PhpqMxTAB_Kyrgyzstan-kajra-kuruu-zhyldaryndy.docx

Кыргызстан кайра куруу жылдарынды

Өткөн ХХ кылымдын экинчи жарымында, айрыкча акыркы төртүнчү чейректин башталышынанкөмүскө экономиканын өлкөнүн экономикалылы турмушунан бардык чөйрөлөрүндө жайылгандыгы жана социализм лагериндеги саясий кризистин күч алышы, коомдо кандайдыр бир өзгөрүү болушун мезгил талап кыла баштаган. Ушундай кырдаалга байланыштуу Кыргызстан да башка союздук руспубликалар сыяктуу эле кайра куруу мезгилин баштан кечирген. Андыктан ошол мезгилдеги абалды бир нече бөлүктөргө бөлүп карасак түшүнүктүү болот. Мамлекеттик-саясий системанын транспормацияданышы (өзгөрүшү). Реформалардын башталышы. 1978-жылы июлда “СССР Жогорку Советине шайлоолор жөнүндө” деген жаңы мыйзам кабыл алынды, ал үчүн “Өнүккөн социализмдин Конституциясынын” жоболору негиз болгон. 1979-жылы апрелде ал “СССР Жогорку Советинин депутаттарын чакыртып алуунун тартиби тууралуу” жана “СССРде эл дупутаттарынын статусу жөнүндө” мыйзамдары менен толукталган. СССР Жогорку Совети өзү түзгөн органдары бардык ишмердиктерине көзөмөлд жогорулатуу божомолдонгон. Ошол эле максат менен 1979-жылы апрелде СССР Жогорку Регламентин бекиткен. Ал структураны, ыйгарым укуктарын, Жогорку Советтин жана анын органдарынын иштөө тартибин, мыйзам чыгармачылык иш эрежесин, көзөмөлдөө тшмердигин жана органдар- дын Жогорку Советке отчет берүүгө милдеттүүлүгүн түзүүнү аныктаган. 1982-жылдан баштап системаны анча-мынча реформалоону ишке ашырууга бир катар аракеттерди жасоого чаралар көрүлгөн. 1970-жыл- дардын орто чендеринен тартып көмүскө экономика өлкөнүн экономика- лык турмушунун бардык чөйрөлөрүндө жайылган; 1980-жылы ССПК БК коррупция менен күрөшүүгө багытталган чараларды көргөн, 1981-1982- жылдарда бир нече чуулгандуу сот процесстери жургөн. Ушулар менен бир мезгилде эле эмгек тартибин чындоого жана эмгектин өндүрүмдүүлүгүн жогорулатуу аракеттер жасалган. Коомдук чечкиндуу реформасы 1985-жылы жогортон башталып, “ачыктык”, “тездетүү”, “кайра куруу” лазунгдарынын (ураандарынын) алдында өткөн. Реформа ССКП БКнын генералдык секретары постуна (кызматына) шайланган М.С

Горбачев тарабынан башталган. Башталган кыймыл жашап жаткан системаны реформалоого чакырылган. Биринчи орунга “демократияны бардык жагынан тереңдетүү жана өнүктүрүү менен байланышкан милдеттерди, укутук мамлекетти түзүүнү, мыйзамдуулукту жана укук тартибин чындоону, жарандардын укуктарын жана эркиндиктеринин кепилдиктерин күчөтүүнү алдыга жылдыруу коюлган. “Ачыктык”, мурда жабык болгон маалыматтарга жана сициалдык, улуттук кайра курууларды пайда кылуучу плюрализм рецептерине кирүүгө мүмкүндүк ачты, ал 1986-жылдын орто ченине карата натыйжасын бере баштаган. Өлкөдө мамлекеттик жана чарбалык башкаруу схемаларын өзгөртүү менен революциялык кацра куруу башталды, ушул абалдарга ылайык союздук республикалардын укуктары олуттуу кеңейген. Кайра куруунун жүрүшүн- дө союздук руспубликалардын укутарын кеңейтүү боюнча анык чаралар кабыл алынган.

“Кайра куруу” коомдук турмуштун түрдүү жактарына тийген, бирок анын натыйжасы