Нике жөнүндө түшүнүк

НИКЕ ЖӨНҮНДӨ БААРЛАШУУ

Сабактын максаты:

• Нике жана анын түрлөрү жөнүндө маалымат берүү;

• Никесиз союздун кесепетин түшүндүрүү;

• Жаштарды үй-бүлө курууну алдын ала көрө билүүгө түрткү берүү.

Сабактын милдеттери:

• Окуучулардын каттоого алынбаган никенин терс кесепеттери боюнча түшүнүктөрүн кеңейтүү.

• Үй-бүлө жана нике жөнүндөгү мыйзамдарды түшүнүүгө жана инсанды сыйлоого түрткү берүү.

Керектелүүчү ресурстар: ватмандар жана маркерлер.

Сабактын жүрүшү:

1. Көңүлдү буруу (2 мүн.)

Мугалим: Биздин сабактын темасы

• нике жөнүндө баарлашуу. Эртеби, кечпи биз өзүбүздүн жашообузду башка адам менен байланыштырып үй-бүлө курабыз. Бүгүн силер 11-класстын окуучуларысыңар, ким билет кимиңер биринчи үй-бүлө курасыңар.

Сабакты баштаардын алдында, силердин кайсы таанышыңар, тууганыңар качан жана кайсы жашта турмуш кургандары боюнча мисалдар менен бөлүшсөңөр.

Мугалимге сунуш: Окуучулардын окуялары боюнча билишиңиз керек, мүмкүн кимдир бирөө туугандарынын турмуш кургандары боюнча айтып бергиси келип жаткандыр. Кайсы жашта турмуш кургандыгы жана алар кандай жашап жаткандыгы жөнүндө билүүңүз зарыл. Айтып берүүчү өзүн ыңгайсыз абалда сезип калбашы үчүн окуучуларга ал окуяны талкуулаганга жол бербеңиз. Бир нече окуучуга мисалдарды келтирүүгө мүмкүндүк берүү менен токтотуңуз.

1. Мээ чабуулу:

Нике деген эмне? (5 мүн.)

Мугалимге сунуш:

1. Класстагыларга “нике деген эмне”, - деп суроо бериңиз.

2. Алардын жоопторунун арасынан негизгилерин ватманга же доскага жазып коюңуз (мисалы, үй-бүлө, балдар, күйөө, аял, жалпы үй ж.б.).

3. Окуучулар жазылган жана башка сөздөрдү колдонуп «нике» түшүнүгүнө аныктама беришет. Аныктама бир же эки сүйлөмдөн турушу мүмкүн. Даярдануу үчүн 2 мүнөт бериңиз.

4. Каалоочулардан өздөрүнүн аныктамаларын кезеги менен окуусун айтыңыз жана негизги жерлерин жоопторунан белгилеп, ыраазычылык билдириңиз.

5. Өзүңүздүн вариантыңызды КР нын 2003-жылынын 26-июнундагы

Үй-бүлө кодексинен алынган никенин аныктамасын сунуштаңыз. Никени мүнөздөгөн негизги сөздөрдү белгилеңиз жана окуучуларга түшүнүктүү болгондугу тууралуу талкуулаңыз.

“Нике - үй бүлө күтүү максатында түзүлгөн, жубайлардын ортосундагы мүлктүк жана мүлктүк эмес мамилелерин жарата турган мыйзамда белгиленген тартипте тараптардын эркин жана толук макулдугу менен эркек жана аялдын ортосунда тең укуктуу баш кошуусу”.

1. Класстагылардан никенин кандай түрлөрү бар, кайсы жашта никеге турат, жубайлар кандай укуктарга ээ экендиги жөнүндө сураңыз? Талкуулоонун жыйынтыгын чыгарыңыз:

Мугалим: Коомчулукта үй-бүлө куруунун бир нече түрүн айырмалашат: жарандык нике- официалдуу, мамлекеттик органда каттоого алынган нике; нике-мусулмандарда шариатка

ылайык, христиандарда чиркөөдө никелешүү; жана жарандык эмес нике же бирге жашоочулук- никени каттоого албай чогуу жашоо. Өзүнчө элге жана мамлекеттерге тиешелүү болгон никенин дагы башка түрлөрү бар. Азыр биз силер менен никенин ушул үч түрүн карайбыз

жана талкуулайбыз, ал үчүн биз топтордо иштейбиз.

1. Топтордо иштөө: Никенин түрлөрү (20 мүн.)

Мугалимге сунуш:

1. Окуучуларды 3 топко бөлүп, төмөнкү тапшырманы бериңиз (топтордо иштөөгө 10 мүнөт берилет):

1. топ. Топто өзүңөрчө талкуулап, төмөнкү суроолорго жооп бергиле: Мыйзам боюнча Кыргызстандын жарандары кайсы жашта никеге тура алышат? Үй-бүлөдө ким мүлккө ээ болот? Үй-бүлө, балдар үчүн ким

жоопкерчиликти алат? Ажырашуу кандай болот, жубайлардын кандай укуктары жана милдеттери бар?

1. топ. Топто өзүңөрчө талкуулап, төмөнкү суроолорго жооп бергиле: Кантип адамдар никеге турушат?

Үй-бүлөдө ким мүлккө ээ? Үй-бүлө, балдар үчүн ким жоопкерчиликти алат? Ажырашуу кандай болот, жубайлардын кандай укуктары жана милдеттери бар?

1. топ. Топто өзүңөрчө талкуулап, төмөнкү суроолорго жооп бергиле:

«Жарандык эмес нике» эмнени түшүндүрөт? Үй-бүлөдө ким мүлккө ээ? Үй-бүлө, балдар үчүн ким

жоопкерчиликти алат? Ажырашуу кандай болот, жубайлардын кандай укуктары жана милдеттери бар? Мындай никеде ажырашуу болобу?

1. Топтор өздөрүнүн жоопторун презентациялайт, калган топтор кошумчаласа болот (ар бир презентацияга 3 мүнөт берилет).

2. Топтордо иштөөнү жыйынтыктаңыз:

«Жарандык нике жубайлардын тең укуктуулугун камсыз кылат, мүлктүк жана мүлктүк эмес мамилени жөнгө салат, ажырашуу мезгилинде жубайлар чогуу иштеп тапкан мүлктү тең бөлүштүрүүгө укуктуу. Диний ишенимге таянып никеге турууда бир тараптын укугу бузулушу мүмкүн, көбүнчө аялдын укугунун бузулушундагы өзүнүн өзгөчөлүктөрү бар. Бирок мамлекет тарабынан бардык никенин түрлөрүндө жалпы жарандык укукка кепилдик берилет, жарандык никеде жөнгө салынган, никенин башка түрлөрүндө бир тараптын кайрылуусунун негизинде сот аркылуу коргоого алынат».

1. Мини-лекция: Никеге туруу (5 мүн.)

Мугалим: КРнын Үй-бүлө кодекси боюнча никеге туруу үчүн жубайлардын өз ара макулдугу жана никелешүү жашына жетүүсү керек.

Никелешүү жашы 18 жашка толук толгондон кийин башталат. Өзгөчө жагдайда гана балдарды коргоо мамлекеттик органдардын ыйгарымдуу аймактык бөлүмдөрдүн комиссиялык корутундусунун негизинде гана никеге 17 жашка толгондо турса болот. Никеге турууга мажбурлоо укук бузуу болуп саналат жана аялдын же эркектин макулдугу жок никеге турууга эч ким мажбурлабашы керек.

Азыркы мезгилде «кыз ала качуу» учурлары көбөйүп кетти. Акыйкатчы институтунун маалыматтары боюнча бир жылда 16 000дей ала качуу болот. Эч ким билбейт, канчасы өз ара

макулдашуу менен болгон, канчасы мажбурлоо аркылуу болгон. Кыргыз Республикасында кыз ала качууга 154- 155- беренелери боюнча 100-500гө чейинки эсептик көрсөткүчтөрдүн өлчөмүндөгү айыпка же болбосо 10 жылга чейин кылмыштуулуктун оордугуна карай эркинен ажыратуу Кылмыш жана жаза кодексинде каралган.

Жубайлар үчүн тигил же бул никенин түрүндө никеге турууда же никени токтотууда юридикалык жана мыйзам тарабынан кандай кепилдиктер бар экенин карап чыгабыз.

Жарандык абалды каттоо органында (ЗАГС) никени каттоо жубайлардын кызыкчылыктарын жана укугун коргоо үчүн биринчи негиз болот. Жубайлардын ар бири чогуу жашап жаткандагы

жалпы мүлккө тең укуктуу, балдарына жооп берет (эгерде соттун чечими менен башка нерсе каралбаган болсо), ажырашуу мезгилинде мүлктү тең бөлүүгө ишенсе болот.

Никеси катталбаганда, жубайлардын кызыкчылыктарын аз коргойт, ажырашуу мезгилинде көбүнчө аялдар кысымчылыкка дуушар болушат, себеби мүлк көп учурда эркектерге жазылат.

Акыйкатчынын социалдык докладына караганда каттоого алынбаган никеде аялдарга мүлктүк укугун далилдөө кыйын. Аялдар сотко кайрылып далилдерди келтириш керек (айлык акысы боюнча маалымат, сатып алган боюнча чектер ж.б.) бирок далилдеш кыйын, эгерде күйөөсү аялдын кошкон салымын жокко чыгарса, чогуу менчикти түзүүдө келишим жок болсо ж.б.

Мындай көйгөйлөрдү алдын алуу үчүн албетте, никени каттоого алыш керек бирок никени каттоого алуу бардык көйгөйлөрдү чечүү деп айта албайбыз.

1. Жалпы талкуулоо (8 мүн.)

Мугалимге сунуш:

Топтор менен төмөнкү суроолорду талкуулаңыздар:

• Азыркы учурда никенин кайсы түрү көбүрөөк жайылган? Эмне үчүн? Өздөрү окуучулар никенин кайсы түрүн тандашат эле? Эмне үчүн?

• Кайсы жашта турмуш курууга мүмкүн? Эмне үчүн?

• Ажырашуунун кандай себептерин жана кесепеттерин билесиң?

• «Ажырашуулардын кесепеттери жеке инсанга, бардык үй-бүлөнүн мүчөлөрүнө, коомго терс таасирин тийгизет» -дегенди кандайча түшүнөсүңөр?

1. Сабакты жыйынтыктоо

(5 мүн.)

Мугалим:

◊ Окуучулар бул сабактан алынган жыйынтыктар менен бөлүшүшөт.

◊ Жыйынтыктоо үчүн төмөндөгү оюнду өткөрсөңүз, окуучуларга парталаш олтурган классташына «Мен бүгүн сага

… каалайм» деген сүйлөмдү улантып айтууларын сунуштаңыз: (сүйлөмдөр жалаң гана позитивдүү болуусу керек).

Мисалы:

• Мен бүгүн сага Бакыт каалайм.

• Мен бүгүн сага кутмандуу кеч каалайм