Открытое мероприятие по родному языку "И если завтра мой язык исчезнет..."

Министерство образования РД

Министерство образования РД

Открытое мероприятие:

Подготовила и провела учитель родного языка и литературы МКОУ «СОШ № 16» Алидибирова Р.У.

г. Хасавюрт-2018г.

Мероприятиялъул мурад:

1 Расул ХIамзатовасул творчество гъваридго лъазе, цIалдохъабазул шигIруялде рокьи бижизабизе.

2. Лъималазда магIарул мацIалъул берцинлъи ва пасихIлъи бихьизабизе

3. Калам цебетIезабизе ва нахърател бечед гьабизе

• Мун щив?

• Расул Хlамзатов.

• Киса?

• Цlада росулъа.

• Дур хъулухъгин хlалтlи щиб?

• Хlасраталъул шагlир дун.

• Дур миллат, мацl, цlар, улка.

• Цlадастан, рокьи, рокьи!

• Цlаларав кив, гlилму щиб?

• Гlишкъул академия.

Дагъистан цlакъ бокьарав,

Магlарулал хирияв,

Нилъер Ватlан чlухlарав

Цlар рагlарав гьав Расул

Инсул мисалги босун,

Умумузул нух бокъун

Вахъана мун шагlирлъун

Нижер хирияв, Расул

Тlолалго дур асарал,

Гьезда гъорлъ «Дир Дагъистан»

Мисаллъун буго нижей

Тlаде гlолеб гlелалъе

Баркула дур юбилей,

Дунял хlайранав шагlир,

Дуй рохел, сахлъи кьейги,

Кванаб цlва – Цlадаса вас!

Дагъистаналъул халкъияв поэт Расул Хlамзатов Гьавуна 1923 соналъул 8 сентябралда Хунзахъ районалъул Цlада росулъ машгьурав шагlир Хlамзатил хъизамалда. Эбелалда цlар букlана Хъандулай. Гьел рукlана цlакъ гlадамал хириял. махсаро- хочl бокьулел, ракlбацlцlадал магlарулал. Эбел- инсул хасият - гlамал васасул чорхолъги, бидулъги, рекlелъги босичlого хутlичlо.

Тlабигlаталъги тlадегlанав бетlергьанасги Расулие кьуна къанагlатаб ва хlикматаб гьунар, бергьараб кlалзул пасихlлъи, рекlел цlодорлъи; живго гьитlинав мехалъ ва гlолохъаналъулда дагьав хедарулев, цlакъго ракl гlанчlав гlорхъолъа ун гlадамазде божулев чи вукlаниги, Расулил вахъана кlудияв шагlир, гьесул асараз рохел щвезабуна, магlарулазе гуребги, дуниялъулго миллионал гlадамазе.

жиндирго гlумруялъул аслиб мурад Расулица баян гьабураб кочlол 4 мухълдалъун.

Рорхатал цlабзазде сухъмахъал гьарун

Гьенине ракетал роржаян абе

Бищун тlадегlанал, гlагарал ц ваби

Гlадамазухъе щвей буго дир мурад

Жакъа къоялде щвезегlан хъвардухъанас къватlибе биччан буго лъабкъоялдасаги цlикlкlун техь, чанго нухалде рахъана данде гьарурал асаразул томал. Гьел руссинарун руго гlурус ва анцl- анцl батlиял милаталъул мацlазде. Расулил щибаб цlияб тlехьалъ нугlлъи гьабула гьесул творчество тlадеялдаса тlаде тlегьалеб букlиналъе гьунаралъе гlурхъи гьучlолъиялъе.

Огь, щиб жо лъугьараб, щиб жо лъугьараб-

Швараб гlор нахъ буссун чвахулеб

гьанже чиновникал кучlдул ахlулел руго,

кочlохъаби чингун, честь ккун хъудулел

Хъурщизе рижарал роржулел руго

Роржизе рижарал хъершелел руго

алжан гьабулебин гьаб улкаялде

Гьанже иребас жужахl гьабулеб буго

Гьал херал кlудаби бах арлъун руго,

Гьал бах Арал ясал херлъулел руго.

Хал гьабула сагlтилъ, гьелъин абуни,

Пачаязул заман бихьизабула.

Дун гьелда гьардела. гьудул мунгун дун

Дандчlвалеб замана бихьизабиян

Мун пашман гьайигун, бутlергьанасе

Бетlер чlвала дица, тlаса лъугьаян

Бетlергьанасе как къабуллъичlони,

Къумула дуе дун, тlаса лъугьаян.

Гьад дир гlазабазул гlиллаги, нугlги,

Ячlа диваналде дие гьабулеб

Дир сурав босулеб яхlалъул судакъ

суал кьейгун абе, тlаса лъугьаян.

Дир хlакъгун хlалкъикъат, хlинкъигун хlикмат

Гьоб дир къисматалъе къотlулеб хlукму

Дир кlиго рагlида бараб буго гьсб

Кlухlалъуге, абе тlаса лъугьайин.

Гьеб дица абуни доб диваналда,

Дун ракьалде тела дирго рокьигун.

Кlудиб Хазина буго гьудуллъи

Гьелда квер хьвагlизе гlедег уге, вац

Гьудуласде дагьалъ дур бахъараб ццин

Цодагьаб къинабе, къватlиб гьурщуге,

Гlадамал нужеде гьари буго дир;

Гlанаяб рекlел цlва цlорозе тоге;

Цlуне гьудулзаби гьел гlемер гьечlо,

Гlайиб камурав чи кивго вижичlо.

Бокьула магlарул ясазул гьурмалъ

Намусаб багlарлъи – гьеб цlакъ рекъола

Бокьула росулел гьезул кверазулъ

Цо нечараб хlинкъи – цlакъ рекъола

Бокьула симсалда гъорлъан раккарал

Кlиго кьураб гъал – гьеб цlакъ рекъола

Рокьула, лъар бахун унеб мехалда,

Гьезул гlицlал хlатlал – гьеб цlакъ рекъола.

Бокьула рогьалилъ лъел цlолел гьезий

Цо цlорараб гьава – гьеб цlакъ рекъола.

Бокьула цlекlлъиян тlокlлъиги гьечlеб

Цо рахараб партал – гьеб цlакъ рекъола.

Бокьула нилъеца абураб рагlуй

Цо мутlигlаб сабру – гьеб цlакъ рекъола.

Букьула магlарул яасалъе даим

Даимаб талихlги цlияб гlуруги.

Амма бищунго цlакъ магlарул намус

Бокьула ясазе – гьеб цlакъ цlакъ рекъола.

Чlамулаго сакъиссгун вачlунев

Чlалу г1адав гlолиласе нагlана

Чlучlулаго семечкагун кlалъалев

Гlер гlадинав бихьинасе нагlана.

Божи гьичlолъиялъ гьаб дунялалда

Гьабунщинаб квешлъи, канщинаб балагь

Гlадамал, божи кье, – нужеца дие

Данде хисун дица, кьела гьудуллъи, воцлъм.

Дир чиясда бугеб хвел гьечlеб божи

Хвелаан цевего, гьеб гьечlебани

Дицаги гьарула, гlадамал божи

Гlаламги, дунялги даин роцlине.

Гьрула щобазе бакъгин цlад дица;

Гьарула мугlрузе гlазу - цlер дица;

Гьарула зообазе хъахlиллъи дица;

Хъахlилаб ралъдае хlайранлъи дица.

Гьарула хlанч азул кечl рогьалида;

Гьарула гlурул ахх ихдалил сардий

Дица гlадамазе гьарула канлъи

Дица гlадамазе гьарула лъикlлъи.

« Гlагараб авар мацl! Дир кинабго бечелъи, кинабго Хазина, дир дарман, дир гьаракь. Мун кидаго дунгун буго кинидахъ дица къабул гьабураб дур кочlое кидаго дун хасичlо. Дир мун гlола гlумруялъе» - гьедин абун буго нилъур шагlирас гlагараб мацlалъе гlола ва авар мацlалъул хlкъклъулъ цо чанго кечlги хъван буго.

Авар мацl.

Ассаламу гlалайкум

Аваразул миллат- мацl.

Адаб кьогое лъураб

Ахир рокьуе гьечlеб

Ахан кини кlкlикlарал

Албаназул наслаби

Агьан кучlдул ахlарал

Азиялъул бахlарзал

Ассаламу- гlалайкум,

Аваданаб авар халкъ

Африкаязул хlанчlаз

Август тlамулел тlохал,

Ахада, гъварилъуда,

Анцl- анцl хъудулел лъарал

Айлъир квач ида чlарал

Ахlулгохlалъул тlогьал

Ассаламу- гlалайкум,

Аваразул лебеллъи -

Амузгиязул хвалчен

Ахъбердиласул рачлихъ

Армяназул пашманлъи

Арарат мегlер буго

Аваразул пашманлъи-

Авар - мацl лъалел лъимал.

Расулил творчиствоялъул хlасилал данде гьарулаго ракlалда щвезаризе бегьула гьесул тlахьал:

• «Хlасратаб рокьиги боркьараб цинги»

• «Цlадулал жугьаби»

• «Нижер мугlрузда»

• «Дир гьудул»

• «Инсугун гара- чвари»

• «Тlадегlанал цlваби»

• «Гlахьалаб чед»

• «Цlаялда цlва буго кlалъай гьабулеб»

• «Мулатка»

• «Дир Дагъистан»

• «Соназул чlумал»

• «Концерт»

• «Дир гlумруялъул гьоко» ва гь.ц.

Расулие бищун бокьулеб жо буго сахлъи, вацлъи, рекъел, шагlирас гьарулебги буго:

«Сахал чагlи сах тего

Квешал чlаги квеш таги».

Киназулго гlахьаллъиялда бакъаналде Расулил кочlол куплетаз ахlизе.

Гуро, гьитlинаб гьечlо, гьудулзаби Дагъистан

Гьелъул борхалъиялда ваха гьудин абулев

Ахал тlогьолда руго, тlогьел ахада руго

Йохъ, цо миллион гуро дагъистаниял ругел

Дунялалда гlагарлъи гlунги тlоке буго нилъер

Мугlрул иццазул лъарахъ океан зигардула

Мугlрул лебалал васахъ ясал чанги угьдула.