Өзгөчө кырдаал классификациясы

Тема: Өзгөчө кырдаалдар классификациясы

Аткарган: Эртабылды кызы Даткайым

Баардык өзгөчө кырдаалдарды төмөнкүдөй 3 принцип боюнча бөлсө болот: :

• ӨК таркалуу масштабы боюнча;
• ӨК өсүү темпи боюнча;
• ӨК жаралуу жаратылышы боюнча.

ӨК таркалуу масштабы боюнча бөлүнүүсү.

• Өзгөчө кырдаалдын таркалуу масштабын аныктоодо ӨК абалына кабылган аймакты гана эске албастан, анын кесепетинин туз таасири, уюштуруу. экономикалык, социалдык ж.б. байланыштардын бузулуусун, ошондой эле анын кесепетинин оордугу да эске алынат.

• A) Чектелген (локалдык) ӨК - кайсы бир аймак, бөлүк же батирдин чегинен чыкпайт. ӨК кесепетинен 10 дон көп эмес адам жабыркап, 100дөн көп эмес адамдардын жашоо шарты бузулат. Бул учурдагы материалдык чыгым 1000 . минималдык эмгек акыдан көп эмес өлчөмдү түзөт. Эгерде ӨК кайсы бир өндүрүш же чарбалык объектинин аймагын камтып, аны калыбына келтирүү өз кучу жана каражаттары менен аткарылса, анда ал объекттик деп аталат.

• Б) Жергиликтүү ӨК деп кырсыктын кесепети жашоо түйүнү, шаар (район), область, республика чегинде болуп, аны жоюуга өз күчү жана каржаттары жетишет. Өк бул түрүндө 10-50 адам жабыркайт, 100-300 адамдын жашоо шарты бузулат жана 1 ден 5 миңге чейинки минималдык эмгек акыдан көп эмес өлчөмдөгү материалдык зыянга учурайт.

• В) Аймактык ӨК - Респуликанын бир канча областын камтып, 50-500 адам жабыркаган, 500-1000 адамдын жашоо шарты бузулуган, 5 минден 5 миллионго чейинки минималдык эмгек акыдан кеп эмес өлчөмду түзгөн экономикалык зыянга учураган кырсыкты айтууга болот.

• Г) Мамлекеттик денгээлдеги ӨК - бул учурда өзгөчө кырдаал Республиканын көптеген аймагына таркайт, бирок Республиканын чегинен чыкпайт. Өк кесепетин жоюу үчүн бардык куч жана каражаттарды колдонуп, көбүнчө чет элдик жардамдарга да муктаж болушат. Бул учурда 500 кеп адам жаракат алат, 1000 кеп адамдын жашоо шарты бузулат, 5 млн. минималдык эмгек акыдан келтирилет. кеп елчемде экономикалык зыян.

• Д) Глобалдык (дүйнөлүк) өзгөчө кырдаал Республиканын чегинен чыгып, башка өлкөлөргө таркайт. Кырсыктын кесепетин жоюуга эл аралык жана чет өлкөлүк күч жана каржаттар катышат.

2.Өзгөчө кырдаалдын өсүү темпи боюнча бөлүнүүсү.

• Өзгөчө кырдаалдар өсүү темпи боюнча төмөнкү түрлерге бөлүнөт:

• күтүүсүз пайда болгон ӨК: жарылуулар, транспоттук авариялар,жер титирөө ж.б.

• ылдам өсүүчү ӨК: өрт, газ сыяктуу күчтүү таасири бар уулуу заттар, сел ж.б.

• мелүүн өсүүчү өзгөчө кырдаал: заттардын бөлүнүп чыгуусу, радиоактивдик вулкандардын жарылуусу, коммуналдык системадагы авариялар ж.б.

• Жай өсүүчү ОК: кургакчылык, эпидемия, тазалоочу имараттардагы авариялар, экологиялык өзгөрүүлөр. Жай өсүүчү өзгөчө көптөгөн айлар же жылдарга созулат, мисалы Арал көлүндөгү абалды алууга болот.

3. Өзгөчө кырдаалдын жаралуу жаратылышы боюнча бөлүнүүсү.

• Жаралуу жаратылышына жараша ӨК төмөнкүдөй бөлүнөт:
• 1. Табийгый мүнөздөгү же жаратылыш кырсыктары: геофизикалык коркунучтуу кубулуштар (жер титирее, вулкандардын жарылуусу):

2. геологиялык коркунучтуу кырсыктар (көчку, агындары, чандуу бороон,уроо); сел метеорологиялык жана агрометеорологиялык кубулуштар (бороон, куюн, смерч, торнадо, туман, мендур, кар же жамгырдын көп жаашы, күндүн катуу ысышы, кургакчылык, ерт) ж.б.;

2. Техногендик мүнөздөгү кырсыктар:

• • транспорттук (аба, темир жол) авария жана катастрофалар:
• • орт, жарылуулар, ерт коркунучу;
• • радиоактивдик, химиялык заттарды, биологиялык каражаттарды бөлүп чыгуу коркунучу бар авариялар: күтүүсүз имарат же курулуштардын бузулуулары нж.б.;
• • коммуналдык жана энергетикалык системалардын авариясы; техногендик жер титирөө;
• • гидродинамикалык авариялар (дамба же суу сактагычтардын жарылуусу).

III. Экологиялык мүнөздөгү өзгөчө кырдаалдар:

• атмосферанын курамы жана касиетинин өзгөрүлүүсү (аба-ырайынын шаарлардын кескин өзгөрүлүүсү, "кычкылтек" ачкачылыгы, зыяндуу заттардын жана ызы-чуунун нормадан ашыкча деңгээли)
• жер кыртышынын өзгөрүлүүсү;

IV. Биологиялык - социалдык мүнөздөгү өзгөчө кырдаалдар:

:• адамдардын арасында массалык жугуштуу оорулардын пайдаболуусу (эпидемия, пандемия, өзгөчө коркунучтуу инфекциялар); • жаныбарлар арасында массалык жугуштуу Оорунун таркалуусу (эпизоотии, панзоотии): • айыл чарба өсүмдүктөрүнүн массалык зыянкечткрге кабылуусу (эпифитотия).

V. Конфликттүү мүнөздөгү өзгөчө кырдаалдар

• граждандык, улуттук жана диний конфликттер;

• согуш, экстремисттик аракеттер, терроризм: • социалдык жарылуулар:

• кылмыштуу топтордун күчөөсү;

тон масштабдуу коррупция, мафия ж.б

КР жарандарынын өзгөчө кырдаал учурундагы коргонуу укуктары:

• 1. Өз өмүрүн, ден соолугун, мүлкүн түзүлгөн өзгөчө кырдаал кырсыктарынан коргоого;
• 2. Өздүк коллективдик каражаттарынан пайдаланууга; жана
• 3. Өлкө аймагындагы кооптуу коркунучтар тууралуу жана коопсуз иш-чаралар тууралуу маалымат алып турууга;
• 4. Өзгөчө кырдаалдардан калкты же аймакты коргоо боюнча өзүн-өзү башкаруу жана мамлекеттик органдарга; өзүнчө же коллективдик кайрылуу жөнөтүүгө;
• 5. Өзгөчө кырдаалдардын алдын алуу жана жоюу иш чараларына белгиленген тартип боюнча катышууга ж.б.