Научно-исследовательская работа,тема”KİM GEÇMİŞİNİ HATIRLAMÊÊR, ONUN YOK GELECȀȀ”.

Moldova Respublikasının

Űüretmäk Bakannıı Gagauz Yeri Genel Űüretmäk Müdürlüü Çadır dolayın teoretik liţeyi

M.Guboglunun adında Bilgi - praktika konferen ţ iyas ı

Tema: ”KİM GEÇMİŞİNİ HATIRLAMÊÊR,

ONUN YOK GELECȀȀ” .

Hazırladı:

Dimova Ana

Üürenici 12 « b » klastan

Çadır dolayın teoretik liţeyi

M.Guboglunun adında

Őnderci:

Kioroglo N.P.

Üüredici gagauz dili hem literaturasında

I didaktik kategoriyası

Önsöz

AARAŞTIRMAMIZIN TEMEL NEETİ

Terbietm ӓӓ üürenicilerd ӓ saygıyı hem gururluk duygusunu kendi “k ű ҫ ű k vatanına ” , Ana vatanına, ana tarafına, onun

ge ҫ mișin ӓ hem șindikiliin ӓ, insannara, vatandașlara, űű renicilerin kișiliini olușturmaa hem terbietm ӓӓ ,

vatandașı terbietm ӓӓ .

AKTUALLIK

Büünkü gündä sık duyulȇr l ӓӓ zımnık ruhluu enid ӓ n kurmaa, vatandașın morall ı kișiiliini olușturmaa, kendi “k ű ҫ ű k vatanın ” ge ҫ mișini hem șindikiliini űű renm ӓӓ . K ű ҫ ű k vatan, Ana vatan,

ana taraf, duuma er ȍnemli rolu oynȇȇrlar herbir kișinin yașamasında, ama az sȍlem ӓӓ sevgi i ҫ in ana tarafına, duuma erin ӓ , l ӓӓ zım onun ge ҫ mișini hem șindikiliini bilm ӓӓ .

2

Aaraştırmamızın praktika önemlilii .

Bu aaraştırmak işi ana dili hem literatura üüredicilerinä, terbiedicilerin ӓ , aaraștırıcılara,

ani uşaklarlan hem gençlärlän işleerlär,

faydalı olacek.

Aaraştırmanın temel metodları :

• Soruşturma metodu- lafetmäk (konuşmak).
• Yaraştırmak metodu;
• Ţitataların ayırılması;

risilyan –ira@yandeks.ru 068139343 29824406-kafedra 29833008

3

Gagauz halk ı ( istorik bildirimi )

Gagauzlar - t ü rk halk ı olarak hristian dinin ä inan êr lar. Bucaan erlerind ä ya şêê rlar .

Toplam say ı s ı- 250 000 ki ş i .

Zamandaş rus, moldvan, gagauz aaraştırıcıları say ê rlar: gagauzlar- kendibaşına halk; düzülmüş poyraz – türk soylarından- peçeneglar, uzlar, polovţilar, angıları Balkannarda oturuştular çekederäk X asirdän.

Gagauz dili türk dillerin aylesinin oguz grupasına girer.

1994 yılda dekabrinin 23-ndä Moldova Respublikas ının Parlamenti kabuletti “G agauz Yerinin maasuz kanun statusunu”. Kuruldu Avtonomiya –Gagauz Yeri!

gagauz

Oguz grupas ı

T ürk dilleri

YOK MİLLET İSTORİYASIZ, NASIL

DA YOK İSTORİYA MİLLETSİZ”.

( D.TANASOGLU )

“ HALK YAŞÊÊR OZAMANADAN, NEKADAR YAŞÊÊR ONUN İSTORİYANIN AKLINDA TUTMASI”.

( V. ASTAFYEV )

5

İSTORİYA – O GEÇMİŞ, ANİ İNSANNIIN AKLISINDA KORUNÊR . ( S.İ. Ojegov)

İSTORİYA –(urum dili.- annatma ge ҫ miș i ҫ in- tanınmıș i ҫ in), İNSANNIIN HEM TABİATIN İLERLETMȀ PROȚESİ (enţiklopediya sȍzl ű ű)

AKLINDA TUTMAK – O INSANIN İNTEGRİR PSİHİK BAALANTISI GEÇMİŞLȀN HEM GERÇEKLİKLȀN, ONUN YAŞAMASININ İNFORMAȚİON FONDU.

6

Soruș: Nesoy asoţiaţiyalar peydalanȇrlar, aҫan ișiderlӓr lafı istoriya?

7

ASOŢİAŢİYALAR

GEÇMİŞ

OLUŞLAR

YAŞAMAK

ADETLȀR

İSTORİYA

HALK,

MİLLET,

İNSAN

AKLINA

GETİRMEKLȀR

DEDELȀR

HODULLUK, GURURLUK

8

BİZİM YARATMA

LAR

KLASTAN

DIŞ İŞLERİ

LİTERATURA YARATMALARI

MİLLETİN İSTORİYASI

MUZEY

İNSAN KAYNAKLARI

GEÇMİŞİN SAYFALARINI AKTARARAK

AYLȀ

8

Soruș: Nesoy istoriya olușlarını onnar tutȇrlar aklısında, ani baalı halkımızınnan?

8

GEÇMİŞİN SAYFALARINI AKTARARAK

6.01.1906 yıl–

KOMRAT KALKINTISI

Andrey Galaţan

BUCAK TARAFINA GȌÇMȀK

BALKAN TARAFLARI

HERBİR HALKIN VAR İSTORİYASI. BİZİM DA VAR KENDİ İSYORİYAMIZ, ANI CEKEDER ORTA ASIYADA PEYDALANMASINDAN , GOCER BALKAN TARAFLARINA DA ERLESER BUCAAN KIRLARINDA, NEREDA HALKIMIZIN ISTORIYASININ ENI SAYFASI CEKEDER-KOMRAT KALKINTISI, 1 DUNNA CENGI,

ORTA ASİYA

1 D Ü NN Ȁ CENGİ

11

GEÇMİŞİN SAYFALARINI AKTARARAK

40-CI YILLAR. DEPORTAȚİYA

“ TATLI YAŞAMAK”

RUMIN VAKIDINDA

2 D Ü NN Ȁ CENGİ

1979-1989y.-AFGANİSTAN CENGİ

1944  - 1990  y. — GAGAUZLAR

MOLDAVİYADA

23.12.1994 y. GAGAUZ ERİ

11

GEÇMİŞİN SAYFALARINI AKTARARAK

Gaydar. Nıșan tașın proekti.

  Tomay. Anma memorialı.

“ Kim sȍleyecek ka ҫ insanı-

Bașka hi ҫ gȍrmedi tarla?

Ȍp ӓ medi yalpak ana?

Aala, canım, aala…”

I hem II Dűnnӓ cenklerin dűűșleri, aaҫlık, soykırımı, Afgan bayırlarından kan sellerin akması bizӓ deyni –O istoriya. Ama diveҫ aklınagetirmӓk onnar iҫin olacek nıșan tașları.

Kazayak.

Memoriallı ҫ asovn ӓ - obelisk

Beșgȍz. Memoriallı ҫ asovn ӓ - obelisk

Kiriyet –Lunga. Nıșan tașı

11

İNSAN KAYNAKLARI

MARİYA SLAVİOGLO

ANDREY GALAȚAN

MİHAİL ÇAKİR

Dűnne y in istoriyası- anılmıș insannarın biografiyası. (Tomas Karleyl)

HERBİR HALKIN VAR EN ANILMIŞ ADAMNARI, ANGILARI KENDİ YAŞAMASINNAN TUTTURÊRLAR, TUTTURARDILAR HEM TUTURACEKLAR HALKIN YAŞAMAK ATEŞİNİ!

D.TANASOGLU

D. KARA ÇOBAN

11

M.V. MARUNEVİÇ

S.BULGAR

S.KUROGLU

N. TANASOGLU

M.KȌSȀ

STEPAN TOPAL

11

İNSAN KAYNAKLARI

L.ÇİMPOEŞ

N.BABOGLU

G.GAYDARCİ

ONNARIN GIRGINNII, YARATICILII VERER BIZA UMUT II YASAMAYA!

S.KURUDİMOV

A.BUYUKLI

T.ZANET

11

LİTERATURA YARATMALARI

N.BABOGLU – PYESA “MUMNAR SAALIK İÇİN”

D.TANASOGLU- ROMAN “UZUN KERVAN”

K.VASİLİOGLU- ANNATMA “KÜÇÜKLÜÜM”

D.TANASOGLU - POEMA “ANDREY GALAȚAN”

DASTANNAR, LEGENDALAR, TÜRKÜLȀR

T.ZANET- PYESA“AAÇLIK KURBANNARI”

N.BABOGLU-

ANNATMA

“ MASALLI TOPRAK”

HALKIMIZIN İSTORİYASININ SAYFALARINDAN

LITERATURA YARATMALARI- NICA FİKİRİN GEMİLERİ, ZAMANIN DALGLARINDA GEZ ȀN HEM KORUNTULU GȌTÜRȀN KENDİ PAASIZ AARLIINI EVLAT BOYLARDAN EVLET BOYLARA!!

11

LİTERATURA YARATMALARI

D.TANASOGLU- ROMAN “UZUN KERVAN”

HALKIMIZIN İSTORİYASININ SAYFALARINDAN

D

İ

ON

İ

S

TANASOGLU

“ BALKANDAN AYIRILMAK”payı :

… Sora d ӓ du Tanas ҫ ıkardı meșind ӓ n bir derid ӓ n kesecik, da, a ҫ ip onu, dedi:

-T ӓ burayı koydum biraz toprak bizim harmandan, duuma topraamızdan bir au ҫ . Al da tașı yanında, kuvet verir, aklına getirir Balkannarı, bizi, ani kalȇrız, hem d ӓ mezarlarda, kırlarda gȍm űlű girgin dedelerimizi , ҫ ocuum!

D ӓ dunun yașlandı gȍzleri … Todur, alıp, ȍpt ű o topracıı: -Emin ederim, d ӓ du, sana hem duuma erlerimiz ӓ !

-E, A llaa yardım etsin, ҫ ocuum! …

11

KLASTAN DIŞ İŞLERİ

MAYIN 9 - AKȚİYA “ ПАМЯТНЫЕ ЗОРИ ”

OKTȀBRİNİN 1 –İHTȀR İNSANNARIN GÜNÜ-AKȚİYA “ ЗАБОТА ”

HERYIL Lİ ȚETİMİZDȀ GEÇİRİLER BU DIŞ İŞLERİ:

MAYIN 9- VETERANNARA SOȚİAL YARDIMI

11

KLASTAN DIŞ İŞLERİ

BİZİM ÜÜRENİCİL ȀR PAY ALDILAR: http://www.gagauz.md/2015/11/v-chadyr-lunge-pochtili-pamyat-voinov-pogibshih-v-pervoj-mirovoj-vojne-1914-1918-foto/ - на сайте ГАГАУЗ.МД. ЕСТЬ СТАТЬЯ ОБ ЭТОМ.

ÇADIR- LUNGA . ÜÜRENİCİLȀR 12 KLASTAN 1 DÜNNȀ CENGİNDȀ PAYALAN VATANDAŞLARIMIZ İÇİN NIŞAN TAŞIN AÇILMASINDA.

20

MUZEY

20

ÇADIR- LUNGA.

DOLAY TEORETİK LİȚEYİ M.GUBOGLUNUN ADINDA . MUZEY

ÇADIR- LUNGA.

İSTORİK- ETNOGRAFİYA MUZEYİ

20

AYLȀ

ÇADIR. SİBİRȀ KALDIRILMASINDA GEÇİNMİŞ INSANNARA NIŞAN TAŞI

ÇADIR. AFGANİSTANDA GEÇİNMİŞ ASKERLERȀ NIŞAN TAŞI

KOMRAT. II DÜNNȀ CENGİNDȀ GEÇİNMİŞ ASKERLERȀ NIŞAN TAŞI

AYLA PAALILIKLARIN ARASINDA BULUNER – ANA- BOBALARIN BECERMESİ , ȌRNEK OLARAK , TERBİETM ȀȀ KENDİ USAKLARINI,!

ÇADIR .1914-1918 YILLARDA GEÇİNMİŞ GAGAUZLARA ANMAK NIŞAN TAŞI

ÇADIR . II DÜNNȀ CENGİNDȀ GEÇİNMİŞ ASKERLERȀ NIŞAN TAŞI

KÜÇÜK PASKELLȀ-

ȌLÜLERİN PASKELLESİ

23

RESİMNȀR

GAGAUZ LİTERATURASININ YARATMALARI

ADETLȀR

EV

UŞAKLAR BAŞLANKI HEM GİMNAZİYA KLASLARDAN B ȌLȀ ANNÊÊRLAR NE O HALKIMIZIN İSTORİYASI:

GÜR AAÇ

İHTİARLARA SAYGI

RUH TERBİETMESİ

24

… Yaşamak uçtu,

Can salt topladı.

Aalamaa hiç yok kuvet,

Ama ölmää heptän havez.

Çok türlü zorluk oldu,

Açan kırk altıncı geldi.

Açan düştü tarafımıza,

Aaçlık bizim başımıza.

YARATMALARIMIZ

Heptän çoyu süünmüş,

Binnärlän can gitmiş,

Angısı içerdä- erdä,

Angısı kürtün içindä

Yada suuk patta

Hem da boş klasta.

Sokakta da kaldılar,

Durgundu yolda da cannar

Büük aaçlık zamanında.

O karannık vakıtta,

Çirkin aaçlık zamanında

Kırk altıda, kırk edidä…

DRAGUŞAN ELENA

YARATMA- ŞİİR

24

Çıkıș

• Unutmamaa da olmamaa mankurt gibi, angıları i ҫ in Ç. Aytmatov romanında “ Буранный полустанок ” annadȇr legendayı, angılarında zorlan aldılar aklında tutmayı!
• Unutmamaa, neçinki kendi istoriyasını unudan halk , dȍner toza, angısını zaman l ű zgeri gȍt ű rer doz-dolaylara!

24