План-конспект по крымскотатрскому языку на тему "Фонетика"

«Фонетик-текралав»

9 сыныф

• Дерснинъ типи: пекитюв дерси
• Талим формасы: сыныф-дерс системасы

Дерснинъ макъсадлары:

• Окъутув макъсады:  фонетика болюгинден талебелернинъ бильгилерни пекитмек.
• Тербиевий макъсат:  буюк адамларгъа урьмет ашламакъ.
• Инкишаф этиджи:  талебелернинъ бильгилерини буютмек ве арттырмакъ, мустакъиль, фааль чалышмагъа, фикир этмеге огретмек.

• Талим усуллары: сёз усулы(субет, лекция), амелий( мешгъулиетлер)
• Дерс такъымлары: Компьютер, мультимедиа проекторы, презентация, джедвель.

• Тешкилий къысым(Селямлашув, тербиевий дакъкъа, талебенинъ дерске азырланувы).
• Эв вазифесини тешкерюв ве онынъ нетиджесини чыкърув.
• Мевзу устюнде ишлев(Талебелерни дерснинъ мевзусы иле таныштырув).

Тешкилий момент

• Оджа:
• - Селям алейкум, талебелер.
• Талебелер:
• -Алейкум селям, оджа!
• Оджа:
• Кейфенъиз насыл?
• Талебелер:
• -Пек яхшы.
• Оджа:
• -Тюневин яхшы этип раатландынъызмы, къуветлеринизи топладынъызмы? Чюнки бугунь дерсте чокъ чалышаджакъмыз.
• Талебелер:
• -Эльбетте,оджа. Яхшы этип раатландыкъ, чалышмагъа азырмыз.

Эв вазифесини сорав

• Бугунь дерсимзнинъ мевзусы «Фонетика.Текрарлав».Амма бу мевзугъа кечмеден эвель, кечкен мевзуны къатырлайыкъ. Талебелер, кечкен дерс биз насыл мевзуны кечтик ве не акъкъында лаф эттик?
• Мешгъулиетлерини тешкерийик.

Текрарлав

• Бугунь дерсте биз «Фонетика» мевзу боюнджа кечильген малюматларны текрарлап, мешгъулиетлер япаджамыз ве малюматны пекитиджемиз .

Текрарлав

  2. Суаль – джевап.

• А).Фонетика нени огрене?
• Б). Къырымтатар тилинде созукъ сеслер насыл арифлернен ифаделене?
• В). Тутукъ сеслер насыл арифлернен ифаделенир?
• Г). Созукъ ве тутукъ сеслер насыл чешитлерге болюнирлер?

• 1. Келинъиз хатырлайыкъ фонетика- сеслернинъ хусусиетлерини, денъишмелерини, фонетик къанумларыны, огренген тильшыныслыкънынъ болюги .

• Созукъ сеслер : а, о, у, ы, э(е), ö, ü, и.
• Тутукъ сеслер : б, в, г, гъ, д, ж, дж, з, й, к, къ, л, м, н, нъ, п, р, с, ш, т, ф, х, ц, ч

Тутукъ сеслернинъ таснифи Чешитлери

Тутукълар

Чифтли

Янъгъыравукъ

Сагъыр

б, в, г, гъ, д, дж, ж,з

Чифтсиз

п, ф, к, къ, т, ч, ш, с

л, м, н, нъ, р, й

ц, х, щ

Созукъ сеслернинъ таснифи

Арт сыра(къалын)

А, о, у, ы

Ог сыра(индже)

Э, ö, ü, и

Дудакълы

Дудакъсыз

О, у, ö, ü

Э, и, ы, а

Пекитюв

1-нджи мешгъулиет

• Метинини кочюрип язынъыз, къайд олунгъан сёзлерни фонетик талиль япынъыз.(5-8 дакъика)

• Меним фалалыгъым ве мектеп чагъларым, Ватанымызнынъ энъ дюльбер кошелери олгъан ве Ялтада кечти. Бу ерлернинъ язы да, къышы да пек аджайип ола. Энди ильк баарьден орталыкъны ешиль макъат къаплай, сонъ багъчалар ача, чевре-этраф бинь тюрлю пенкке кире, ава мис-гъамбер къокъуларгъа гъаркъ ола. Мен табиатнынъ бу муджизесине бакъа да, айретте къала эдим. Денъиз исе мени, хусусан, къыш айлары, сертийген, сияргъан, копюрген, дагъ юксеклигиндеки тик башлы далгъаларынен ялы къаяларыны котеклеген вакъытларда зияде джельп эте эди. Меним ичюн баарь табиатнынъ назиклиги , къыш исе сертлиги эди. Мен ялы чакъыллары устюнде саатлернен недир беклеп отура ве табиатнынъ яйгъара къопарыджы бу дешетли манзарасыны эеджаннен сейир эте эдим.
• (Ю. Болат)

Меселя :

• Мектеп-эки эджалы сёз, ургъу экинджи эджагъа тюше.
• М-тутукъ, чифтсиз, янъгъыравукъ, сонор.
• Е-созукъ, ог сыра, дудакъсыз, ургъусыз.
• К-тутукъ, чифтли(чифти янгъыравукъ г), сагъыр.
• Е- созукъ, ог сыра, дудакъсыз, ургъулы.
• П-тутукъ, сагъыр, чифтли(чифти янгъыравукъ б).

Лугъат иши:

• Макъат-ковер
• Гъаркъ- погружение
• Гъаркъ олмакъ- быть погруженным
• Муджизе-чудо
• Сертийген-бранить
• Яйгъара-крик, шум

2-нджи мешгъулиет

• Б ерильген схемагъа эсасланаракъ, нокъталар ерине сёзлерни чифтлеп язынъыз.

п-б

к-г

Долап-долабы

къ-гъ

Йипек-йипеги

…

…

Чанакъ-чанагъы

…

Нетиджелев

• Оджа:
• - Машалла, балалар!Бугунь дерсте пек яхшы чалыштынъыз ве озь бильгилеринъизни пекитмек ичюн бир къач суальге джевап беринъиз.
• Оджа:
• - Балалар, биз бугунь нелер акъкъында лаф эттик? Окъув тарафындан ве требиевий тарафындан не анъладынъыз?

Эвге вазифе

• -Шимди, талебелер. Дефтерлеринъизни ачып, эв ишини язынъыз. Эвге сизлерге бойле вызифелер оладжакъ:
• 1.Бутюн къайделерини текрарламакъ ве эзберлемек.
• 2. Бир метин алып ондан 5 джумле кочюрип, 10 сёзлернинъ фонетик талильни япмакъ.
• 3.Лугъаткъа язгъан сёзлерни эзберлемек.

Бааллав

• Айтынъыз, балалар, биз дерсимизде насыл чалыштыкъ? Менимдже эпиниз пек тырыштынъыз ве баа къазандынъыз. Эр кезге бугунь беш къоям, чюнки дерсте пек гузель чалыштынъыз, меним суаллерге джевап бердинъиз ве бутюн вазифелерни беджердинъиз.Бунунен дерсимизни битиремиз. Сагълыкънен къалынъыз!!!