Нитрат кислотасынын оксидлаштыру узлеклэре.

Нитрат кислотасының оксидлаштыру үзлекләре.

Дәреснең максаты:

Оксидлаштыручы буларак нитрат кислотасының үзенә генә хас үзлекләре белән танышу, аның аксымнар, металлар һәм неметаллар белән реагирлашу үзенчәлекләрен билгеләү . Электрон баланс методы ярдәмендә нитрат кислотасы катнашында барган оксиидлаштыру- кайтарылу реакцияләрен тигезләү

Түбәндә бирелгән матдәләрнең нитрат кислотасы белән барган тигезләмәләрен язарга :

1 вариант

2вариант

• Бакыр (II) оксиды белән ,
• Натрий гидроксиды белән

• Цинк оксиды белән,
• натрий силикаты белән

Электролитик диссоциация күзлегеннән чыгып, реакцияләрне молекуляр, тулы һәм кыскартылган ионлы тигезләмәләрен языгыз.

Үзара тикшерү

2 вариант

1 вариант

2HNO 3 + CuO = Cu(NO 3 ) 2 + H 2 O

2HNO 3 + Zn(OH) 2 = Zn(NO 3 ) 2 + 2H 2 O

2H + + 2NO 3 – + Zn(OH) 2 = Zn 2+ +2NO 3 – +

+2H 2 O

2H + + Zn(OH) 2 = Zn 2+ + 2H 2 O

2HNO 3 + Na 2 SiO 3 = ↓H 2 SiO 3 + 2NaNO 3

2H + + 2NO 3 – + 2Na + + SiO 3 2– = ↓H 2 SiO 3 +

+2Na + + 2NO 3 –

2H + + SiO 3 2– = ↓H 2 SiO 3

2H + + 2NO 3 – + CuO = Cu 2+ + 2NO 3 – + H 2 O

2H + + CuO = Cu 2+ + H 2 O

HNO 3 + NaOH = NaNO 3 + H 2 O

H + + NO 3 – + Na + + OH – = Na + + NO 3 – + H 2 O

H + + OH – = H 2 O

Нитрат кислотасының специфик үзлекләре.

1. Яктыда һәм җылытканда таркала.

HNO 3 → NO 2 + O 2 + H 2 O

Нитрат кислотасының специфик үзлекләре.

2.Куертылган нитрат кислотасы аксымнар белән тәэсир итешә.

Нитрат кислотасы органик матдәләрне дә оксидлаштыра. Кислота тәнгә тигәндә тиредә пешкән эзләр, ә җиңелчә очракта сары тап кала.

• НИТРАТ КИСЛОТАСЫ БЕЛӘН ЭШЛӘГӘНДӘ БИК САК БУЛЫРГА, АНЫ ТӘНГӘ ҺӘМ ТИРЕГӘ ТИДЕРЕРГӘ ЯРАМЫЙ.
• АЗОТ КИСЛОТАСЫНЫҢ ПАРЛАРЫН СУЛАУ АГУЛАНУГА КИТЕРӘ.

3.Нитрат кислотасы неметаллар белән реакциягә керә.

Нитрат кислотасы көчле оксидлаштыручы. Ул барлык неметаллар белән диярлек реагирлаша. Бу вакытта HNO 3 неметаллны аның туры килгән кислотасына кадәр оксидлаштыра һәм үзе куертылган ( әгәр кислотаның концентрациясе 60% тан югары) булса NO 2 гә, әгәр сыегайтылган (әгәр кислотаның концентрациясе 15-20%) булса NO га кадәр кайтарыла.

Тәҗрибә1: Нитрат кислотасының углерод белән тәэсир итешүе .

Тәҗрибә 2: Нитрат кислотасының фосфор белән тәэсир итешүе .

Реакция тигезләмәләрен язырга һәм электрон баланс методы белән тигезләргә..

Тәҗрибә1: Нитрат кислотасының углерод белән тәэсир итешүе .

HNO 3 + С → СO 2 + H 2 O + NO 2

2

4

4

HNO 3 ( N +5 ) –оксидлаштыручы, кайтарылу процессы .

N +5 + 1e → N +4 1

C – кайтаручы, окислашу процессы

С 0 – 4e → С +4 4

4

4

1

Тәҗрибә1: Нитрат кислотасының фосфор белән тәэсир итешүе .

5

5

HNO 3 + P → H 3 PO 4 + NO 2 + H 2 O

N +5 + 1e → N +4

P 0 – 5e → P +5

1

5

HNO 3 ( N +5 ) – оксидлаштыручы, кайтарылу процессы .

P – кайтаручы, окислашу процессы

5

5

1

• Нитрат кислотасы барлык диярлек металлар белән реакциягә керә, шул исәптән активлык рәтендә водородтан торучылар белән дә.
• Бу реакцияләрдә азотның кайтарылуы каислотаның концентрациясенә, металлының активлыгына һәм температурага бәйле. Температура түбән булган азот ныграк кайтарыла. Бу реакцияләрдә беркайчан да водород хасил булмый . Чөнки азот оксидлаштыру үзлеклекләре Н + хисабына түгел, ә N +5 тәэсир ендә бара.

• Al, Fe, Be, Cr, Ni, Pb кебек металлар белән салкын куертылган нитрат кислотасы белән реагирлашмый. Нитрат кислотасын җылытканда яки сыеклаганда бу металлар кислотада эриләр.

60% разбавленная HNO3 = 30-60% очень разбавленная HNO3 " width="640"

Взаимодействие с металлами

Активные металлы

Li Na …….Zn

Конц

NO

HNO 3

Раз

Металлы средней активности

N 2 O или N 2 , NO 2

NO 2

HNO 3

очень раз

Конц

NH3

HNO 3

Cr………..Sn

NH 4 NO 3

Не реагируют

HNO 3

Раз

NO 2 ,

HNO 3

очень

Металлы малоактивные и неактивные

NO,N 2 ONH 3

Раз

Конц

NO 2 ,

Pb…...........Ag

, NO,

NO 2

HNO 3

Раз

HNO 3

Благородные металлы

Раств. только в царской водке-смеси 3об.HCl

HNO 3

N 2 O,

Au Pt Os Ir

NO

B 1об. HNO 3

NH 3

концентрированная HNO3 60% разбавленная HNO3 = 30-60%

очень разбавленная HNO3

Тәҗрибә3. «Нитрат кислотасының металлар белән тәэсир итешүе . ( бакыр мисалында)

Запишем уравнения этих реакций .

1) HN +5 O 3(конц.) + Cu 0 = Cu +2 (NO 3 ) 2 + N +4 O 2 + H 2 O

2

2

4

окисидлаштыручы (кайтарылу процессы

N +5 + 1e → N +4

Cu 0 – 2e → Cu +2

2

1

2

1

Кайтаручы ( оксидлашу процессы)

2

3

3

8

2

2) HN +5 O 3(сыек.) + Cu 0 = Cu +2 (NO 3 ) 2 + N +2 O + H 2 O

4

N +5 + 3e → N +2

Cu 0 – 2e → Cu +2

3

2

окисидлаштыручы (кайтарылу процессы

6

2

3

Кайтаручы ( оксидлашу процессы)

Өйрәнелгән материалны ныгыту

• Цинкның куертылган һәм бик сыегайтылган нитрат кислотасы белән реакция тигезләмәсен язырга һәм электрон баланс методын кулланып тигезләргә.

1) HN +5 O 3(конц.) + Zn 0 = Zn +2 (NO 3 ) 2 + N +4 O 2 + H 2 O

2

4

2

2

1

окислитель (процесс восстановления)

N +5 + 1e → N +4

2

Zn 0 – 2e → Zn +2

1

2

восстановитель (процесс окисления)

2) HN +5 O 3(сыег.) + Zn 0 = Zn +2 (NO 3 ) 2 + N -3 H 3 + H 2 O

9

3

4

4

2

окислитель (процесс восстановления)

N +5 + 3e → N +2

3

6

Zn 0 – 2e → Zn +2

2

3

восстановитель (процесс окисления)

Рефлексия

Өйгә эш

• § 19 кабатларга, дәфтәрдәге язмаларны өйрәнергә, 59 нчы биттәге  4,7 күнегү.
• Таблицадан файдаланып нитрат кислотасының металлар белән ике тигезләмәсен язарга һәм электрон баланс методы белән тигезләргә.

Литература:

• Химия 9 класс, Рудзитис Г.Е, Фельдман Ф.Г, изд. Просвещение 2008, 2012 г
• Окислительно – восстановительные реакции. Хомченко Г. П , Севастьянова К.И изд. Просвещение 2012 г
• А.Г. Кульман. Общая химия, Москва-1989.
• Интернет ресурсы: http://school-collection.edu.ru

http://fcior.edu.ru