Өткізгіштерді аралас жалғауды оқып- үйрену

БҚОӘББ «Жоғары аграрлық-техникалық колледжі» МКҚК

Сабақ жоспары

сабақтыңтақырыбы:Зертханалық жұмыс №11Өткізгіштерді аралас жалғауды оқып- үйрену

 Курс, оқу жылы, топ СТ-211.1к

Сабақ типі:Практикалық сабақ

2. Оқыту мақсаты: 10.4.2.2- өткізгіштерді аралас жалғауды зерттеу;

• Сабақ мақсаты:өткізгіштерді жалғау түрлерін қарастыру: тізбектей және параллель;

практикада параллель жалғауды көп қолдану себебін анықтау;

Бағалау критерийлері:- өткізгіштерді тізбектей жалғау заңдылықтарын біледі және қолданады;

- практикада параллель жалғауды көп қолдану себебін анықтайды;

3. Сабақты жабдықтау: Видео ресурстармен және симуляторлармен жұмыс жасау дағдысын қалыптастыру.

3.1 Оқу-әдістемелік құрал-жабдықтар, анықтамалық әдебиеттер плакаттар,слайд,

11 сыныптың оқулығы

 3.2 Техникалық құралдар, материалдар, сілтемелер, ресурстар:үлестірме карточкалар, фотосуреттер. видео сабақтар

Құрал жабдықтар: вольтметрлер (3 дана); кедергісі 6 Ом болатын резистор; 6,3 В х 0,3 А (3 дана) шам; ток көзі; жалғағыш сымдар.

 4. Сабақтың барысы

Сабақтың басы(15 мин): Өткен материалды еске түсіру

Өткізгіштерді электр тізбегіне тізбектей және параллель жалғайды.

Өткізгіштерді тізбектей жалғауда ток күші барлық өткізгіштерде бірдей болады:

Ом заңы бойынша

кернеу кернеу U₁ және U₂ мынаған тең болады:

Жалпы кернеу әрбір өткізгіштің ұштарындағы кернеудің түсуінің қосындысына тең болады:

Мұндағы R – электрлік кернеу, осыдан

Өткізгіштерді тізбектей жалғауда жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергісінің қосындысына тең болады.

Өткізгіштерді параллель жалғауда әрбір өткізгіштің ұштарындағы кернеу тең болады:

Екі өткізгіштегі I₁ + I₂ ток күштерінің қосындысы тармақталмаған тізбектегі ток күшіне тең:

Бұдан, тармақталған токтар түйінде зарядтар жиналмайды, мысалы: A түінде Δt уақытта заряд IΔt, ал түйіннен дәл осы уақытта  I₁Δt + I₂Δt заряд өтеді, осыдан I = I₁ + I₂. Ом заңынан  

Мұндағы R – электрлік кернеу:

Өткізгіштерді параллель жалғауда жалпы кедергінің кері шамасы әрбір өткізгіштің кері шамаларының қосындысына тең болады.

ІІІ.Жаңа сабақ. Кіріспе (10 минут)Жүмыстың орындалу тәртібі.

1-тапсырма. Айнымалы резисторды қосымша кедергі ретінде пайдаланып, аралас жалғауы бар электр схемасын окып-үйрену

1.13.9 –суретбойынша электрлік сұлбаны жинаңдар.

13.9сурет

2.Л₁, Л₂ шамдары мен R айнымалы резисторлыраның бір-бірімен қалай жалғанғанын айтыңдар.

3. 1-және 2-нүктелер арасындағы U₁кернеу мен 1- мен және 3- нүктелер арасындағы U₂ кернеуді (айнымалы резистор – реттегіштің шекті жағдайында) өлшеңдер.

4.U = U₁+U₂ тендігінің дұрыстығына көз жеткізіңдер.

5.Резистордың реттегішін қозғай отырып, шамның жарықтылығының өзгеру себебін түсіндіріңдер.

Жұмысты орындау:

1.Л₁ және Л₂ шамдары параллель жалғанған.

2.. U_1, U₂ жәнеU_1,3 кернеуді вольтметр арқылы өлшеп U=U₁+U₂ дұрыстығын тексердік.

3.Шамдар параллель жалғанған. Кернеу екеуінде бірдей артса, шам жарықтайды.

Реттегіш арқылы кедергіні азайтсақ, кернеу артты.

Кесте толтыру

2- тапсырма. Шунт (айналып өту жолы) қызметін атқаратын айнымалы резисторы бар аралас жалғаудың сұлбасын оқып –үйреніңдер.

1.13.10-сурет бойынша электр тізбегін құрыңдар.

2.Л₁, Л₂ шамдары мен айнымалы резистордың өзара қалай жалғанғанын айтып беріңдер.

3.Шамдарға параллель вольтметр қосыңдар. Айнымалы резистор реттегішінің бір шекті жағдайдағы орнынан екінші шекті жағдайына қозғалта отырып, вольтметрдің көрсетуі мен шамның жарықтығын бақылаңдар. Байқалған эффектіні түсіндіріңдер.

4. Резистордың реттегішін максимал кедергіні беретін жағдайға қойыңдар (13.10-сурет). Шамның жарықтығын еске сақтап, осы жарықтыққа сәйкес вольтметрдің көрсетуін жазып алыңдар.

Жұмысты орындау:

Кесте толтырамыз:

U₁ –бірінші шамның кернеуі; U₂- екінші шамның кернеуі.

Қорытынды: Реостатпен жалғанған Л₁ шам кернеуіненЛ₂ шам кернеуі артса, шам сөнеді. Кедергі аз болғанда Л₁ шам жанбайды, кернеуі нөльге дейін кемиді. Себебі, шам қылының кедергісінен реостат кедергі аз болғандықтан тоқтың көп бөлігі Л₂ шамға бөлінеді.

3- тапсырма. Потенциометрдің (кернеу бөлгіш) қызметін атқаратын айнымалы резисторы бар аралас жалғаудың сұлбасын оқып –үйрену.

1.13.11- сурет бойынша электр тізбегін құрыңдар.

2.Резистордың реттегішін бір шекті жағдайдан екінші шекті жағдайға жылжытыңдар. Вольтметрдің көрсетуін бақылаңдар.

3. Резистордың реттегішінің кез келген жағдайында тізбектегі жалпы кернеу ( 1 және 3 нүктелер арасы) V₁ мен V₂ вольтметрлері көрсетулерінің қосындысына тең болатынына көз жеткізіңдер, яғни айнымалы резистор U жалпы кернеуді U₁ және U₂ құраушыларына бөледі.

Жұмысты орындау:

2. U₁=0,8B; U₁= 1,2B; U₁=2,8B

U₂= 0,8B; U₂=1,2B; U₂= 2,8B

U = 1,6B; U = 2,4B; U = 5,6B

Сабақтың соңы: (5 мин )Қорытынды жазу.

Қорытынды: ток тұтынушыларының аралас жалғанған электр тізбегіндегі жүмысын оқып-үйрендік.

Кері байланыс

1. Бүгін не білдім...

2. Қиын болды…

3. түсіндім…

4. үйрендім…

5. орындай алдым…

 Үйге тапсырма.Сұрактарға жауап беріңіздер

Ток күшідегенне?

- Оныңөлшембірлігіқандай?

- Ток күші 5 Адегенне?

- Ток күшінөлшейтінқұралнедепаталады, қалайжалғанады?

- Электрік кернеу деген не? Өлшембірлігі?

220 В кернеу мағынасынтүсіндір.

- Кернеуді өлшейтінқұрал, онытізбекке қалай жалғайды?

- Электр кедергісініңболусебебі.

- Электр кедергісі қандайшамаларғатәуелді?

- Электр кедергісін анықтайтынтеңдеудіжазыңдар.

- - Тізбек бөлігіүшінжәнетолықтізбекүшінОмзаңынжазыңдар.

- Қысқа тұйықталудегенне? Қайкездепайдаболады?