qəzəblənmiş, qarşılıqlı ittihamlar irəli sürülür və tamamilə uşağın narahatlığının daha da gücləndirdiklərini düşünmürlər.

Bir şeyin yaxşı olmasını istəyirsinizsə, özünüz edin

Məktəb münaqişəsi də digər münaqişələr kimidir. Onu həll etmək üçün vəziyyətə təsir göstərməyə və ya ondan çıxmağa cəhd edə bilərsiniz. Ailə münaqişələrindən və sənaye intriqalarından fərqi ondan ibarətdir ki, bu halda valideynlər öz övladı üçün qərar verir və onların qərarı uşağın gələcəyinə təsir edəcəkdir. Vəziyyətə müxtəlif yollarla təsir edə bilərsiniz. Bəzi valideynlər birbaşa təzyiqə üstünlük verirlər: dərsdən sonra mübahisə, rəhbərlikdən şikayət və ya şikayət etmək hədəsi. Bu cür davranışa reaksiya belə mümkündür ki, gənc, utancaq müəllimlər “yola vermək” üsulunu seçirlər. Lakin şagirdlə münasibətləri “lal” cəngəlliyə çevrilir. Elə də ola bilər ki, qıcıqlanmış müəllim kifayət qədər şüurlu şəkildə şagirddən qisas almağa başlayır. Müəllimin kifayət qədər vəsaiti və gücü var ki, sinifdə uşağı ümumiyyətlə, formal çərçivədən çıxmadan dözülməz hala gətirsin.

“Valideyn-müəllim” münaqişələrinin spesifik səbəbləri

Valideynlərin məktəbdən narazılıq etməyə və müəyyən iddialar irəli sürməyə əllərində kifayət qədər əsaslar vardır. Valideynlərlə işləyərkən müəllim daim uşağın hərəkətlərini, məktəbdəki uğurlarını, uğursuzluğunu, vəziflərə münasibətlərini və s. düzgün və qaydalara riayət edərək nizamlamalıdır. Burada yadda saxlamalıyıq: bütövlükdə uşağın şəxsiyyətini deyil, müəyyən bir hərəkəti qiymətləndirin! Uşağı qiymətləndirən müəllim bununla valideynə qiymət verir. İctimai məclislərdə müəyyən uşaqların zəif cəhətlərindən danışmağa icazə verilməməlidir. Hamı üçün ümumi və müvafiq sualalrı seçmək yaxşıdır. Fərdi söhbətlərdə nəzakətli şəkildə, şagirdin müsbət xüsusiyyətlərinə diqqət yetirərək, maraqlı bir problemi aşkar etdikdən sonra, valideynlərlə birlikdə onun həlli yollarını qeyd edin. Geridə qalan və çətin şagirdlərin valideynləri iclaslarda xüsusi narahatçılıq keçirilər. Müəllim həmişə “qızıl qaydanı” xatırlamalıdır: insanlarla yaxşı davran ki, onlarda səninlə yaxşı davransınlar. Təəssüf ki, bir çox müəllimlər “mənfi ifadələri” özləri üçün norma hesab edirlər. Müəllimlər üçün hər şeyi tənqid etmək, şikayət etmək, tərifləmək, təşviq etmək müsbət danışmaqdan daha asandır. Ən azı bir gün yaxşılıq və nikbinliklə yaşamağa çalışın.Nitqinizə mümkün qədər çox xoş sözlər daxil edin, valideynləri təbəssümlə müşayiət edin. Onda hər hansı bir göstərişinizi yerinə yetirmək istəyən insanlar görəcəksiniz.

İşarələr

Münaqişələrin ən çox yayılmış lakin xoşbəxtçilikdən çox da ciddi sayılmayan səbəblərindən biri işarələrdir. Bəzi valideynlər məktəbli kitabçalarında çəkilmiş rəqəmlərə çox pis reaksiya verirlər. Müasir dövrdə yazılmış bal daha effektiv sayılır.

Başqalarının vəzifələrini müəllimlərə həvalə etmək

Müəllimlər, bir qayda olaraq, valideynləri uşağının tədris və tərbiyəsi prosesinə nəzarət etməməkdə, valideynlər isə müəllimləri övladına qarşı qərəzli olmaqda və ya bacarıqsızlıqda ittiham edirlər:

Valideynlər tərəfindən bu, atalıq və ya analıq hisslərini göstərməsidir. Müəllim, ilk növbədə tərbiyəçi kimi özünün sosial statusunu dərk etməlidir. Lakin müəllimin şagirdləri ilə rəsmi ünsiyyəti bir qayda olaraq nəticə vermir. Bir çox münaqişələrin səbəbi həm də, müəllimlərin şagirdlərinə qarşı hörmətsiz münasibəti, birgə fəaliyyətdə şagirdinə müttəfiq və ya tərəfdaş kimi baxmaması və ya baxmaq istəməməsidir. Müəllimin sosial ehtiyacı ilə cəmiyyətin bu ehtiyacı ödəməsində kifayət qədər ziddiyyət qalmaqdadır. Bu ziddiyyət isə işdən və seçilmiş sevimli peşədən məmnunluğu azaldan aparıcı ziddiyyətlərdən biridir. Bunlar isə müəllimlərin əhəmiyyətli bir hissəsinin öz təcrübələrinin qüsursuzluğuna formalaşmış inam, şəxsi təcrübələrində sınaqdan keçirilmiş həllərə güvənmək meyillərini və qabiliyyətlərini zəiflədir. Bu da öz növbəsində sadəcə müəllimi ruhdan salır.

Əgər siz münaqişəni həll etmək qərarına gəlirsinizsə

Bütün maraqlı tərəflərin mövqelərini mümkün qədər diqqətlə öyrənin.

Vəziyyətdən hansı çıxış yolunun sizin üçün üstün ölduğuna özünüz qərar verin. Münaqişə vəziyyətinin həllində maraqlı olanlarla görüş təşkil edin. Problemə münasibətinizi bildirin və onu həll etmək üçün nə etməyə də hazır olduğunuzu deyin. Söhbətin yerdə qalan iştirakçılarını da eyni şeyi etməyə dəvət edin. Birgə hərəkətlərinizin nəyin ümumi və ortaq nəticəsi oluna biləcəyini, eləcə də bu nəticəni müzakirə etmək üçün yenidən nə vaxt görüşəcəyinizi də razılaşdırın.

Valideynlərin tez-tez məktəblə münasibətləri çətin olur... Hər zaman bir çox insanlar vaxtaşırı müəllimlərin dəvət olunduğu valideyn yığıncağında, “fərdi məsləhətləşmələrə” gəlmək qorxusuna qalib gələ bilmirlər. ... Amma istənilən valideyn başa düşür ki, parçalanma məktəbdə hər iki tərəf üçün xoşagəlməz nəticələrlə doludur. Hələ qədim zamanlarda olduğu kimi, bu iki sosial institut- məktəb və ailə arasında mübahisənin “sümüyü” olan uşaq, ən çox narahat olur. Məktəb həmişə valideynlərin bütün istədiklərini təmin etmək gücündə deyil.

Valideynlərlə münasibətlər aşağıdakı hallarda möhkəmlənir:

-müəllim valideynlərə ondan tələb olunanları verməyə çalışanda (problemləri dinləmək, uşaqlarına anlayış və xoş rəftar göstərəndə);

-müəllim unutmamalıdır ki, valideynlər məktəbə öz uşaqlarının gözü ilə baxırlar (ilk növbədə uşaqlarla, sonra isə onların valideynləri ilə əlaqə qur);

-müəllim uşaqların tərbiyəsinin müəyyən sahələrdə valideynlərinin qabiliyyətlərini üzə çıxarmağa çalışmalıdır;

-müəllim bilməlidir ki, valideynə göstəriş vermək olmaz, eləcə də onun uşağını danlamaq isə heç olmaz;

-müəllim uşaq qəlbində yaxşılığın qələbə çalmasına həmişə ümid etməlidir;

-müəllim topladığı pedaqoji təcrübəsini hamı ilə bölüşməlidir (P.S. mənim kimi);

Müəllim və valideyn müttəfiq olmalıdırlar və yalnız bu halda uşağın “yanında” ola bilərlər. Lakin qeyd edim ki, hər hansı valideynin müəllimlə, eləcə də hər hansı müəllimin isə valideynlə müttəfiq olması heç də asan iş deyil. ... Bu işlər nə müəllimlərə, nə də ki, valideynlərə öyrədilmir. ... QƏRAR sizindir!

Tövsiyələr:

İclasda hamı üçün vacib olan ümumi xarakterli məsələləri gündəmə gətirin. Valideynlə fərdi söhbətdə uşaqla bağlı bütün problemləri müzakirə etmək daha məqsədəuyğundur. Bununla belə, söhbət üçün istər valideyn, istərsə də müəllim olsun daha yaxşısı xüsusi vaxt seçmək məsləhətdir. Ona görə ki, çox vaxt söhbətiniz qeyri-müəyyən olaraq qalacaqdır.

Münaqişədən qaçmayın. Vaxtında həll olunmamuş münaqişə, eləcə də vaxtında müalicə olunmayan xəstəlik müəyyən bir müddətdən sonra ciddi fəsadlar verə bilər. Buna görə də ziddiyyətləri vaxtında aşkar etmək və “xəstəliyin” düzgün diaqnozunu qoymaq, onun müalicə yollarını tapmaq lazımdır. Bütün halalrda münaqişənin həllində təşəbbüskar daha peşəkar, daha təcrübəli müəllim olmalıdır.

Dərslərdən sonra uşaqla təkbətək söhbət etməyiniz məsləhətdir. Belə söhbətlərdə onun şəxsiyyətini qiymətləndirmək olduqca vacibdir. Uşaqlara baş vermiş hadisəyə münasibətiniz haqqında danışın.

Ən vacibi odur ki, siz bu uşağa izah edirsiniz ki, onu nəzər-diqqətdən qaçırmırsınız. Uşağa adı ilə mehribancasına heç bir digər qeyd etmədən müraciət edin.

Sizin ona diqqətiniz onun narahatçılığını azaldacaqdır!

İstifadə edilmiş resurslar

1.https://yamal-obr.ru/articles/uchitel-i-roditeli-sistema-vzaimootnoshe/

2.https://nsportal.ru/

Rus dilindən tərcümə etdi:

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu - Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il),

Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi