Олимпиадын даабаринууд буряад хэлэн - гурэнэй хэлэн

Республиканская олимпиада Бурятский язык как государственный

Олимпиадные задания 9 класс Рекомендуемое время выполнения – 4 часа

1.     Буряад хэлэнэй алфавидта хэды үзэг бииб? Сколько букв в алфавите бурятского языка?

а) 33      б) 36    в) 38       

2.    Аялган абяанууд юунhээ бүридэнэб? Из чего состоят гласные звуки?                                                                                                    

а) дуунhаа        б) шууяанhаа        в)  дуунhаа, шууяанhаа    

3. Точконуудай орондо  таараха аялгануудые табигты. Вместо точек вставьте подходящие гласные.      

Торх.нь тос гэбэ,

Тоh.ниинь  ялас гэбэ.

Зүбѳѳр хѳѳр. , шүлэг..  х.лэ,   шанг..р  х.шхарба, огт.ргойдо ниид.бэ.

4.Үгтэhэн үгэнүүдые нюурта  хамаадалда табигты. Напишите слова в форме личного притяжения.                   

Манай бүлэ, шинии түрэhэн үдэр, тэдэнэй баяр, минии бэлэг, танай нохой.

5.  Үлүү үгэнүүдые ологты, доогуурнь зурагты. Найдите лишние слова и подчеркните.    

А. сагаалган, амаршалга, hайндэр, амаралта.

Б.  уншаха, бэшэхэ, зураха, наадаха.

В. мяхан, хирмаса, орёомог, сай.

6. Амитадые монгол литын ёhоор табигты. Расположите животных согласно восточного календаря.  

Бар, хулгана, хонин, луу, морин, тахяа, гахай, туулай, нохой, үхэр, hармагшан, могой

7. Хоер столбик соо байhан үгэнүүые зэргэсүүлэгты. Соотнесите слова в столбиках.

Хэшээл	Звонок
Тоолоно	Клей
Нэрлэнэ	Считает
Саарhан	Ножницы
Сабуу	Бумага
Хайша	Каникулы, отдых
Амаралта	Урок
Хонхо	Называет

 

8. Олоной тоодо байhан үгэнүүдэй залгалтанууд хаана буруу бэшээтэйб гэжэ заагты – Найдите и исправьте неправильно написанные окончания.

1.Үбгэд      2. Эгэшэнүүд  3. Түрэлхид   4. Худанууд   5. Моридууд  

9.Үгтэhэн үгэнүүдээр мэдүүлэл зохеогты. Составьте предложения с данными словами. 

Эжы, амтатай, шанана, бууза, минии.

Арбан нэгэндэ, Сагаалган, жэлдэ, февралиин, энэ, орохо.

Январь соо, хүйтэн, байба, үдэрнүүд, амаралтада, үбэлэй.

10. Эдэ мэдүүлэлнүүдые асууhан, шангадхаhан, юрэ хөөрэhэн болгон бэшэгты. Напишите эти предложения  как повествовательные, вопросительные и восклицательные.

Һургуулимнай Смолиной үйлсэдэ байдаг. Би найман сагта hургуулидаа ошоноб. Манай багша хими заадаг. Манай классай hурагшад үглѳѳдэр   «Хоббиты» гэжэ кинодо ошохо. Эрдэниин эгэшэ олон хари хэлэ мэдэхэ.

11.  Таабари таагты. Отгадайте загадку.

Сагаан сар хэбтээд таргалаа.

Талада табхар хүнэг.

12. Объясните значение пословицы:

Хүлэг морин –хүнэй нүхэр.

13. Анхаралтайгаар уншагты, теэд удхаарнь таараха оньhон үгэнүүдые зэргэсүүлэгты. Внимательно прочитайте и соотнесите подходящие по смыслу     пословицы. 

Пословица	Аналог на русском языке
1.Хүн болохо багаhаа, хүлэг болохо унаганhаа.	а) готовь сани летом, а телегу – зимой.
2.Горхо гараагүй аад, гуталаа бу тайла	б) человеком становятся с детства,   рысаком с жеребенка.
3.Шаргаяа зундаа,  тэргэеэ үбэлдөө бэлдэ.	в) в семье бывает старший,  а у шубы ворот.
4.Айл ахатай, дэгэл захатай.	г) не зная броду, не суйся в воду.

  

14. Оршуулагты. Переведите. 

 Выходные дни, мне кажется, самые интересные. В эти дни мой старший брат посещает секцию по боксу.  Раньше он увлекался шахматами. Постоянно играл после обеда или весь вечер. Поэтому в шахматы играет достаточно хорошо. Мне кажется, что бокс гораздо лучше, потому что человек становится сильнее, крепче.

Еще мы с братом любим вкусно поесть. Особенно позы.  Иногда, по субботам, с родителями ходим в театр. Раньше меня не брали. Я был маленький. …

Сегодня воскресенье. Мы все дома.  Завтра день рождения мамы. Поэтому мы с братом готовим позы. Мама отдыхает. А папа сидит над бумагами.   

15. Оршуулагты. Переведите. 

Дээдэ Онгостойн хойто хүндыдэ аршаан булаг бии гэжэ мэдэхэ хадаа нэгэтэ ошобобди. Ой соо ябахада яаhан зохид гээшэб! Һайхан агаар. Жэжэхэн шубуухайнуудай жэрьеэнhээ бэшэ абяа шэмээн үгы. Хэрмэн, жэрхи хаа-яа модоной хоорондуур зурагад гэлдэнэ. Сибирьтэ ургадаг модод тэрэ хүндыдэ хуу бии гэхэдэ болохо: хуша, хасуури, нарhан, шэнэhэн, хуhан, уляаhан. Жэмэстэ ургамалнууд – мойhон, үлир, долоогоно, нохойн хоншоор, үхэр нюдэн,  улаагана дайралдана.

Аршаан булагтаа хүрэбэбди. Хадын боориин гурбан бүдүүн  хушын узуурай хонхосог сооhоо гараад, уруудам уруу урдадаг булаг байна. Уhанайнь хүйтэн гээшэ! Бидэнэр кружкаараа удхажа уhа уунабди. Хэршье хүйтэн хадаа зосоо дааруулнагүй. Иимэл хадань аршаан булаг гэжэ зон нэрлэhэн байгаа ёhотой. Б.Санжин                  

16. Саашань рассказ үргэлжэлүүлэгты. Продолжите рассказ по картине (объём не менее 120 слов).   Минии гэр бүлэдэ табан хүн. Минии эжы, аба…..

17. Ваша визитная карточка. Напишите в любой форме.

Бурятский язык как государственный Олимпиадные задания 8 класс

Рекомендуемое время выполнения – 4 часа

1.     Буряад хэлэнэй алфавидта хэды үзэг бииб? Сколько букв в алфавите бурятского языка?

а) 33      б) 36    в) 38        

2.    Аялган абяанууд юунhээ бүридэнэб? Из чего состоят гласные звуки?                                              а) дуунhаа        б) шууяанhаа        в)  дуунhаа, шууяанhаа    

3. Точконуудай орондо  таараха аялгануудые табигты. Вместо точек вставьте подходящие гласные.      

Торх.нь тос гэбэ,

Тоh.ниинь  ялас гэбэ.

Зүбѳѳр хѳѳр. , шүлэг..  х.лэ,   шанг..р  х.шхарба, огт.ргойдо ниид.бэ.

4.Үгтэhэн үгэнүүдые нюурта  хамаадалда табигты. Напишите слова в форме личного притяжения.                  

Манай бүлэ, шинии түрэhэн үдэр, тэдэнэй баяр, минии бэлэг, танай нохой.

5.  Үлүү үгэнүүдые ологты, доогуурнь зурагты. Найдите лишние слова и подчеркните.    

А. сагаалган, амаршалга, hайндэр, амаралта.

Б.  уншаха, бэшэхэ, зураха, наадаха.

В. мяхан, хирмаса, орёомог, сай.

6. Амитадые монгол литын ёhоор табигты. Расположите животных согласно восточного календаря.  

Бар, хулгана, хонин, луу, морин, тахяа, гахай, туулай, нохой, үхэр, hармагшан, могой

7. Хоер столбик соо байhан үгэнүүые зэргэсүүлэгты. Соотнесите слова в столбиках.

Хэшээл	Звонок
Тоолоно	Клей
Нэрлэнэ	Считает
Саарhан	Ножницы
Сабуу	Бумага
Хайша	Каникулы, отдых
Амаралта	Урок
Хонхо	Называет

8. Олоной тоодо байhан үгэнүүдэй залгалтанууд хаана буруу бэшээтэйб гэжэ заагты – Найдите и исправьте неправильно написанные окончания.

1.Үбгэд      2. Эгэшэнүүд  3. Түрэлхид   4. Худанууд   5. Моридууд  

9.Үгтэhэн үгэнүүдээр мэдүүлэл зохеогты. Составьте предложения с данными словами.

Эжы, амтатай, шанана, бууза, минии.

Арбан нэгэндэ, Сагаалган, жэлдэ, февралиин, энэ, орохо.

Январь соо, хүйтэн, байба, үдэрнүүд, амаралтада, үбэлэй.

10. Эдэ мэдүүлэлнүүдые асууhан, шангадхаhан, юрэ хөөрэhэн болгон бэшэгты. Напишите эти предложения  как повествовательные, вопросительные и восклицательные.

Һургуулимнай Смолиной үйлсэдэ байдаг. Би найман сагта hургуулидаа ошоноб. Манай багша хими заадаг. Манай классай hурагшад үглѳѳдэр   «Хоббиты» гэжэ кинодо ошохо. Эрдэниин эгэшэ олон хари хэлэ мэдэхэ.

11.  Таабари таагты. Отгадайте загадку.

Сагаан сар хэбтээд таргалаа.

Талада табхар хүнэг.

12. Объясните значение пословицы:

Хүлэг морин –хүнэй нүхэр.

13. Анхаралтайгаар уншагты, теэд удхаарнь таараха оньhон үгэнүүдые зэргэсүүлэгты. Внимательно прочитайте и соотнесите подходящие по смыслу     пословицы.  

Пословица	Аналог на русском языке
1.Хүн болохо багаhаа, хүлэг болохо унаганhаа.	а) готовь сани летом, а телегу – зимой.
2.Горхо гараагүй аад, гуталаа бу тайла	б) человеком становятся с детства,   рысаком с жеребенка.
3.Шаргаяа зундаа,  тэргэеэ үбэлдөө бэлдэ.	в) в семье бывает старший,  а у шубы ворот.
4.Айл ахатай, дэгэл захатай.	г) не зная броду, не суйся в воду.

  

14. Оршуулагты. Переведите. 

Меня зовут Дэмбрэл.    У меня есть брат Доржо. Он у нас студент, а я школьник. Мне всего десять лет. Я учусь в пятом классе. 

Сегодня дома я один.  Доржо встает рано утром, потому что его занятия начинаются в 8 часов. Родители тоже рано уходят на работу,  в 7 часов.   А я учусь после обеда, в 12.30. Поэтому я встаю в 9.00.  Завтракаю, смотрю телевизор. Выполнив домашнее задание, обедаю и иду в школу.  

15. Оршуулагты. Переведите.  

 Амтатай «Амта»

Хэн «Амта» гэжэ үйлэдбэри мэдэдэггүйб даа! С.И.Пронин – хүтэлбэрилэгшэнь, Россин 100 эрхим даргануудай тоодо ородог. Тус кондитерска фабрика олон үндэр шагналтай. Жэшээнь, «Бирмингамай  факел» (1995он), «Алтан пальма» (1996он), «Эртсмейкер»(1997он). Тэрэ хадаа Россин түрүү үйлэдбэринүүдэй нэгэн юм.

Энэ үйлэдбэри гурбан цехтэй: шэхэрэй, шэхэрэй -рознично болон бисквитнэ.  Шэхэрэй цех 120 янзын шэхэр гаргадаг. «Хүүгэдэй», «Му-му», «Бон-бон», «Дубок», «Апельсин» г.м. хатуу шэхэр витаминуудаар ехэ баян юм. Үхибүүдтэ «Волшебная», «Любава», «Проталинка» гэhэн томо зѳѳлэн шэхэр ехэ hайшаагдадаг. Шэхэрэй-рознично цехтэ148 янзын зѳѳлэн шэхэр хэдэг. Тэрэ тоодо «Птичье молоко», «Улаан-Үдын». Бисквитнэ цехтэ элдэб печени, зѳѳлэн вафли гаргадаг.

Үшѳѳ «Амтада» элдэб hайндэрнүүдтэ амтатай эдеэ гаргадаг. Жэшээнь, Сагаалганда сагаан шоколад, субаргада адли торт, ѳѳрын амтатай шэхэрнүүдые хэдэг. Москва хотодо «Интер-сладости-97» гэжэ выставкэдэ «Сурхарбаан» гэжэ шэхэр эгээл амтатай, 2000 ондо «21-дэхи зуун жэлэй кондитерска зүйлнүүд» гэжэ Россин конкурсдо «Сагаан Дара эхэ» шэхэр эгээ эрхим гэжэ нэрлэгдээ.

Шэхэр- конфета Хатуу шэхэр – карамель Зѳѳлэн шэхэр – шоколадные крнфеты

Субарга – ступа

16. Саашань рассказ үргэлжэлүүлэгты. Продолжите рассказ (объём не менее 100 слов.

Yбэл болобо. Саhан ехээр оробо. Бидэ амаралтынгаа үдэр ой ошообди…

17. Ваша визитная карточка. Напишите в любой форме

ОЛИМПИАДЫН ДААБАРИНУУД

2017 он

8-дахи класс (100 б.)

1. Какое ударение используется в бурятском языке? (1 б.)

а) силовое б)тоническое г) ритмичное

2. В каком слове используется вариант чтения буквы /г/, который отличается от двух остальных? (1 б.)

а) хадаг

б) амгалан

в)магтаал

3. Сколько вариантов окончаний имеет родительный падеж? (1 б.)

а) 3 б) 4 в) 5

4. В каких случаях не пишется неустойчивый –н? (1 б.)

а) 1 басаган б) 6 дэбтэр в) 15 һурагшад

5. Выберите правильное окончание возвратного притяжания (4 б.)

1. Би уг гарбалай __ түүхээр hонирходогби.	а)–гаа б)-нгаа в) -нгээ
2. Гэртэhээ ____ hургуули хүрэтэршни хэр холоб?	а) -н б) -гээ в)–нгээ
3. Бидэ энэ зундаа бүлөөр ____ Байгалда амараабди.	а) -ээ б) -өө в) -оо
4. Жаргалтан хүдɵɵдэ нагасата____ байдаг.	а) -яа б) -еэ в) -ёо

5. К каким словам относятся данные ниже группы слов? (2 б.)

1) ойлгосотой, Сурхарбаан, Дариима а) женские

2) тэмээдэй, хөөрхэн, Бэлигтэ б) мужские

6. В каждой группе слов найдите лишнее слово (5 б).

1) дээрэ, тухай, соо, руу, саашаа, хажууда

2) манай, шамтай, намайе, өөрөө, тэрэнэй, таанадаар

3) саhата, хадата, талата, нуурта, шулуута, модото

4) хилээмэн, хартаабха, hүн, сай, hонгино, үгэрсэ

5) мүнөөдэр, саадэр, урдандаа, үглөөдэр, һайндэр, үсэгэлдэр

7. Выберите из предложенных вариантов правильное падежное окончание. (10 б.)

Байгал - һайхан нуур даа! Дэлхэй дээрэ гансал иимэ нуур бии. Тиимэһээ дэлхэй- (1.-гэй, -н, -ын) шэмэг, хоморой нангин нуур болоно. Эгээл сэбэр уһа- (2. -тай, - аар, - тэй) нуур. Эгээл гүнзэгы нуур. Эгээл олон ургамал, амитад-(3. -тай, -аар, -гаар) баян нуур. Үшөө һонин гэхэдэ, Хара далайн курортнууд- (4. - һоо, -һаа, -ой) наратай байдаг. Иимэ һайхан нуур олон олон аяншалагшад- (5. -иин, -ай, -ын) дура сэдьхэл татадаг. Жэл бүхэн олон тоото хүнүүд- (6. -иие, -ые, -е) угтан абадаг. Тэдэ Байгалай гоё һайхан байгаали- (7. -аар, -һаа, -яар) сэдьхэлээ баярлуулдаг.

Байгал далаймнай дэлхэй дээрэ эгээл суутай нуур ха юм. Тиимэһээ бидэ, тэрэнэй эрье- (8. -тэ,-дэ,-да) ажаһуудаг зон бэеэ дээхэнүүр абажа* ябаха ёһотойбди. Байгал тухай түүхэ домогууд- (9. -е, -ые, -иие) һайнаар мэдэхэ, далайгаа гамнаха, сахиха ёһотойбди. Би Байгалай эрье-(10. -гэй, -ын, -н) хүнби гэжэ омогорходогби!

*бэеэ дээхэнүүр абаха – держать себя достойно (Э. Дугаровай хөөрөөгөөр)

1. Восстановите пословицы, установив соответствие между колонками слева и справа (5 б.).

Хүдэлмэришэ хүн хүндэ ехэтэй,	а) өөртэ туһа болохо.
Ажал хүниие тэжээдэг,	б) олзо, амжалта – оролдосото ажалһаа.
3. Ургасын ехэ – ажалһаа,	в) зайран хүн залхууда тоотой.
4.Ухаан бэлиг - угһаа, һургаалһаа,	г) ухаанай ехэ – эрдэмһээ.
5. Хүндэ туһа хэхэдэ,	д) залхуу - гутаадаг.

1. Знаете ли вы значение данных реалий бурятского языка? Выберите правильный ответ (5б.)

1. ээзгэй	а) последняя перед Белым месяцем ночь
2.санзай	б) фигурные или продолговатые печенья, поджаренные в масле и высушенные
3.хамба	в) творог
4.бүтүү	г) состав из благовонных трав для окуривания помещения
5. бообо	д) духовный глава буддийского духовенства в Бурятии

1. Выберите соответствующее логике рассказа окончание глагола (10 б.)

1. Минии эжы хүүгэдэй сэсэрлигтэ хүдэл(э)… юм.	а) -жа байна
2. Харин мүнөө тэндээ ажал хэ…-гүй.	б) -оо
3. Юундэб гэхэдэ, зунай амаралта эхилэ…	в) -даг
4. Тэрэ мүнөө номой санда ажалдаа оро…	г) -хэ
5. Эжымнай ажалгүй хэзээдэшье һуу…-гүй	д) -нэ
6. Бидэ гэр бүлэдөө гурбан һурагшадбди - бултыемнай һургуулида суглуул(а)…хэрэгтэй.	е) -дог
7. Бидэ эжыдээ ходо туһалхаяа оролдо…бди.	ж) -жэ байна
8. Үдэшын 18.00 сагта эжымнай ажалһаа ерэ…	з) -дэг
9. Бидэ ахайтаяа үдэшын эдеэ хоол бэлдэ... …-бди.	и) -ха
10. Одхомнай газаа нүхэдтэеэ наада… …	к) -ээ

1. Расположите реплики в правильной последовательности, чтобы получился связный диалог (10 б).

1. - Би Баяр гэжэ нэрэтэйб. Ши?

2. - Сайн, Алдар!

1. - Танилсаhандаа баяртайб.

2. - һонин?

3. - А, хэрэгээрээ ябанаб.

4. - һонин yгы. Хуу хуушаараа. Шинии hонин?

5. - Би Арсаланби.

6. - Хайшаа ошожо ябанабши?

7. - Бγлэ хγбγγндээ хото харуулжа ябанаб. Танилсагты.

8. - Сайн байна, Баяр!

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

12. Прочитайте текст и выполните к нему задания (6 б.).

Яһахан

Нэгэтэ олоной эжы сливэ дэлгγγрһээ худалдан абаба. Тэрэнээ γдын эдеэнэй хойно γхибγγдтэ γгэхэ һанаатай табаг соо хээд орхибо. Ваня хγбγγниинь сливэ нэгэшье эдижэ γзөөгγй хадаа тон ехээр дураа хγрэжэ*, һайхашаана. Тэрээгγγр тойролдоно. Гэртэ хэнэйшье γгы байхада, бэеэ барингγй нэгэ сливэ абаад, эдижэрхибэ. Эдеэнэй урда тээ эжынь сливэеэ угаахадаа, нэгэнэй γгы байхыень хараад, абадань хэлэбэ.

Удаань γдын хоол барихаяа булта столдо һуугаад байхадаа:

— Yхибγγд, танай хэн нэгэн сливэ эдеэ бэшэ бэзэ? — гэжэ абань асууба.

— Yгы,— гэжэ бултадаа харюусаба. Ванишье хабшаахай шэнги болотороо улайгаад:

— Yгы, би эдеэгγйб,— гэбэ. Тиихэдэнь абань иигэжэ хэлэбэ:

— Таанадай хэн нэгэн эдеэ һаа эдеэ юм бэзэ, тэрэшье хамаагγй. Харин сливэ гээшэ дотороо яһахантай юм, шадахагγй хγн эдеэ хадаа тэрэнииень залгяад*, хойто γдэрынь γхэдэг юм. Тэрээнһээл айнаб.

Ваня улайгаад:

— Yгы, би яһыень сонхоор хаяа һэнби,— гэбэ. Тиихэдэнь бултадаа энеэлдэбэд, харин Ваня бархиршаба.

(Л.Н. Толстойн зохёолоор Б. Санжинай оршуулга)

*хабшаахай - краб

* дураа хγрэхэ – хотеться; тянуться; маниться

*залгиха – проглатывать

Тестовые задания к тексту (6 б.)

Выберите правильный ответ из четырех предложенных.

1. Ваниин эжы сливэ хаана абааб?

а) хγршэ айлда

б) ажалдаа

в) дэлгγγртэ

2. Ваня хγбγγниинь сливын амта γзэһэн гγ?

а) нэгэ дахин γзэһэн

б) хэзээшье амталаагγй

в) ходо эдидэг

3. Yхибγγдтээ сливэ хэзээ эжынь γгэхэ һанаатай байгааб?

а) γдын хоолдо

б) γдэшын хоолдо

в) γглөөнэй хоолдо

4. Сливэ һурангγй эдиһэн Ваня яагааб?

а) худалаар хэлээ

б) сэхыень хэлээ

в) юушье хэлээгγй

5. Абынь хэлэһээр, сливэ эдижэ шадахагγй хγн яадаг бэ?

а) улайдаг

б) γхэдэг

в) γбдэдэг

6. Ямар оньһон γгэ хөөрөөнэй удхадань эгээ таарууб?

а) Аха дγγнэр эбтэй һаа, абдаршье алтан хэрэггγй.

б) Худалаар хэлэжэ холо ошохогγйш.

в) Хулгайша хγн хулганаһаа айха.

13.Творческое задание. «Баяртайб шамдаа, Байгал далай!» гэжэ темээр найруулга-миниатюра бэшэгты (39 б). Объем работы должен быть не менее 100 слов.

1. класс (100 баллов)

1. В каком слове используется вариант чтения буквы Х, который отличается от двух остальных? (1 б.)

а) хγбγγн б) бэрхэ в) халуун

2. Определите, какой из вариантов соответствует следующему словосочетанию «моих младших братьев и сестер» (1 б.)

а) дγγнэрэймнай

б) дγγнэрэймни

в) дγγнэртэймни

3. Сколько вариантов окончаний имеет винительный падеж? (1 б.)

а) 3 б) 4 в) 5

4. Определите, в каком случае верно использовано написание слова(1 б.)

а) һайндэрөөр б) һайндэрээр в) һайндэраар

5. К каким словам относятся данные ниже группы слов? (2 б.)

1) мээхэй, бγмбэгэ, өөрөө а) женские

2) оймһон, гуламта, барбаадай б) мужские

1. Задайте специальный и общий вопросы к следующим высказываниям. У вас должно быть 10 вопросов. (8 б.)

1. Бидэ гэртээ табабди.

2. Би гар бүмбэгэ наадаха дуратайб.

3. 4. Манай класс буряад хэлэнэй һайндэртэ 1-дэхи һуури эзэлээ.

4. Байгал шадарай ой тайга ан гүрөөлөөр баян.

7. Выберите соответствующее падежное окончание. (10 б).

Буряад зомнай урдан… (1.-да, -ай, -һаа) мориёо «морин эрдэни» гэжэ нэрлэдэг юм. Морин гээшэ мал ажал… (2. -да, -тай, -тэй) буряад зоной ажабайдал… (3. -да, -та, -һаа) тон ехэ удха шанартай. Мор(ин)…(4.-гоор, -ёор, -оор) бүхы гэрэйнгээ ажал хэдэг байгаа ха юм. Моригүй айл – үгытэй, ябаган эрэ хүн - ядуу гэжэ тоологдодог hэн. hайн моритой хүн ехэ найр нааданууд…(5. -да, -та, -ээр) морёо табидаг байгаа. Түрүү ерэhэн мор(ин)…(6. -иие, -ые, - гые) магтадаг, тэрээндэ соло дуудадаг, эзэндэнь үнэтэй бэлэгүүд..(7. -иие, -е, -ые) баридаг hэн. hайн эр(э).. (8. -ын, -эй, -һээ) hургаhан морин – hайн, муу эрэ хүн..(9. -иин, - ай, -эй) унаhан морин – муу гэжэ дэмы хэлэдэггγй байгаа. Буряад арадай «табан эрдэн(и)»… (10. -н, -иин,-гэй) эгээ хүндэтэйнь болоно.

8. Составьте предложения из набора слов (10б.)

1. Байгаалида, амаралтын, бүлөөрөө, дуратайбди, үдэрнүүдтэ, бидэ, амарха.

2. Хилээмэ, уудаг, халуун, хүбүүмни, үглөөгүүр, эдидэг, һүтэй, тоһотой, сай, дүү.

3. Энэ, һайн, һанахада, олон, минии, үхибүүдтэй, ехэ, бүлэ.

4. Баргажан, зундаа, һэнби, хүгшэн, ошоо, би, эжыдээ, энэ.

5. Наратай, Буряад, ехэ, үбэлдөө, харин, халуун, орондо, саһатай, байдаг, зундаа, хүйтэн.

9. Расположите реплики в правильной последовательности, чтобы получился связный диалог (10 б).

1. - Хэр сагаалжа байнабши?

2. - Булта гэмгγй. Сагаалжа ногоолжо байналди даа.

3. - Сагаалганаар, Сэрэмпэл!

4. - Бараг даа. Гэртэхиншни hайн гγ?

5. - һайнши даа. Заатагγй ерэхэб. Аба эжыдээ мэндэ хγргөөрэй.

6. - һайн. Ши?

7. - Сагаалганай амар мэндэ-э, Жаргал!

8. – Зай. Уулзатараа баяртай.

9. - Манайдаа сагаалжа ерээрэй.

10. - Баяртай, Сэрэмпэл.

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

1. Определите авторов произведений, установив соответствие между колонками слева и справа (5 б.).

Д. Улзытуев Ц. Сампилов Л. Сахьянова Г.Чимитов Д.Намдаков

а) «Ангара дүүхэй» б) «Тоонто нютаг» в) «Талын дуран» г) «Буряад хэлэн» д) «Чингисхаан»

11. Продолжите пословицы (4 б). 1. Аха дүүнэр эбтэй һаа,……………………... 2. Модоной үндэһэн газар доогуур, ………... 3. Хүн болохо багаһаа, ……………………… 4. Танилтай хүн талын шэнээн, ……………..

12. Прочитайте текст и выполните к нему тестовые задания (8 б.)

Яковай нохой

Нэгэ ойн харуулшан хγбγγн басаган хоёртой байһан юм: хγбγγниинь долоотой, басаганиинь ахаһаа хоёр дγγ. Тэдэ сагаан хоншоортой, бэлтэгэр ехэ нюдэтэй, һэглэгэр нохойтой һэн.

Нэгэтэ харуулшан ой гарахадаа, γхибγγдээ ой руу бγ табяарай, бγхэли һγниндөө газаамнай шононууд ябаа һэн гэжэ һамгандаа захиба.

— Yхибγγд, ой худар бγ ошооройгты,— гэжэ һамганиинь γхибγγдтээ хэлэбэ.

Эжынгээ гэртээ сγлөөгγй юумэ хэжэ һуухада:

— Ой руу ошоё, γсэгэлдэр тэндэ γлир жэмэс хараа һэм, эдеэшэнхэй*,— гэжэ ахань дγγдээ хэлэбэ.

— Ошоё,— гэжэ дγγ басаганиинь зγбшөөбэ.

Тиигээд лэ хоюулан ой руу гγйлдэшэбэ. Эхэнь ажалаа хэжэ дγγргээд, γхибγγдээ дуудаба, харин γхибγγдынь абяа γгэбэгγй. Тиихэдэнь хэрэлсы дээрээ гараад, ооглобо, тэдэнь γгыл аад γгы. Yдын хойно γбгэниинь гэртээ ерээд:

— Yхибγγднай хаанаб? — гэжэ асууба. һамганиинь мэдэнэгγйб гэжэ хэлэбэ.

Тиихэдэнь харуулшан һамгандаа сухалдад гээд, γхи­бγγдээ бэдэрхэеэ гγйбэ.

Харуулшан ой соогуур γхибγγдээ бэдэржэ ябатараа, нохойн гиинахые* гэнтэ дуулаад, тиишээ гγйжэ ошобо. Харахадань, γхибγγдынь һөөг бургааһанай* саана хорошонхой*, харин нохойнь шонотой улаан майхай носолдожо* байба. Харуулшан гγйжэ ошоод, шоные һγхөөрөө сабшажа унагааба. Тиигээд хγбγγн ба­саган гэр тээшээ шамдаба.

Тэдэнэр гэртээ ерээд, γγдэеэ хаагаад, эдеэлхэеэ һуу-
ба. Гэнтэ тэдэ газаа нохойн гиинахые дуулаба. Тэдэнэй газаашаа гаража, нохойгоо гэртэ оруулха гэхэдэнь тэрэнь хуу шуһан болошонхой, ябажа шадахагγй байба. Yхибγγдынь тэрээндэ уһа, хилээмэ гаргажа γгэбэ. Теэд тэрэ баарһаниинь уһа ууншьегγй, хилээмэ эдиншьегγй, миил γхибγγдэй гарнуудые долёобо*. һγγлдэнь хажуулдижа хэбтээд, гиинахаяа болибо. Нохоймнай унтаа гэжэ γхибγγдэй һанаһаниинь, харин тэрэнь γхэшоо бэлэй.

* гиинаха – визжать, скулить

*эдеэшэнхэй – поспела (о ягоде)

*һөөг бургааһан – кусты, кустарник

* хорошохо – укрыться, притаиться (быстро)

* носолдохо – набрасываться друг на друга, схватываться, драться

Тестовые задания к тексту

1. Ойн харуулшанай γхибγγд хэдытэйб?

а) хγбγγниинь 7-той, басаганиинь 4-тэй б) хγбγγниинь 7-той, басаганиинь 9-тэй в) сасуутан

2. Эжынь γхибγγдтээ юун гэжэ захяаб?

а) жэмэс ойдо тγγгты б) ойдо бγ ошогты в) ойдо сэнгээд ерэгты

3. Абань γхибγγдээ γгылээд юу хээб?

а) полицидэ хонходоо

б) бэдэрхэеэ ошоо

в) хγнγγдһээ һураа

4. Ойдо ябахадаа, абань юу дуулааб?

а) γхибγγдэй бархиралдаан б) шоно ба нохойн гиинаан в) хγнγγдэй хашхаралдаан

5. Ойн харуулшан γхибγγдээ яажа абарааб?

а) шоные һγхөөр алаа б) шоные буугаар алаа в) олон хγнγγдэй туһаар

6. Юунһээ боложо γхибγγд газаашаа гγйжэ гарааб?

А) нохойн хусахада Б) шонын ерэхэдэ В) нохойн гиинахада

7. Нохойнь амяа табихын* урда яагааб?

А) уһа уугаа Б) γхибγγдэй гар долёогоо В) хайратайгаар хараа

8. Ямар оньһон γгэ хөөрөөнэй удхадань эгээ таарууб?

а) Миисгэйгγй гэр γгы, нохойгγй хотон γгы.

в) Нохой – хγнэй нγхэр.

в) Нохойгγй айл дγлии,

Номгγй лама дγлии.

*амяа табиха - умереть

13. Творческое задание. Напишите сочинение-миниатюру на тему «Табан хушуу мал – буряад арадайм баялиг». Объём работы должен быть не менее 100 слов (39 б.).

Республиканская олимпиада

Бурятский язык как государственный

Олимпиадные задания

9 класс

Рекомендуемое время выполнения – 4 часа

1.     Буряад хэлэнэй алфавидта хэды үзэг бииб? Сколько букв в алфавите бурятского языка?

а) 33      б) 36    в) 38       

2.    Аялган абяанууд юунhээ бүридэнэб? Из чего состоят гласные звуки?                                                                                                                                       

         а) дуунhаа        б) шууяанhаа        в)  дуунhаа, шууяанhаа    

3. Точконуудай орондо  таараха аялгануудые табигты. Вместо точек вставьте подходящие гласные.      

Торх.нь тос гэбэ,

Тоh.ниинь  ялас гэбэ.

Зүбѳѳр хѳѳр. , шүлэг..  х.лэ,   шанг..р  х.шхарба, огт.ргойдо ниид.бэ.

4.Үгтэhэн үгэнүүдые нюурта  хамаадалда табигты. Напишите слова в форме личного притяжения.                   

Манай бүлэ, шинии түрэhэн үдэр, тэдэнэй баяр, минии бэлэг, танай нохой.

5.  Үлүү үгэнүүдые ологты, доогуурнь зурагты. Найдите лишние слова и подчеркните.    

А. сагаалган, амаршалга, hайндэр, амаралта.

Б.  уншаха, бэшэхэ, зураха, наадаха.

В. мяхан, хирмаса, орёомог, сай.

6. Амитадые монгол литын ёhоор табигты. Расположите животных согласно восточного календаря.  

Бар, хулгана, хонин, луу, морин, тахяа, гахай, туулай, нохой, үхэр, hармагшан, могой

7. Хоер столбик соо байhан үгэнүүые зэргэсүүлэгты. Соотнесите слова в столбиках.

Хэшээл	Звонок
Тоолоно	Клей
Нэрлэнэ	Считает
Саарhан	Ножницы
Сабуу	Бумага
Хайша	Каникулы, отдых
Амаралта	Урок
Хонхо	Называет

8. Олоной тоодо байhан үгэнүүдэй залгалтанууд хаана буруу бэшээтэйб гэжэ заагты – Найдите и исправьте неправильно написанные окончания.

1.Үбгэд      2. Эгэшэнүүд  3. Түрэлхид   4. Худанууд   5. Моридууд  

9.Үгтэhэн үгэнүүдээр мэдүүлэл зохеогты. Составьте предложения с данными словами. 

Эжы, амтатай, шанана, бууза, минии.

Арбан нэгэндэ, Сагаалган, жэлдэ, февралиин, энэ, орохо.

Январь соо, хүйтэн, байба, үдэрнүүд, амаралтада, үбэлэй.

10. Эдэ мэдүүлэлнүүдые асууhан, шангадхаhан, юрэ хөөрэhэн болгон бэшэгты. Напишите эти предложения  как повествовательные, вопросительные и восклицательные.

Һургуулимнай Смолиной үйлсэдэ байдаг. Би найман сагта hургуулидаа ошоноб. Манай багша хими заадаг. Манай классай hурагшад үглѳѳдэр   «Хоббиты» гэжэ кинодо ошохо. Эрдэниин эгэшэ олон хари хэлэ мэдэхэ.

11.  Таабари таагты. Отгадайте загадку.

Сагаан сар хэбтээд таргалаа.

Талада табхар хүнэг.

12. Объясните значение пословицы:

Хүлэг морин –хүнэй нүхэр.

13. Анхаралтайгаар уншагты, теэд удхаарнь таараха оньhон үгэнүүдые зэргэсүүлэгты. Внимательно прочитайте и соотнесите подходящие по смыслу     пословицы. 

Пословица	Аналог на русском языке
1.Хүн болохо багаhаа, хүлэг болохо унаганhаа.	а) готовь сани летом, а телегу – зимой.
2.Горхо гараагүй аад, гуталаа бу тайла	б) человеком становятся с детства,   рысаком с жеребенка.
3.Шаргаяа зундаа,  тэргэеэ үбэлдөө бэлдэ.	в) в семье бывает старший,  а у шубы ворот.
4.Айл ахатай, дэгэл захатай.	г) не зная броду, не суйся в воду.

  

14. Оршуулагты. Переведите. 

 Выходные дни, мне кажется, самые интересные. В эти дни мой старший брат посещает секцию по боксу.  Раньше он увлекался шахматами. Постоянно играл после обеда или весь вечер. Поэтому в шахматы играет достаточно хорошо. Мне кажется, что бокс гораздо лучше, потому что человек становится сильнее, крепче.

Еще мы с братом любим вкусно поесть. Особенно позы.  Иногда, по субботам, с родителями ходим в театр. Раньше меня не брали. Я был маленький. …

Сегодня воскресенье. Мы все дома.  Завтра день рождения мамы. Поэтому мы с братом готовим позы. Мама отдыхает. А папа сидит над бумагами.   

15. Оршуулагты. Переведите. 

Дээдэ Онгостойн хойто хүндыдэ аршаан булаг бии гэжэ мэдэхэ хадаа нэгэтэ ошобобди. Ой соо ябахада яаhан зохид гээшэб! Һайхан агаар. Жэжэхэн шубуухайнуудай жэрьеэнhээ бэшэ абяа шэмээн үгы. Хэрмэн, жэрхи хаа-яа модоной хоорондуур зурагад гэлдэнэ. Сибирьтэ ургадаг модод тэрэ хүндыдэ хуу бии гэхэдэ болохо: хуша, хасуури, нарhан, шэнэhэн, хуhан, уляаhан. Жэмэстэ ургамалнууд – мойhон, үлир, долоогоно, нохойн хоншоор, үхэр нюдэн,  улаагана дайралдана.

Аршаан булагтаа хүрэбэбди. Хадын боориин гурбан бүдүүн  хушын узуурай хонхосог сооhоо гараад, уруудам уруу урдадаг булаг байна. Уhанайнь хүйтэн гээшэ! Бидэнэр кружкаараа удхажа уhа уунабди. Хэршье хүйтэн хадаа зосоо дааруулнагүй. Иимэл хадань аршаан булаг гэжэ зон нэрлэhэн байгаа ёhотой.

Б.Санжин

                      

16. Саашань рассказ үргэлжэлүүлэгты. Продолжите рассказ по картине (объём не менее 120 слов).  

Минии гэр бүлэдэ табан хүн. Минии эжы, аба…..

17. Энэ зурагаар рассказ зохеогты. Напишите рассказ по этой картине.

(объём не менее 120 слов)

     18. Ваша визитная карточка. Напишите в любой форме.

Олимпиада по бурятскому языку - 5 класс

ФИ__________________________________________________

1. Найди группу слов, относящихся к теме «Семья»

а. эхэнэр, багша, hурагша

б. танил, нүхэр, хүбүүн

в. аба, ахай, эжы, эгэшэ

2. Вставь нужные слова:

Минии ________ амтатай шүлэ шанана. Үглɵɵдэр __________ hургуулидаа ошохоб. Минии ________ Баяр долоодохи класста hурадаг. __________ больницада эмшэнээр хүдэлдэг.

3. Расставь слова: нагаса эжы, нохой, аха, намар, наймаашан, гэр, миисгэй, самбар, дүү басаган,

хэн? юун?

4. Переведи слова: халбага, шүлэн, сай, загаhан, хартаабха, хутага аяга, хилээмэн, үнэгэн, баабгай, шандаган.

5. Поставь окончания личных местоимений:

Би үсэгэлдэр кинодо ошоо___. Ши табадахи класста hурана____. Та намтай музей ошохо гү___? Бидэ буряад хэлэ үзэнэ____.

6. Составь из данных слов предложения:

1. эдидэг, үдэшын хоол, манай, бүлэ, 8 сагта

2. дуратайб, сүлɵɵ сагтаа, уншаха ном, би.

3. классай, барилдаагаар, хүбүүд, мүрысɵɵндэ, хабаадаха, манай.

4. амаралтын үдэр, музей, түүхын, ошобо, выставкэдэ, hурагшад.

Олимпиада по бурятскому языку - 6 класс

ФИ__________________________________________________

1. Вставьте окончания

Точк… бан…

Библиотек…. Арм…

Газет… техник…

Минут… телеграмм…

Пол… консерв…

Кофт… столов…

1. Сколько падежей в бурятском языке?

А) 5 б) 7 в) 6

1. В каком падеже слово Харгыда ?

А) Зүгэй б) хамтын в) зэбсэгэй г) нэрын

1. На какой вопрос отвечает Yйлын падеж?

А) Хэнэй? Юунэй?

Б) Хэн? Юун?

В) Хэниие? Юуе? Юу?

Г) Хэнhээ? Юунhээ

5. Просклонять по падежам слова хэрмэн, могой

Им.п В.п Исх.п

Р.п. Ор.п

Д-м.п Совм.п

6. Запишите словами

47, 6, 10, 100, 1000, 78, 2014, 1956, 602, 390

7. Найти соответствия

1. ном а) хусана

2. таряан б) уншаха

3. нохой в) hурана

4. hурагша г) бэлшэнэ

5. мал д) шарлана

8. Составьте словосочетания и переведите их.

алтан зөөхэй

амтатай ургаса

хурдан байра

хоротой намар

малай морин

баян могой

9. Вставьте в слова пропущенные буквы и подчеркните их .

Малг…, бээл…, н…тон, набш…һан, хуһ…н, үб…л,

хараасг…, тох…рюун, шонон…д, уһ…лна.

10. Напишите (3-5 предложений) о себе .

Олимпиада по бурятскому языку - 7 класс

ФИ__________________________________________________

1. Составьте предложения.

1. Эхиндэ, намарай, болодог, дулаан, үдэрнүүд

2. Үглөөгүүр, хюруу, унадаг, сагаан

3. Хуряаба, хүнүүд, хүйтэнһөө урид, огородой едеэ

2. Выберите правильный ответ.

Халуу/ʏʏн зун ʏ/унгэржэ, hэрюун намар ерэбэ. У/ʏдэр богони, hʏни у/ʏта боложо эхилнэ/а. Элдэб жэ/ымэс эдеэ/ээшэжэ, эди/яхэдэ амтата/эй болодог. ʏ/ургаса ху/ʏряалга эхилна/э, трактор, комбайнууд тала гʏ/убээ дээ/эгʏʏр ху/ʏнхинэлдэнэ.

3.Проспрягайте по лицам глаголы ( в ед. и мн. числах). Составьте 2 предложения. Дуулана, наадаба

4. Выпиши имена существительные во множественном числе:

Басагад, багшанар, нүхэд, хонин, ямаан, үхибүүд, нуурнууд, мүльһэн, морид.

5. Какое окончание присоединяется к слову вокзал?

А. –һээ Б. –һоо В. –һаа Г. – һөө

6. Какой вопрос можно поставить к выделенному слову: Хүбүүн томо нохой хараба?

А. хэниие?

Б. юун?

В. юу?

Г. ямар?

7. Какой вопрос можно поставить к наречию Yглөөдэр?

А) хаана?

Б) хэзээ?

В) яагаад?

Г) юундэ?

8. Правильный перевод предложения  Алдар hургуулидаа hайнаар hурадаг hэн.

А) Алдар хорошо учится в школе.

Б)Алдар в школе будет учиться хорошо.

В) Алдар хорошо учился в школе.

9. Где в предложении будут запятые?

Эжыгээ хододоо 1 дорюун 2 хYхюун 3 урагшаа hанаатай 4 байгыт даа гэжэ Yреэнэбди.

А) 2,4 Б) 1,3

В) 2,3 Г) 3,4

10. Напишите (3-5 предложений) о своём классе.

Олимпиада по бурятскому языку – 8 класс

ФИ__________________________________________________

1. Подберите к именам существительным, подходящие имена прилагательные

1. шанга а)бYYбэй

2. хYйтэн б)хада

3. заахан в) Yгэ

4. Yндэр г) ой

5. зөөлэн д)уhан

6. Yдхэн е) hалхин

1. Найдите лишнее слово

А) амhарта, самбаар, хYн, аяга, шанага

Б) дэгэл, хупаати, эдеэн, бээлэй, гутал

В) Yгэрсэ, мангир, нааданхай, хартаабха, морхооб

Г) ном, дэбтэр, жэмэс, самбар, баллур

3. Вместо точек вставьте нужные буквы:

1. Гэр… саана. А) - ээ

2. Гэр.. сэбэрлээ. Б) - эй

4. Какое это предложение?

1. Yбэл. А) нэгэ бYридэлтэ

2. Тала дайда саhаар хушагданхай. Б)хоёр бYридэлтэ

3. Зай, орой бологYйдэ ябаhуу.

4. Нэгэ ехэ хYнды жалгын энгэр хормойдо хони ямаад, хара торюун Yхэр адуун бэлшэнэ.

5. Чем являются выделенные слова?

Эрье хонин тарган байба. – Голой эрье эгсэ.

А) синонимууд

Б) антонимууд

В) омонимууд

6. Назовите части речи:

А) тэмдэгэй нэрэ

Б) угын hуури

В) суффикс

Г) нэмэлтэ

7. Найдите слово, состоящее из 6 звуков:

А) дулаан

Б) альган

В) ёhотой

Г) аяншан

8. Расставьте предложения в правильном порядке:

Минии эгэшэ дээдэ hургуулида hурадаг. Дээдэ hургуули Шэтэ хотодо байдаг. Улаан-Үдэ Шэтэ хүрэтэр самолет нэгэ час соо ниидэдэг. Би эгэшэдээ Шэтэ хото ошохомни. Минии эгэшэ hайнаар hурадаг.

9. В каком из строк в словах пишется – ээ?

1. мYн…, хюр…, Yйм…

2. шYрэбh…, шYрэб…р

3. Yгл…дэр, Yхэр…

4. …рYYл, хэрб…, шэр…,б…лэй

10. Составить рассказ о Байкале.

Олимпиада по бурятскому языку – 9 класс

1. В этом предложении слово мал стоит в каком падеже?

Мал адуулба.

1. нэрын

2. Yйлын

3. хамтын

4. хамаанай

1. Фонетический разбор слова ямар

2. В каком слове есть корень, суффикс, окончание?

1. морид

2. багшанар

3. hурагшад

4. байгаали

4. В каком слове пишется буква О?

1. ш…бар

2. ааш…

3. х…рхой

4. д..ха

5.Найдите предложение с неправильно поставленным знаком препинания

1. Жэлэй эхин, Yбэлэй дунда январь hара гараба.

2. УдабашьегYй эндэ тэндэ хYнYYд хурхиралдаба.

3. Ехэ томоотой хYн шэнги, Бата саашаа алхалба.

4. Улаан – Yдэ – Буряад Республикын ниислэл.

6. Найдите лишнее слово

1. хуhан, уляаhан, хулгана, хуша, шэнэhэн

2. долоогоно, мойhон, репэ, алирhан, нэрhэн

3. обёосо, таряан, халанхай, гэрнYYхэ, еэшмээн

7. Составьте рассказ из предложений

1. Тэндэмнай хэрмэн, хоер туулай, заряа байдаг. 

2. Галсан. Лена, Доржо гурбан клеткэнуудыень сэбэрлэдэг. 

3. Эдэ амитадые бидэ, һурагшад, харууһалдагбди. 

4. Манай һургууулида амитадай булан бии. 

5. Хэрмэн hамар hархяагта дуратай. Туулай морхооб, капустада дуратай, заряа хилээмэ эдихэ, һү ууха дуратай.

1. Поставьте слова во множественном числе

Багша , басаган , аха ,нагаса ,үбгэн , хүн

1. Запишите к словам антонимы

Ойро –  hуни –

харанхы – урда -

удаан –  hайхан

1. Перевести текст

Баабгай үнэгэн хоёр.

Yнэгэн баабгай хоёр нүхэсэбэ. Баабгайнь ажалша: алирhа, жэмэс болон эдеэ хоолоо суглуулдаг байгаа. Yнэгэниинь бэеэ гоёожо, гэр соогоо дуулан, хатаран сэнгэдэг hэн. Теэд намар болобо.

Хүйтэн үбэл ерэхэнь. Хоолоо хамта бэлдэел, - гэжэ баабгай үнэгэндоо хэлэбэ. Теэд үнэгэн сэнгэнэ, амарна, бэеэ гоёоно, Харин баабгайнь хоолоо бэлдэнэ. Баабгай үнэгэндэ ойлгуулжа ядаад, тэрэнэээ намнажархиба.

Олимпиада по бурятскому языку - 5 класс

1. Найди группу слов, относящихся к теме «Семья»

а. эхэнэр, багша, hурагша

б. танил, нүхэр, хүбүүн

в. аба, ахай, эжы, эгэшэ

2. Вставь нужные слова:

Минии ________ амтатай шүлэ шанана. Үглɵɵдэр __________ hургуулидаа ошохоб. Минии ________ Баяр долоодохи класста hурадаг. __________ больницада эмшэнээр хүдэлдэг.

3. Расставь слова: нагаса эжы, нохой, аха, намар, наймаашан, гэр, миисгэй, самбар, дүү басаган,

хэн? юун?

4. Переведи слова: халбага, шүлэн, сай, загаhан, хартаабха, хутага аяга, хилээмэн, үнэгэн, баабгай, шандаган.

5. Поставь окончания личных местоимений:

Би үсэгэлдэр кинодо ошоо___. Ши табадахи класста hурана____. Та намтай музей ошохо гү___? Бидэ буряад хэлэ үзэнэ____.

6. Составь из данных слов предложения:

1. эдидэг, үдэшын хоол, манай, бүлэ, 8 сагта

2. дуратайб, сүлɵɵ сагтаа, уншаха ном, би.

3. классай, барилдаагаар, хүбүүд, мүрысɵɵндэ, хабаадаха, манай.

4. амаралтын үдэр, музей, түүхын, ошобо, выставкэдэ, hурагшад.

7. Переведи на бурятский язык:

Наша семья большая. Книга Бадмы лежит на столе. Я люблю маму. Мой друг хороший. Мы завтра пойдем в кино.

8. Вместо точек вставь нужные буквы -яа, -еэ, ёо, юу:

аб.....н, түл....н, зох...л, тар...н, хор..., hэр...н

9. Вместо точек вставь нужные дифтонги:

малг....., бээл...., нох......, дэлх....., ….тан, гэр...нгээ, h.....хан, сэдьхэлт...., баабг..., нааданх...., х....тэн, ….мhон

10. Напиши сочинение о своей семье.

Олимпиада по бурятскому языку - 6 класс

1. Вставьте окончания

Точк… бан…

Библиотек…. Арм…

Газет… техник…

Минут… телеграмм…

Пол… консерв…

Кофт… столов…

1. Сколько падежей в бурятском языке?

А) 5 б) 7 в) 6

1. В каком падеже слово Харгыда ?

А) Зүгэй б) хамтын в) зэбсэгэй г) нэрын

1. На какой вопрос отвечает Yйлын падеж?

А) Хэнэй? Юунэй?

Б) Хэн? Юун?

В) Хэниие? Юуе? Юу?

Г) Хэнhээ? Юунhээ

5. Просклонять по падежам слова хэрмэн, могой

6. Запишите словами

47, 6, 10, 100, 1000, 78, 2014, 1956, 602, 390

7. Найти соответствия

1. ном а) хусана

2. таряан б) уншаха

3. нохой в) hурана

4. hурагша г) бэлшэнэ

5. мал д) шарлана

8. Составьте словосочетания и переведите их.

Алтан зөөхэй

Амтатай ургаса

хурдан байра

хоротой намар

малай морин

баян могой

9. Вставьте в слова пропущенные буквы и подчеркните их .

Малг…, бээл…, н…тон, набш…һан, хуһ…н, үб…л,

хараасг…, тох…рюун, шонон…д, уһ…лна.

10. Напишите (3-5 предложений) о себе .

Олимпиада по бурятскому языку - 7 класс

1. Составьте предложения.

1. Эхиндэ, намарай, болодог, дулаан, үдэрнүүд

2. Үглөөгүүр, хюруу, унадаг, сагаан

3. Хуряаба, хүнүүд, хүйтэнһөө урид, огородой едеэ

2. Выберите правильный ответ.

Халуу/ʏʏн зун ʏ/унгэржэ, hэрюун намар ерэбэ. У/ʏдэр богони, hʏни у/ʏта боложо эхилнэ/а. Элдэб жэ/ымэс эдеэ/ээшэжэ, эди/яхэдэ амтата/эй болодог. ʏ/ургаса ху/ʏряалга эхилна/э, трактор, комбайнууд тала гʏ/убээ дээ/эгʏʏр ху/ʏнхинэлдэнэ.

1. Проспрягайте по лицам глаголы ( в ед. и мн. числах). Составьте 2 предложения.

Дуулана, наадаба

4.Выпиши имена существительные во множественном числе:

Басагад, багшанар, нүхэд, хонин, ямаан, үхибүүд, нуурнууд, мүльһэн, морид.

5. Какое окончание присоединяется к слову вокзал?

А. –һээ

Б. –һоо

В. –һаа

Г. – һөө

6. Какой вопрос можно поставить к выделенному слову: Хүбүүн томонохой хараба?

А. хэниие?

Б. юун?

В. юу?

Г. ямар?

7. Какой вопрос можно поставить к наречию Yглөөдэр?

А) хаана?

Б) хэзээ?

В) яагаад?

Г) юундэ?

8. Правильный перевод предложения Алдар hургуулидаа hайнаар hурадагhэн.

А) Алдар хорошо учится в школе.

Б)Алдар в школе будет учиться хорошо.

В) Алдар хорошо учился в школе.

9. Где в предложении будут запятые?

Эжыгээ хододоо 1 дорюун 2 хYхюун 3 урагшаа hанаатай 4 байгыт даа гэжэ Yреэнэбди.

А) 2,4

Б) 1,3

В) 2,3

Г) 3,4

10. Напишите (3-5 предложений) о своём классе.

Олимпиада по бурятскому языку – 8 класс

1. Подберите к именам существительным, подходящие имена прилагательные

1. шанга а)бYYбэй

2. хYйтэн б)хада

3. заахан в) Yгэ

4. Yндэр г) ой

5. Зөөлэн д)уhан

6. Yдхэн е) hалхин

1. Найдите лишнее слово

А) амhарта, самбаар, хYн, аяга, шанага

Б) дэгэл, хупаати, эдеэн, бээлэй, гутал

В) Yгэрсэ, мангир, нааданхай, хартаабха, морхооб

Г) ном, дэбтэр, жэмэс, самбар, баллур

3. Вместо точек вставьте нужные буквы:

1. Гэр… саана. А) - ээ

2. Гэр.. сэбэрлээ. Б) - эй

4. Какое это предложение?

1. Yбэл. А) нэгэ бYридэлтэ

2. Тала дайда саhаар хушагданхай. Б)хоёр бYридэлтэ

3. Зай, орой бологYйдэ ябаhуу.

4. Нэгэ ехэ хYнды жалгын энгэр хормойдо хони ямаад, хара торюун Yхэр адуун бэлшэнэ.

5. Чем являются выделенные слова?

Эрье хонин тарган байба. – Голой эрье эгсэ.

А) синонимууд

Б) антонимууд

В) омонимууд

6. Назовите части речи:

А) тэмдэгэй нэрэ

Б) угын hуури

В) суффикс

Г) нэмэлтэ

7. Найдите слово, состоящее из 6 звуков:

А) дулаан

Б) альган

В) ёhотой

Г) аяншан

8. Расставьте предложения в правильном порядке:

Минии эгэшэ дээдэ hургуулида hурадаг. Дээдэ hургуули Шэтэ хотодо байдаг. Улаан-Үдэ Шэтэ хүрэтэр самолет нэгэ час соо ниидэдэг. Би эгэшэдээ Шэтэ хото ошохомни. Минии эгэшэ hайнаар hурадаг.

9. В каком из строк в словах пишется – ээ?

1. мYн…, хюр…, Yйм…

2. шYрэбh…, шYрэб…р

3. Yгл…дэр, Yхэр…

4. …рYYл, хэрб…, шэр…,б…лэй

10. Составить рассказ о Байкале.

Олимпиада по бурятскому языку – 9 класс

1. В этом предложении слово мал стоит в каком падеже?

Мал адуулба.

1. нэрын

2. Yйлын

3. хамтын

4. хамаанай

1. Фонетический разбор слова ямар

2. В каком слове есть корень, суффикс, окончание?

1. морид

2. багшанар

3. hурагшад

4. байгаали

4. В каком слове пишется буква О?

1. ш…бар

2. ааш…

3. х…рхой

4. д..ха

5.Найдите предложение с неправильно поставленным знаком препинания

1. Жэлэй эхин, Yбэлэй дунда январь hара гараба.

2. УдабашьегYй эндэ тэндэ хYнYYд хурхиралдаба.

3. Ехэ томоотой хYн шэнги, Бата саашаа алхалба.

4. Улаан – Yдэ – Буряад Республикын ниислэл.

6. Найдите лишнее слово

1. хуhан, уляаhан, хулгана, хуша, шэнэhэн

2. долоогоно, мойhон, репэ, алирhан, нэрhэн

3. обёосо, таряан, халанхай, гэрнYYхэ, еэшмээн

7. Составьте рассказ из предложений

1. Тэндэмнай хэрмэн, хоер туулай, заряа байдаг. 

2. Галсан. Лена, Доржо гурбан клеткэнуудыень сэбэрлэдэг. 

3. Эдэ амитадые бидэ, һурагшад, харууһалдагбди. 

4. Манай һургууулида амитадай булан бии. 

5. Хэрмэн hамар hархяагта дуратай. Туулай морхооб, капустада дуратай, заряа хилээмэ эдихэ, һү ууха дуратай.

1. Поставьте слова во множественном числе

Багша - ___________________________

басаган - ___________________________

аха - ______________________________

нагаса - ____________________________

үбгэн - ____________________________

Хүн - ______________________________

1. Запишите к словам антонимы

Ойро –  hуни –

харанхы – урда -

удаан –  hайхан

1. Перевести текст

Баабгай үнэгэн хоёр.

Yнэгэн баабгай хоёр нүхэсэбэ. Баабгайнь ажалша: алирhа, жэмэс болон эдеэ хоолоо суглуулдаг байгаа. Yнэгэниинь бэеэ гоёожо, гэр соогоо дуулан, хатаран сэнгэдэг hэн. Теэд намар болобо.

Хүйтэн үбэл ерэхэнь. Хоолоо хамта бэлдэел, - гэжэ баабгай үнэгэндоо хэлэбэ. Теэд үнэгэн сэнгэнэ, амарна, бэеэ гоёоно, Харин баабгайнь хоолоо бэлдэнэ. Баабгай үнэгэндэ ойлгуулжа ядаад, тэрэнэээ намнажархиба.

2017-2018 г Олимпиадные задания. 5 класс.

1. Найдите группу слов, относящихся к теме «Семья».

1. Эхэнэр, багша, һурагша

2. Танил, нүхэр, хүбүүн

3. Аба, ахай, эжы, эгэшэ

1. Расставьте слова: нагаса эжы, нохой, аха, намар, наймаашан, гэр, миисгэй, самбар, дүү басаган.

Хэн? Юун?

1. Допишите предложения:

1. Мүнөөдэр газаа саһан _________.

2. Намарай сагта үхибүүд һургуулидаа ___________.

3. Манай эжы һургуулида ____________.

4. Оюунын басаган табадахи класста ____________.

5. Найдите слово с женскими гласными

1.Хурьган

1. Оёдол

2. Төөдэйе

3. Минии

1. Найдите заимствованные слова с Э.

1. Фанер…, редиск…, ракет…

2. Математик…, ручк…, фабрик….

3. Бан…, упражнен…, пол…

4. Форточк…, столов…, суббот…

1. Напишите антонимы:

1.үдэр -

2. хүгшэн -

3. муухай -

4. халуун -

5. хара -

1. Какие знаки препинания необходимы к этим предложениям?

1. Дарима һургуулида һурадаг

2. Дарима хаана һурадаг бэ

3. Даримаһаа жэшээ абагты

1. Переведите предложения:

1. Пришла холодная зима.

2. Это мой брат.

3. Дует холодный ветер.

4. Закрой дверь.

5. Я учусь в 5 классе.

1. Какое слово подходит к схеме:

͡ ^

Борбилонууд

1. Малшанда

2. Һураха

3. Номуудай

Олимпиадные задания для 6 класса

1. Вставьте окончания:

1. Точк…, бан…, библиотек…, Арм…, газет…, техник…, минут…, телеграмм…, пол…, консерв…, кофт…, столов….

1. Сколько падежей в бурятском языке?

А) 5

Б) 7

В) 6

1. Найдите лишнее слово:

А) эжы, баабай, һурагша, эгэшэ, аха.

Б) нарһан, шэнэһэн, хасуури, хуһан, һархяаг.

В) сай, хилээмэн, тоһон, тооһон, буза.

Г) саһан, борон, хюруу, морин, шүүдэр.

1. Составьте предложения:

1. Намда, бии, гоё, зураг.

2. Эжы, Баярай, абаа, конфетэ.

3. Дээрэ, хада, харагдана, саһан.

1. Слово «САЙ» из какого языка:

1. Буряад

2. Монгол

3. Хитад

1. Отгадайте загадки и подчеркните верную отгадку:

1. Хон-хон дуутай, хондолой дээрээ дэгээтэй (миисгэй, нохой, хонин).

2. Газар доро гахай түрэбэ. (морхооб, һонгино, хартаабха)

3. Аяга соо алаг булаг. (аман, шэхэш, нюдэн).

4. Мүльһэн дээрэ мүнгэн шагта. (наран, һара, һүни)

1. Подчеркните слова относящиеся к профессии.

Багша намда ном уншаба. Уран зохёолшо ном соогоо ангуушад ба загаһашад тухай гоёор бэшэнэ. Би иимэ ном абахаяа магазинда ошооб. Наймаашан намайе магтаа. «Худалдаанда бэрхэ уран зурааша тухай ном бии», - гэжэ хэлээ.

1. Вместо точек вставьте окончания:

1. Эрдэм… дээдэ – ном,

Эрхим… дээдэ – эб.

1. Үреэл… үзүүр… - тоһон,

Хараал…. үзүүр… - шуһан.

1. Муу…. һуранхаар, һай… һура.

1. Переведите вопросы на бурятский язык и ответьте на них.

Как тебя зовут?

Сколько тебе лет?

В какой школе ты учишься?

В каком классе ты учишься?

Как зовут твоих родителей?

1. Просклоняйте слова по падежам ном, ручка.

Именит. (Нэрын) п.-

Родите.(Хамаанай) п.-

Дат.-местн. (Зугэй) п.-

Винит.(Уйлын) п.-

Орудн. (Зэбсэгэй) п. –

Совместн. (Хамтын) п.-

Искодный.(Гаралай) п.-

Олимпиадные задания для 7 класса

1. Переведите предложения на бурятский язык:

Это твой дом.

Это учительница.

Это новая тетрадь.

Это наша семья.

Это моя мама. Её зовут Сэсэг.

Моего отца зовут Алдар.

Это мой старший брат Доржо.

Это наша собака.

1. Переведите слова:

Алтан, наран, намар, бороо, һалхин, баян, ургаса, морхооб, үгэрсэ, хартаабха, һонгино, ургаба, огородой эдеэн.

1. Подберите к именам существительным, подходящие имена прилагательные.

1. Шанга а) бүүбэй

2. Хүйтэн б) хада

3. Заахан в) үгэ

4. Үндэр г) ой

5. Зөөлэн д) уһан

6. Үдхэн е) һалхин

41