Открытый урок в 4 классе на тему: Абдулмеджит Межидов « Сююнч»

Дарсны темасы: Абдулмежит Межидов

« Сююнч»

Дарсны мурады: 1. яшланы А. Меджидовну яратувчулугъу

булан ювукъдан таныш этмек.

2. шиъруну маънасына аслу

тергев бакъдырмакъ

3. тил байлыгъын оьсдюрмек

Къолланагъан алатлар: компьютер, шаирни уллу сураты,

китап такъчасы, огъар

багъышлангъан газет, шаирни

къызыны сёйлевю.

Дарсны барышы

1. Дарсгъа гьазирленив.

-Салам яшлар!

-Бугюн бизин дарсда къонакъларда бар яшлар, олагъа да салам берейик

2. Гетген дарсны такрарлав

-Яшлар гетген дарсда нени гечген эдик?

(Ибрагьим Керимовну «Кирпини хабары» деген хабарын)

-Охудугъузму уьйде яшлар?

-Шо хабарда нени гьакъындан айтыла?

-Кирпи адамлар оьзюн гёргенни неге сюймей, олардан неге яшына?

-Бакъав деген гючюк, эргишилерден эссе, къатынгишилеге неге ирия бола - ий болап, инана?

- Кирпини оьлюмден къутгъармакъ учун бу хабарны айтагъан адам не гьилла ойлашгъан, эркъатын кирпини йиберсин учун олагъа о не деген?

-Олай дагъы да жанланы , къушланы гьакъындан хыйлы къумукъ шаирлер язгъан шиърулар ва хабарлар бар : Гьайбулла Давудов, Мустапа Гьусейнов,Акъай Акъаев, Исрапил Исаев, Абдулмежит Межидов ва ш .б.

3.Бугюнгю дарсны мурады булан таныш этив.

Муалим.

-Бугюнгю бизин ачыкъ дарсыбыз Абдулмежит Межидовгъа багъышлангъан.

- Муалимни гиришив сёзю:

Яшлар , шу дарс насипли дарслардан бириси болсун

Юреклеригиз шатлыкъдан толсун.

Къайгъы недир билмегиз

Бешлер тюгюл гёрмегиз.

(дарс башлана А. Межидовну сёзлерине гёре йырлайгъан йырлар булан)

-Экранда А. Меджидовну сураты

-Яшлар, бугюн биз гёрюп турагъан шаирни А. Меджидовну яшаву ва яратувчулугъу булан ювукъдан таныш болабыз.

Абдулмежит Меджидов Буйнакск району Тёбен-Къазаныш юртунда 1936 йылда тувгъан. Юртунда орта школаны битдирген сонг Дагъыстан пачалыкъ университетни философия факультетинде охугъан. Ону шиърулары 1957 йылдан берли басмадан чыгъарыла. 1963 йылда шаирни яшлар учун «Бойнагъым» деген биринчи китабы чыгъа. Ону арты булан шаирни дагъы да кёп китаплары басмадан чыгъарыла.

1. «Бойнагъым» - 1963 й.

2. «Агъачлыкъда» - 1965 й.

3. «Сказка о лягушке» - 1968 й.

4. «Къашгъа бузав» - 1974 й.

5. «Печка - арба» - 1978 й.

6. «Гёк ахшамлар» - 1980 й.

7. «Акъ ташмы, къара ташмы» - 1981 й.

8. «Смешной городок» - 1982 й.

9. « Розовая песня» - 1982 й.

10.« Акъ чечеклер» - 1985 й.

11. «Сариялым» - 1987 й.

12. «Кизиловые серёжки» - 1988 й.

13. Байлыгъым» - 1988 й.

14. «Анам гюнню гелтирген» - 1983 й.

15. «Чуш сыргъалар» - 1992 й.

16. « Акъ гюллер» - 1994 й.

17. «Къонгуравлу чечеклер» - 1966 й.

Яшлар, биз А. Меджидовну къайсы китабын алып къарасакъда, кёбюсю яшлар учун язылгъанын билебиз. Яшлардан къайры ону уллулагъа багъышлангъан, ватангъа багъышлангъан, сюювге багъышлангъан кёп шиърулары да бар.

Шаирни хыйлы – хыйлы шиърулары макъамгъа салынып, Дагъыстанны халкъ артистлери йырлай, Къазаныш юртда къурулгъан «Макъамлы мактапны» охувчулары йырлай. Шо йырланы биз гьали бирине тынглап къарайыкъ.

(яшлар сарынгъа тынглай)

Ондан къайры да Къазанышны «Байтерек» деген ансамблны ортакъчылары йырлайгъан йырлары да бар. Шо йырлардан « Акъ таллар», « Сюрмели», « Аш ташыйгъан Абзайдин» ва башгъалары.

А. Меджидов уллугъа уллу болуп, гиччи булан гиччи болуп билеген адам эди. Биз шону шаирни бир китабын алып охусакъда билип болабыз. Оьзюню оьмюрюнде А.Меджидов биревнюде хатирин къалдырмагъан, кепин бузмагъан адам десек де янгылыш тюгюлбюз. Йымышакъ хасиятлы, адам эди, таза юрекли, ачыкъ юзлю адам эди. Оьзюню бир шиърусунда ол булай дей:

Йымышакъ агъачны хурт ашай,

Йымышакъ адамлар чайнала.

Олар бек чыдап да болалар,

Буса да ичинден къыйнала.

Сангырав юреклер оланы,

Эс этмей, таптап да гетесиз.

Оьзюм де йымышакъ экенге,

Юрегим авурта оьтесиз.

А. Межидовну китаплары, гьар шиърусу адамны къурчун къандырардай язылгъан, ону бир китабын охугъан адам, бир дагъылары да булан таныш болма сюежек. Ол бирдагъы шиърусунда булай яза.

«Алынмайгъан китапланы тюкенчи, сатмакъ учун булай бир ой ойлагъан. Китапланы экишерлеп - уьчерлеп Марк Твенни китабына байлагъан.

Гьей амалсыз, оьлюп тувгъан китаплар,

Сизге тюшген яшавлукъну тарлыгъы.

Сиздейлени юкге алып юрюме,

Не яхшыдыр Марк Твенни барлыгъы.

Шу шиъруда айтылагъаны йимик А. Меджидовну китапларын бир китапгъа да байламагъа тюшмеген, ону китапларын халкъ сююп охуй ва ала. Гьали биз яшлар ону айтагъан ону бир – эки шиърусуна тынглап къарайыкъ.

(шаирни оьзюню тавушу).

- Гьали биз бугюн ону бир шиърусуна бек агьамият берейик.

« Сююнч» деген шиърусуна.

-Къыйын сёзлер экранда :

Жырлы – жымчыкъ -

Чалили -чырлы -

Яшнап – янгырап -

-Гьали мен охуйман, сиз тынглайсыз

(муалимни охуву)

Яшлар мен сизге охудум , англашылмайгъан сёзлени де англатдым. Гьали сиз бир керен шиъруну охуп чыгъыгъыз.

(яшлар шиъруну охуй)

-Яшлар шаир шу шиъруда нени гьакъындан язгъан?

-Жымчыкъ яшгъа не деп йырлай?

-Яшлар нечик болуп оьсгенни сюе?

- Гюнлени бирисинде жымчыкъ неге къыргъа чыкъмай къала?

- Уясында о не эте болгъан?

-Яшлар дагъы да ким биле А. Меджидовну шиърусун?

(яшлар чыгъып доскагъа билеген шиъруларын охуй)

- Гьали, яшлар биз шаирни шиъруларыны гьакъындан сёйлеп турмай, ону чечеген ёмакъларыны гьакъында да айтайыкъ.

-Мен охуйман сиз чечесиз.

Уча чомушуп, саркъып

Авзу энши къайтып

Бу йыртгъыч къушну атын

Ким биле экен айтып.

(Къыргъый)

Сызгъыргъанда хохайып

Гёбюп де йибереген

Недир, къуйругъу булан

Жабарны сибиреген.

(Гюргюр)

Оьзю халкъгъа къарап тоймай

Тек оьзюне бакъма къоймай.

(Гюн)

Оьзю къара, тёшю акъ

Къайчы йимик къанаты

Ватан огъар исси якъ

Не болур ону ата?

(Къарлыгъач)

Алтын топдай сап-сари

Шербет йимик тилсегиз

Айимай къоймагъыз хари

Не экенни билсегиз.

(Пастан)

Бою аркъандай бола

Емиши хола-хола

Япыракълары долмагъа

Таныш емишми сагъа

(Юзюм)

Къанатлы къуш, къардай акъ

Эшите гьатдан озуп

Аякълары япалакъ

Сасыллай бойнун созуп.

(Къаз)

Юз яра бар санында

Балта да бар янында.

(Тёнгек)

Бежени гиччи къып – къызыл бола тагъылып ичи

Бюртюкден тола, гюзде алабыз чайгъа салабыз.

(итбурун)

4. Натижа чыгъарыв.

-Яшлар , гьали биз А. Меджидовну яратувчулугъуна багъышлангъан дарсны беклешдире туруп, мен сизге шаирни бирдагъы бир кюлкюлю шиърусун охума сюемен.

«Исламчик къодукъ болгъан кюй» деген шиъруну охуйман.

- Яшлар шу дарсны ушатдыгъызму?

-Менде сизге рази болдум .

-Бугюн дарсда ортакъчылыкъ этгенлеге арив къыйматлар саламан.

5. Уьйге иш

-Уьйде шиъруну чебер охуп гелмек .