Өспүрүмдөр арасындагы укук

Бекитем:__________ дата_____ __-класс

Уюштуруучу:

Темасы: Тазалык — гигиенанын биринчи эрежеси

Сабактын максаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сабактын жабдылышы ________________________________________

Сабактын жүрүшү:

Уюштуруу: саламдашуу

Жаңы тема

Ата-бабаларыбыз бизге мурастаган элибиздин муундан муунга улануучу касиеттүү аманаттарын, кайсыл муундун өкүлү болбойлу кийинки урпактарыбызга ошол бойдон өткөрүп берүү ар бирибиздин парзыбыз.

Элибиз өз алдынча мамлекеттүүлүгүнүн эки тизгин бир чылбырын колуна алганына быйыл 22 жылга аяк басты. 22жыл бул тарыхтагы көз ирмем гана убакыт. Бирок ошол көз ирмем убакыттын ичинде элибиз кылымга тете окуяларды башынан кечирди.

Башкысы элибиздин биримдигин, мамлекетибиздин бүтүндүгүн сактап калдык.

Биз жашап жаткан система ойлогондой иштеп кетиши үчүн жашоо турмушубуздагы өз ара мамилелерди, жарандарыбыздын айрыкча өсүп келе жаткан, эртенки, баарыбыздын ордубузду басуучу жаш муундарыбыздын ан-сезимин, дүйнө таанымдарын да кошоөзгөртүшүбүз керек.

Андыктан сиздерге төмөндөгүдөй үндөө таанымдарын да кошо өзгөртүшүбүз керек.

Андыктан сиздерге төмөндөгүдөй үндөө менен кайрылабыз.

---Баласына тарбия бербеген, натыйжада кылмышка барган балдардын ата-энелеринин жоопкерчилигин да кошо кароо боюнча мыйзамга өзгөртүү киргизүү.

---Балдарга сабакта өздөрүн бири-биринен кем сезбеши, бирдей шартта окуп билим алуусу үчүн бирдей форма менен камсыз кылуу маселесин чечүүнү бардык мектептерге милдеттердирүү.

---Айрым шарты оор үй-бүлөөлөрдүн балдары үчүн социалдык тенсиздикти алып келип жаткан мектепти бүтүрүү кечелерин кечелерин өткөрүүгө тыюу салуу.

---Сатылып, көргөзүлүп жаткан видеотасмалардагы зордук-зомбулукту, таш боордукту, мыкаачылыкты жана башка көрүнүштөрдү пропагандалаганга чек коюу.

---Сергек жашоо мүнөзүн жайылтуу, спорттун ар кандай түрлөрү менен машыгууларды ар тараптан колдоо.

---Ата-энелер тарабынан наристе курактагыбалдарга китеп окуп берүүнүадатка айландыруу. Элибиздин кылымдарды карыткан макал-лакаптарынын, накыл сөздөрүнүн маанисин чечмелөөменен тарбияга чакыруу.

---Өспүрүм балдардын келечек тагдырын ойлонуп ата-эне, мугалим жана коомчулуктун бирдиктүү иш аракетитеринин системасын алып баруу.

Ата-энелер үчүн өз балдарына жакшы билим берип, ыймандуулукка тарбиялоодон өткөн мыкты мурас жок.

Каада-салтында дайыма жакшылыкка жоруган, тарбиялык мааниси теренде жаткан салт-санаасы менен өзгөчөлөнгөн, көчмөндөрдүн улуу маданиятынын очогун түптөгөн эл, биз кыргызбыз!

Жаратылышынан табигат менен гармонияда жуурулушуп турмуш кечирип, адамзаттын улуулугун жазылбаган философияда мээсине сактап, аны бүт сезими менен туюп, күнүмдүк турмушунда дайыма туу тутунган эл, биз кыргызбыз!

Улутубуздун мүнөзүнө жат, жосунсуз жоруктардан арылууга мезгил да, убакыт да келип жетти.

Андыктан биздин үндөөбүздү республикабыздын прогрессивдүү коомчулугу колдоого алат деп ишенебиз!

Коомчулукка кенири таралган жугуштуу сарык оорусу медицинада «вирустуу гепатиттер» деген термин менен белгилүү. Себеби, бул оорунун козгогуч микробу вирустар болгондуктан боордун сезгенишине алып келет. Жугуштуу ичеги-карын ооруларына сарыктын А жана Е түрү кирет. Сарык оорусу деп аталып калышынын себеби ооруган адамдын денеси саргарып кетишинде. Тез тарап кетүүсү боюнча грипп оорусунан кийин турат. Анткени, вирус жуулбаган кир кол аркылуу ичеги-карынга өтүп кетет. Вирус айлана-чөйрөгө адамдын заны менен бөлүнүп чыгат жана конгон чымындар сыртка таратууда жардамчылар болуп эсептелет. Ошондой эле жуулбаган жер-жемиштерди кир кол менен пайдаланууда ооз аркылуу ичеги карынга өтөт. Бул оору менен балдар да, чон адамдар да оорушат. Бирок катталган оорулардын ичинен 80 пайызга жакынын 14 жашка чейинки балдар түзөт. Айрыкча бала бакча жашындагы балдар да жана башталгыч класстардын окуучуларынын арасында көбүрөөк кездешет. Күз-кыш айларында оорулардын саны башка мезгилдерге салыштырмалуу көп катталып, 3-4жылда бир оорунун кескин өсүшү байкалат.

Нарын областында сарык оорусунун А түрү менен ооругандардын саны Ак-Талаа, Нарын райондорунда жана Нарын шаарында өскөнү байкалды. Мисалы: Ак-Талаа районунда 2009-жылы 16 учур катталса, 2010 жылы 63, Нарын районунда 2009-жылы 62 учур катталса, 2010-жылы 100, Нарын шаарында 2009-жылы 79 учур катталса, 2010-жылы 170 учур катталып оорунун өсүшү байкалган.

САРЫК ООРУСУНУН БЕЛГИЛЕРИ КАНТИП БАЙКАЛАТ?

Көпчүлүк убакта сасык тумоо (грипп) оорусуна окшошуп, дененин температурасы 38 градуска көтөрүлөт. Денеси чыйрыгып, башы ооруйт, жүрөгү айланып, куса баштайт, ичтин он тарабы ооруйт. Бул белгилер 5-7 күнгө чейин созулуп, көздүн агы саргара баштайт. Андан кийин дене агы саргара баштайт. Андан кийин дене саргарып, зандын (агарат), зааранын (кочкул) өнү өзгөрөт. Айрым учурда жогорудагы белгилер женилирээк болот. Оорунун жениш өтүшү оорулу үчүн жакшы болгону менен айлана-чөйрөдөгүлөр үчүноорунун «булагы» болуп эсептелинет. Себеби, алар катуу ооруган адамдарга карагандаактивдүүрөөк болушуп, айлана-чөйрөдөгүлөр менен карым-катнаштары көбөйүп, ооруну жугузууга көбүрөөк шарт түзүлөт. Анткени вирус оорулуунун денесинен жашыруун мезгилдин акыркы күнүнөн саргарып кеткен мезгилге чейин өтө көп бөлүнүп чыгат. Ошондуктан оорулуу адам козгогучту канча убакыт бөлүп чыгарса, ошончо убакыт бою оору тарата турган булак болуп эсептелинет.

ДАРТТЫ АЛДЫН АЛУУГА БОЛОБУ?

Ал оорууну дарылаганга караганда кыйла женил. Ар дайым өздүк гигиенаны сактап, колду таза жууп, тамак-аш даярдай турган орундарды , идиш-аяктарды таза сактоо керек. Жер-жемиш, жашылча мөмөлөрдү пайдаланаарда сөзсүз жууп, кайнатылбаган жана арыктан аккан сууну ичпеш керек.

Жугуштуу сарык оорусуна чалдыгып калсаныз дароо дарыгерге кайрылыныз. Дарыны ооруну иликтеп көрүп, анын түрүнө жараша дарыланууну аныктайт. Андыктан, өз алдынча дарылануу жакшы натыйжа бербей, тескерисинче ооруну татаалдаштырып жибериши мүмкүн. Экинчиден, сарык жугуштуу оору болгондуктан үй бүлөнүзгө, тууган туушкандарынызга, чогуу иштеген адамдарга жуктуруп коюшунуз ыктымал.

САРЫК ООРУСУНДА ДИЕТА КАРМОО ӨТӨ МААНИЛҮҮ

Туздуу, ачуу, куурулган, консерваланган тамактарды жегенге болбойт. Жашылча, жер-жемиштер, сүт, кычкыл эмес быштак, тузу жок нан, сүрсүбөгөн кайнатып бышырылган майы жок уйдун этин (торпоктуку болсо андан жакшы) , тооктун этин жеш керек. Жер-жемиштин кактарынан, өзгөчө өрүктүн кагынан жасалган ширелерин ичкен пайдалуу. Дүкөндөргө сатылып жаткан ар кандай ширелерди (сокторду) ичкенге болбойт. Эскертип айта турган нерсе, оорулууга диетаны дарыгер гана жазып берет. Аны ооруган адам бузбай аткарса, тез сакайганга жакшы жардам берет.