Поурочные разработки.Чеченский язык 1 класс.

1-ра урок

Урокан ц1е : « Школа”

1алашо: Берашна хаийта школе деша вог1ий, школехь 1илма 1амадой. Берашна довзийта школехь долу г1иллакхаш.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: берашна евзар ю школан беш, библиотека , спортзал , уьйт1е, ловза меттиг.Берашна бевзар бу шайн Даймохк, шайн дин.

2.Метапредиетни:

• Регулятивни: берашна хуур ду вовшашца уьйр лаца , доттаг1алла таса. Берашна хуур ду школехь лело мегариг, цунах пайдаэца а 1емар ду. Берашна девзар ду школехь лело ца магош дерг , цунах лардала 1емар ду царна.

• Познавательни: берашна хуур ду вайн Даймохк муьлханиг бу , берашна хуур ду вайн пассахь мила ву, шаьш муьлхача динехь бу.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала.

3.Личностни: берийн Даймахке, нохчийн мате безам кхоллалур бу. Дешаре лаам хир бу.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика дойла шун , бераш!

-Диканца дукха ехийла!

-Охьаховша . Со шун хьехархо ю . Сан ц1е … Ю. Шу тахана дуьххьара школе даьхкина. Шун тахана д1адоладелла керла , ирсе дахар. Шу декхарийлахь ду хьехархочунга дика ла а дуг1уш дика деша. Дика дешна нах вайн Даймахкахь оьшуш бу.

-Цкъа хьалха шуна довзуьйтур ду школехь дан мегарг , дан ца магош дерг.

• Суьрташ т1ехь болх бар.

-Мила ву суьрташ т1ехь гуш вверг? (к1ант)

-И стенга веана? (Школе )

-И муха вог1уш ву класса чу? (Ведда , мохьа хьоькхуш)

-Иштта ванн мегар дуй школа чу, шуна х1ун аьлла хетта? (Мегар дац)

-Х1унда? (Цо новкъарло йо шайн урокехь болх беш болчу дешархошна)

-Х1ара мила ю? (Йо1)

-Иза х1ун деш ю? ( Иза урокехь жоп луш волчунна юкъалелхаш ю)

-Ишттаниг дан мегар дуй? (Дац)

-Х1унда? (Цо новкъарло йо жоп луш волчунна)

-Муха лела веза урокехь? (Берийн жоьпаш)

-Урокехь шена цхьа х1ума ала лаахь куьг айба деза, т1аккха хьехархочо магохь ,жоп дала деза. Урокехь мегар дац вовшашна юкъалелха, вовшаша дуьйцучуьнга ладог1а деза, вовшашна г1о дан хьовса деза. Школа чу вог1уш мегар дац ведда ванн, мохь хьекха, х1унда аьлча школехь хьо воцурга дауккха а бераш ду доьшуш , ахьа цунна новкъарло йийр ю.

-Хьанна девза шуна г1иллакхаш?

-Школе вог1уш хьехархо дуьхьалнисвелча х1ун ала деза? (берийн жоьпаш)

-Школе вог1ун хьехархо дуьхьалнивелча «Де дика хуьлда хьан !» -ала деза. Воккхачунна некъ бита беза.

-Хьехархо чу веача х1ун дан деза? (Берийн жоьпаш)

-Хьехархо чувеача хьалаг1атта веза, иза охьахаалц ирахь латта веза.

-Вай д1а1амор стихотворении « Г1иллакх»

Г1иллакхе верг нахал ору,

Г1оза ваха цара олу .

Г1атта ваг1ахь воккханиг

Г1иллакх ма ду коьртаниг.

-Муханиг лору наха? (Берийн жоьпаш)

-Наха лора г1иллакх долуш волу стаг, цундела шу декхарийлахь ду г1иллакхе хила.

2. Бераш довзар , царна школа даймохк , шайн дин довзийтар.

-Х1инца ас аьлларг хьалаг1оттуш шайн ц1е , ден ц1е , фамилии йоккхуш шаьш довзийта.

• Даймохк бовзийтар.

-Бераш хьовсал суьрта т1е. Х1ара х1ун ю ? (Лаьмнаш)

-Ткъа х1ара х1ун ю? (Хьаннаш)

-Ткха х1ара х1ун ю? (Шовданаш)

-Ткъа х1орш х1ун ю ? (Ярташ)

-Ткъа х1орш х1ун ю? (Г1аланаш)

-Уьш ерриге цхьана вайн Даймохк бу.Хьанна хаьа шуна , хун ю даймохк? (Берийн жоьпаш)

-Даймохк иза хьо вина , кхиъна , хьан да , деда ваьхна хьан мохк бу. Вайн даймохк Нохчийчоь ю. Хьовсал Нохчийчоь мел хаза ю(Интерактивниуьн т1ехь д1агойту хьехархочо). Вайн махкахь ду хаза лаьмнаш, шера аренаш, шийла шовданаш, стоьмийн бошмаш. Дено-дено хахлуш , кхуьуш ю вайн ярташ , г1аланаш.

-Вайн вешан паччахь ву. Х1ун ю цуьнан ц1е? (Рамзан Ахматович Кадыров )

-Рамзан Ахматович ч1ог1а дика паччахь ву, цо вайна яйтина садикаш , аша доьшуш йолу школа маьждигаш. Цо г1о до цомгуш хиллачунна, чу ваха ц1а доцуш висиначунна.Вайн республикин столица Грозный ю.

-Вай деха Россияхь. Иза вайн боккха Даймохк бу. Рассина чу дог1у дуккха къаьмнаш, нохчийн, оьрсий, г1алг1ай, суьлий. Вай муьлхачу къомах ду? Х1ораммо хьала а г1оттуш ала?

-Со нохчо ву. Со нохчо ю

-Россияхь ду дуккха а динаш : бусалба дин, керста дин. Шу муьлхачу динехь ду?Х1орамма хьала а г1оттуш ала?

-Со бусалба ву. Со бусалба ю.

• АБАТ йовзийтар.

-Шун партанаш т1ехь охьаехкина хаса книгаш ю. Уьш шуна вайн 1едало шуна 1амо яийтина . Х1ара абат ю. Ч1ог1а хьекъале а , оьшуш а книга ю иза. Цо хьуна 1амор ду яздан а, деша .

Книга еш дуккха наха къахьоьгу : авторша,художникаша-и дагахь латтош , кхоаме хила хьайн учебникаца, ларъе уьш. Книги т1е хьекха мегар дац ручканаш, листокаш сетто мегар дац. Кника ц1ена лело еза.

3. Сада1аран миноташ.

Маьлхан серло яржале

Цхьаъ, шиъ , кхоъ, диъ , пхиъ

Г1енаш лахка , човхаде

Цхьаъ, шиъ , кхоъ, диъ , пхиъ

Йиша, ваша г1аттаде

Цхьаъ, шиъ , кхоъ, диъ , пхиъ

Физзарядка йолае

Цхьаъ, шиъ , кхоъ, диъ , пхиъ

4.Дозуш долу къамел кхиор.

• Д1аелла учебникан 4-5 аг1о.

-Муьлш бу цу т1ехь гуш? (Бераш )

-Царна ц1ераш тахка.

-Х1ара мила ю? (Х1ара Ама ю)

-Амегахь х1ун ю? (Амегахь зезагаш ду)

-Амин коьртахь х1ун ю? (Амин коьртахь йовлакх ду)

-Аша леладой коьртахь йовлакх? (Леладо)

-Х1ара мила ву? (Х1ара Адам ву)

-Х1ун ю Адаман карахь? (Портфель)

-Бераш стенга даьхкина ? (Бераш школе даьхкина)

-Церан карахь х1ун ю? (Берийн карахь зезагаш ду)

-Хьовсал 5-гачу аг1он т1е. Х1ара мила ю? (Хьехархо ю)

-Хьехархочо х1ун до? (Хьехархочо хьоьху берашна)

-Хорш муьлш бу ? (Х1орш бераш ду)

-Школе деша даьхкина хилча муха олу царех лаьцна? (Дешархой олу)

-Дешархоша х1ун до школехь? (Дешархоша школехь доьшу)

-Муха ю церан класс ? (Церан класс ц1ена , хаза ю)

-Муха ю партанаш? (партанаш ц1ера ю)

-Х1ун ю кора т1ехь? (Кора т1ехь зезагаш ду)

• Берашна йовзуьйту школа , керт, библиотека.

-Х1инца вай жима экскурсе йийр ю вешан школехь. Хьалаг1овтта , сунна т1ехьа схьадуьйлало. (Хьехархочо йовзуьйту школехь берийн хьашташ долу меттигаш, дуьйцу муха лела веза х1ора меттехь)

5.Жам1 дар.

-Бераш , х1ун ю даймохк? (Даймохк -хьо вина , кхиъна, хьан да ,деда вина кхиъна мохк бу.

-Муьлханиг бу вайн Даймохк? (Вайн Даймохк Нохчийчоь ю)

-Муьлха г1ала ю вайн коьрта г1ала? (Грозный)

-Хьо муьлхачу юьртахь веха? (Со Шоьнахь веха)

-Мила ву вайн паччахь? (Кадыров Рамзан Ахматович ву)

-Хьо муьлхачу динехь ву? (Со бусалба ву)

Рефлекси.

-Бераш, х1ун керланиг хезра шуна тахана?

(Берийн жоьпаш)

-Со Аббасов Билал ву. Сан 7 шо ду. Со 1-чу классехь доьшуш ву.Сан Даймохк Нохчийчоь ю. Со нохчо ву. Со бусалба ву.

10-г1а урок

Урокн ц1е: «Олхазарш. Дош . Дешдакъа»

1алашо: берашна тайп-тайпана олхазарш довзийтар . Цара бохьучу пайданах хаамаш балар. Берийн дешнех , дедакъойх болу хаамаш шорбар.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: брашна девзар ю тайп-тайпана олхазарш .Берашна 1емар ду олхазарш вовшех къасто , уьш довза. Бераша шорбийр бу дешнех ,дешдакъойх болу хаамаш, 1емар ду дешдакъош схемица билгалдаха.

2.Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, тайп- тайпана беснаш долу фишканаш йохккуш учебника аг1он т1ехь шаьш хьалха-таьхьа 1амор долчунан план х1отто. Цу планан рог1алла ларъеш учебникаца болх бан. Берашна хуур ду шайн кхиамийн мах хадо, кхачамбацарш довза царех ларбала.

• Познавательни: берашна хуур ду олхазарша х1ун пайда бохьу , уьш муха 1алашдан деза. Берашна 1емар ду дешнийн схеманашца болх а беш , цу схемехь дешдакъош билгалдаха. Берийн алсам дер ду тидаме хилар.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу ц1ера олхазарш 1алашдан , церан доладан. 1аламе безам кхоллалур бу берийн .

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Х1ун ю совнаха?»

(Хьехархочо уьн т1е д1аухку суьрташ:ч1ег1ардиг,х1уттут, къиг, т1аус хьоза, кхокха, аьрзу, маккхал, мокха хьоза, хенак1ур, пил)

-Хьовсал кху суьрташка .Х1ун ю кхарна юкъахь совнаха? (Пил)

-Х1унда ю пил совнаха? (Берийн жоьпаш)

-Пил совнаха ю , х1унда аьлча важа йисинчу х1уманех олуолхазарш , ткъа пил дийнат ду. Алал массара олхазарш.

-Стенах лаьцна дуьйцур ду в ай тахана урокехь? ( Вай дуьйцур ду олхазарех лаьцна)

2.1алашо йовзийтар.

-Д1аелла учебникан 15-г1а . Х1ун ю цу т1ехь гуш ерг? Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

-Х1орш х1ун ю? (Олхазарш)

-Х1ун 1емар ду вайна хьалхара?

• Суна 1емар ду олхазарийн ц1ераш яха.

-Х1ун дийр ду вай схеманашна?

• Суна 1емар ду дешнийн схеманашца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду вай суртана?

• Суна 1емар ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Вайна тахана 1емар ду олхазарш довза, хуур ду цара х1ун пайда бо. Вайна 1емар ду дешнийн схеманашца белхаш бан, суьртах лаьцна дийцар х1отто.

4. Олхазарш довзийтар.

-Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

-Олхазарийн ц1ераш яха.

-Х1ара х1ун ю? (Хьоза ду)

-Х1ара х1ун ю?(Кхокха бу)

-Х1ара х1ун ю?(Маккхал ю)

-Х1ара х1ун ю?(Хенак1ур ю)

-Х1ара х1ун ю?(Т1аус хьоза ду)

-Х1ара х1ун ю?( Аьрзу ду)

-Х1ара х1ун ю? (Къиг ю)

-Царех массарех х1ун олу? (Олхазарш олу)

-Кхин муьлха олхазарш девза шуна? (берийн жоьпаш)

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна 1еми олхазарийн ц1ераш яха.

-Кхин д1а х1ун 1амор ду вай? (Дешнийн схеманашца болх бан 1амор ду)

-Караде учебника т1ехь хьоза. Маса дешдекъах лаьтта и дош? (Шина дешдекъах лаьтта)

-Муха хиира шуна ? (Цуьнан схема ю шиъ дакъа а долуш)

-Кхин муьлхачу дешнийн душ и дакъа? (берийн жоьпаш)

-Муьлхачу дешнийн ду цхьа дакъа? (Берийн жоьпаш)

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна 1еми дешнийн схеманашца болх бан.

5. Сада1аран миноташ.

Дог1а

Мохо мархаш лоьхку, лоьхку,

Мархаш йоьлху, йоьлху.

Т1адамаш лаьтта 1ена, 1ена, -

Мала хи, к1а, мала.

К1ено охьатаь1ий:

Молу, молу, молу.

Мела дог1а, ца соцуш,

Дог1у дог1у, дог1у.

(Бераша куьйгаш хьалха охьа а дохуьйтий, байтан хьалхара мог1а бешча, парг1ат лестош, куьйгаш дегадо. Цул т1аьхьа, куьйгаш лесточуьра саца а деш, цкъа хьалха керан юкъ хьалаерзайо, т1аккха охьаерзайо)

6. Дозуш долу къамел кхиор.

-Х1ун дийр ду вай х1инца?

-Суьртах лаьцна дийцар х1оттор ду.

• Суьртах лаьцна дийцар х1оттор.

-Х1ун ю суьрта т1ехь гуш? (Олхазарш)

-Муьлха олхазарш ду ? (Г1арг1улеш, хьозий, алкханчаш, къигаш ю)

-Стенгахь деха олхазарш? (Хьуьнхахь)

-Уьш хьан кхобуш ю? (Цара шаьш кхобу)

-Шуна х1ун аьлла хетта: вайна оьший олхазарш? (Берийн жоьпаш)

-Вайна олхазарш ч1ога оьшу, цара вай бешарчу .хьуьнхарчу диттайна т1ера зуламе йолу сагалматаш юу.

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна 1еми суьртах лаьцна дийцар х1отто.

• Тобанашкахь болх.

(Хьехархочо хьалхе кечдина хила деза олхазарийн , з1акардаьхнийн, дийнатийн суьрташ т1ехь долу кехаташ. Кхоъ ц1а хила деза : хьун, божал. Бун. Бераша уьш д1атардан деза цу ц1еношчу)

1 –ра тоба - олхазарш д1атарде аша шайн «ц1а» чу.

2-г1а тоба- з1акардаьхни д1атарде аша шайн « ц1а» чу.

3-г1а тоба-д1атарде дийнаташ шайн «ц1а « чу.

7.Жам1 дар.

-Муьлхаолхазарш девзи шуна?

Х1ун пайда ло вайна цара?

8.Рефлекси.

-Муха план яра вайн х1оттийнарг?

-Х1ун дан ницкъ кхечи шун?

-Х1ун диси ца далуш?

• Суна 1еми…

• Суна хии…

• Сан ницкъ кхечи…

11-г1а урок

Урокн ц1е: «Акхарой. Дош . Дешдакъа»

1алашо: берашна тайп-тайпана акхарой йовзийтар . Цара бохьучу пайданах хаамаш балар. Берийн дешнех , дедакъойх болу хаамаш шорбар.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: брашна евзар ю тайп-тайпана акхарой .Берашна 1емар ду акхарой вовшех къасто , уьш йовза. Бераша шорбийр бу дешнех ,дешдакъойх болу хаамаш, 1емар ду дешдакъош схемица билгалдаха.

2.Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника аг1он т1ехь шаьш хьалха-таьхьа 1амор долчунан план х1отто. Цу планан рог1алла ларъеш учебникаца болх бан. Берашна хуур ду шайн кхиамийн мах хадо, кхачамбацарш довза царех ларбала.

• Познавательни: берашна хуур ду акхарой стенгахь еха, х1ун пайда бохьу , уьш муха 1алашъян деза. Берашна 1емар ду дешнийн схеманашца болх а беш , цу схемехь дешдакъош билгалдаха. Берийн алсам дер ду тидаме хилар.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу акхарой 1алашъян , церан доладан. 1аламе безам кхоллалур бу берийн .

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Х1ун ю совнаха?»

(Хьехархочо уьн т1е д1аухку суьрташ: ча, борз, страус, пхьагал, тарсал, лом, цхьогал)

-Хьовсал кху суьрташка .Х1ун ю кхарна юкъахь совнаха? (Страус)

-Х1унда ю страус совнаха? (Берийн жоьпаш)

-Страус совнаха ю , х1унда аьлча важа йисинчу х1уманех акхарой олу , ткъа ткъа страус олхазар ду. Алал массара акхарой.

-Стенах лаьцна дуьйцур ду вай тахана урокехь? ( Вай дуьйцур ду акхаройх лаьцна)

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла учебникан 16-г1а . Х1ун ю цу т1ехь гуш ерг? Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

-Х1орш х1ун ю? (Акхарой)

-Х1ун 1емар ду вайна хьалхара?

• Суна 1емар ду акхаройн ц1ераш яха.

-Х1ун дийр ду вай схеманашна?

• Суна 1емар ду дешнийн схеманашца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду вай суртана?

• Суна 1емар ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Вайна тахана 1емар ду акхарой довза, хуур ду цара х1ун пайда бо, уьш мичахь еха. Вайна 1емар ду дешнийн схеманашца белхаш бан, суьртах лаьцна дийцар х1отто.

4.Акхарой йовзийтар.

-Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

-Акхаройн ц1ераш яха.

• Суьрташца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (Ча ю )

-Х1ара х1ун ю? ( Борз ю)

-Х1ара х1ун ю? (Пхьагал ю)

-Х1ара х1ун ю?( Лом ду)

-Х1ара х1ун ю? (Цхьогал ду)

-Х1ара х1ун ю? (Тарсал ю)

-Царех массарех х1ун олу? (Царех массарех акхарой олу)

-Кхин муьлха акхарой евза шуна? (Берийн жоьпаш)

-Акхарай стенгахь еха? (Хьуьнхахь)

-Шуна х1ун аьлла хетта: уьш оьший вайна? (Берийн жоьпаш)

-Моссо акхаро оьшуш ю , цара боккха пайда бохьу

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна 1еми акхаройн ц1ераш яха.

-Кхин д1а х1ун 1амор ду в ай? (Схеманашца болх бан)

• Схеманашца болх бар.

-ЧА дешан масса дешдакъа ду? (ЧАААА- цхьа дакъа ду)

-Хьан юьллур яра ЧА дешан схема?

-Хьовсал цо иза нийса йиллиний, книги т1ехь муха ю иза? (Бераша тидам бой жоп ло)

-Кхин муьлха дешнаш ду оцу схемина дог1уш? (Борз , лом ду)

-Маса дешдакъа ду ПХЬАГАЛ дешан? (ПХЬААА-ГАААЛ- шиъ дешдакъа ду)

-Хьовсал цо иза нийса йиллиний, книги т1ехь муха ю иза? (Бераша тидам бой жоп ло)

-Кхин муьлха дешнаш ду оцу схемина дог1уш? (Цхьогал, тарсал ду)

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна 1еми схеманаца болх бан.

5. Сада1аран миноташ.

Дог1а

Мохо мархаш лоьхку, лоьхку,

Мархаш йоьлху, йоьлху.

Т1адамаш лаьтта 1ена, 1ена, -

Мала хи, к1а, мала.

К1ено охьатаь1ий:

Молу, молу, молу.

Мела дог1а, ца соцуш,

Дог1у дог1у, дог1у.

(Бераша куьйгаш хьалха охьа а дохуьйтий, байтан хьалхара мог1а бешча, парг1ат лестош, куьйгаш дегадо. Цул т1аьхьа, куьйгаш лесточуьра саца а деш, цкъа хьалха керан юкъ хьалаерзайо, т1аккха охьаерзайо)

6. Дозуш долу къамел кхиор.

-Х1ун дийр ду вай х1инца?

-Суьртах лаьцна дийцар х1оттор ду.

• Суьртах лаьцна дийцар х1оттор.

-Х1ун ю суьрта т1ехь гуш ерг? (Суьрта т1ехь гуш ду лаьмнаш)

-Х1ун ю лаьмнашкара охьадог1уш? ( Охьадог1уш шовда ду)

-Х1орш х1ун ю? (Берийн жоьпаш)

-Х1орш нохчийн шира б1аьвнаш ю.

-Шу хиллий лаьмнашкахь? Муха дара цигара х1аваъ?

-Муьлха акхарой гина хьуна?

-Мегар дуй акхарой шена хазъелла аьлла , ц1а яло? (Берийн жоьпаш)

-Акхарой схьалеца , ц1а яло мегар дац. Х1унда аьлча уьш ю адамаш сана шайн доьзал болуш, доьзалах д1ахадар чевне хуьлу царна.

• Ловзар : « Ц1ера дийнат я акхаро»

-Бераш аса тайп –тайпана х1уманийн ц1ераш йохар ю , шу д1адийша аса ц1ера дийнат аьлча, хьалаг1овтта акхаро аьлча.

Лом, етт, ж1аьла, борз , цхьогал , пхьагал, ча, говр, тарсал , цициг, эса.

6. Жам1 дар.

-Муьлха акхарой евзира шуна?

-Стенгахь еха акхарой?

-Шуна гиний цхьа а акхаро?

7.Рефлекси.

-Дагаяйита вайн план.

-Х1ун дан ницкъ кхечи хораннан?

Суна евзи…

Суна 1еми…

Суна хии..

12-г1а урок

Урокн ц1е: «Сагалматаш . Дош . Дешдакъа»

1алашо: берашна тайп-тайпана сагалматаш йовзийтар. Берийн дешнех , дедакъойх болу хаамаш шорбар.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: брашна евзар ю тайп-тайпана сагалматаш .Берашна 1емар ду сагалматаш вовшех къасто , уьш йовза. Бераша шорбийр бу дешнех ,дешдакъойх болу хаамаш, 1емар ду дешдакъош схемица билгалдаха.

2.Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника аг1он т1ехь шаьш хьалха-таьхьа 1амор долчунан план х1отто. Цу планан рог1алла ларъеш учебникаца болх бан. Берашна хуур ду шайн кхиамийн мах хадо, кхачамбацарш довза царех ларбала.

• Познавательни: берашна хуур ду сагалматаш стенгахь еха, х1ун пайда бохьу. Берашна хуур ду сагалматаш стенах олу.Берашна 1емар ду дешнийн схеманашца болх а беш , цу схемехь дешдакъош билгалдаха. Берийн алсам дер ду тидаме хилар.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу сагалматаш 1алашъян , церан доладан. 1аламе безам кхоллалур бу берийн .

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Х1ун ю совнаха?»

(Хьехархочо уьн т1е д1аухку суьрташ: моза, чуьрк, аьрзу ,полла, цаьпцалг

-Хьовсал кху суьрташка .Х1ун ю кхарна юкъахь совнаха? (Аьрзу)

-Х1унда ду аьрзу совнаха? (Берийн жоьпаш)

-Аьрзу олхазар ду, ткъа важа йисина х1уманаш сагалматаш ю. Алал массара сагалматаш.

-Стенах лаьцна дуьйцур ду вай таханан? (Берийн жоьпаш)

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла учебникан 19-г1а . Х1ун ю цу т1ехь гуш ерг? Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

-Х1орш х1ун ю? (Акхарой)

-Х1ун 1емар ду вайна хьалхара?

• Суна 1емар ду сагалматийн ц1ераш яха.

-Х1ун дийр ду вай схеманашна?

• Суна 1емар ду дешнийн схеманашца болх бан.

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду вай суртана?

• Суна 1емар ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Вайна тахана 1емар ду сагалматаш довза .Вайна 1емар ду дешнийн схеманашца белхаш бан, суьртах лаьцна дийцар х1отто.

4. Сагалматаш йовзийтар.

-Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

- Сагалматийн ц1ераш яха.

• Суьрташца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (Моза бу)

-Х1ара х1ун ю? (Чуьрк ю)

-Х1ара х1ун ю? (З1уга ю )

-Х1ара х1ун ю? (Полла бу)

-Х1ара х1ун ю? (Цаьпцалг ду )

-Х1ара х1ун ю? (Н1аьна бу)

-Царех массарех х1ун олу? (Сагалматаш)

-Кхин муьлха сагалматаш евза шуна ? (Берийн жоьпаш)

-Шуна х1ун аьлла хетта : сагалматаш вайна оьший? (Берийн жоьпаш)

-Х1ун 1еми шуна кху муьрехь?

• Суна 1еми сагалматийн ц1ераш яха.

• Схеманашца болх бар.

-Х1ара х1ун ю ? (Моза)

-МОЗА дешан масса дакъа ду? (МООО-ЗААА шиъ дешдакъа ду)

-Хьан юьллур яра цу дешан схема?

-Учебникаца юста шайн схема , нийса юй хьовса.

-Х1ара х1ун ю? (Чуьрк)

-Хьан юьллур яра цу дашна схема?

-Учебникаца юста шайн схема , нийса юй хьовса.

(Иштта толлу важа дешнаш)

-Х1ун 1еми шуна х1инца?

• Суна 1еми схеманашца болх бан.

5. Сада1аран миноташ.

-Массара а йой аша 1уьйранна зарядка? Х1инца цхьаьнии яй вай иза?

Маьлхан серло яржале -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Г1енаш лахка, човхаде -

Цхьаъ, шиъ - кхоъ.

Йиша,ваша г1аттаде

-Цхьаъ -шиъ - кхоъ.

Физзарядка йолае

-Цхьаъ - ш иъ -кхоъ.

Т1аьхьараалар:

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

Меттахвала, кхоссало

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Г1аж схьалаца, кхозало -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

Куьйгаш айба, волало -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

Ницкъ бохьур бу боларо -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

(Цугаев Салман)

XIapa физминот музыка а локхушян тарло. Багахь x1apa йиш а локхуш зарядка яйта тарлуш ду.

6. Дозуш долу къамел кхиор.

-Х1ун дийр ду вай х1инца?

-Суьртах лаьцна дийцар х1оттор ду.

• Суьртах лаьцна дийцар х1оттор.

-Х1ара х1ун ю? (Баьццара бай бу)

-Х1ун ю бай т1ехь кхуьуш? (Бай т1ехь кхуьу хаза зезагаш)

-Х1ун хьийза царна т1ехула? (Царна т1ехула хьийза сагалматаш)

-Муьлха сагалматаш хьийза царна т1ехула? (Полларчий, з1угарчий, мозий)

-Шуна гиний иштта бай? Ц т1ера сагалматаш леца мегар дуй? (Берийн жоьпаш)

-Сагалматаш леца мегар дац: полла ахьа схьалаьцча , цуьнан т1емаш духу, цул т1аьхьа и тема а ца болуш лийр бу.

-Стенна хьийза сагалматаш зезагашна т1ехула? ( Накхармозаша дургал гулйо, царна яах1ума а хуьлу зезагашна т1ехь)

-Зезагашна х1ун пайда бохьу аьлла хетта шуна сагалматаша? (Берийн жоьпаш)

-Цара зезагийн х1у даржадо, сагалматаша шаьш т1ехевшинчу зезагана т1ера х1у шайн когашца д1асхьа хьо, иштта зезагийн кхиарехь аьтту бо сагалматаша.

-Х1ун 1еми шуна х1инца?

• Суна 1еми суьртах лаьцна дийцар х1отто.

• Тобанашкахь болх.

1-ра тоба- суьрташ т1ехь гучу х1уманашна схеманаш яхка

(Бумбари, чхьаьвриг, энгалха)

2-г1а тоба –шина тобане екъа сагалматаш.

(Зингат, н1аьна, пола, моза)

3-г1а тоба-сурт дилла гезган.

6. Жам1 дар.

-Муьлха сагалматаш евзира шуна?

-Стенгахь еха сагалматаш ?

-Шуна гиний цхьа а сагалмат?

7.Рефлекси.

-Дагаяйита вайн план.

-Х1ун дан ницкъ кхечи хораннан?

Суна евзи…

Суна 1еми…

Суна хии..

13-г1а урок

Урокн ц1е: «Ялташ . Дош . Дешдакъа»

1алашо: берашна тайп-тайпана ялташ йовзийтар. Берийн дешнех , дедакъойх болу хаамаш шорбар.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: брашна евзар ю тайп-тайпана ялташ .Берашна 1емар ду ялташ вовшех къасто , уьш довза. Бераша шорбийр бу дешнех ,дешдакъойх болу хаамаш, 1емар ду дешдакъош схемица билгалдаха.

2.Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника аг1он т1ехь шаьш хьалха-таьхьа 1амор долчунан план х1отто. Цу планан рог1алла ларъеш учебникаца болх бан. Берашна хуур ду шайн кхиамийн мах хадо, кхачамбацарш довза царех ларбала.

• Познавательни: берашна хуур ду ялташ стенгахь кхуьу ,ялта стена оьшу Берийн алсам дер ду тидаме хилар.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу ялташ 1алашдян , церан доладан. 1аламе безам кхоллалур бу берийн .

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Х1ун ю совнаха?»

(Хьехархочо уьн т1е д1аухку суьрташ:

Хьаьжк1а, маьлхан х1уш, к1а, кхоьш, мукх, тарсал)

-Хьовсал кху суьрташка .Х1ун ю кхарна юкъахь совнаха? (Тарсал)

-Х1унда ю тарсал совнаха? (Берийн жоьпаш)

-Тарсал акхаро ю, важа йисинчу х1уманех ялташ олу. Алал массара ялташ.

-Стенах лаьцна дуьйцур ду вай таханан? (Берийн жоьпаш)

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла учебникан 20-г1а . Х1ун ю цу т1ехь гуш ерг? Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

-Х1орш х1ун ю? (Ялташ ду )

-Х1ун 1емар ду вайна хьалхара?

• Суна 1емар ду ялтийн ц1ераш яха.

-Х1ун дийр ду вай схеманашна?

• Суна 1емар ду дешнийн схеманашца болх бан.

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду вай суртана?

• Суна 1емар ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Вайна тахана 1емар ду ялташ довза .Вайна 1емар ду дешнийн схеманашца белхаш бан, суьртах лаьцна дийцар х1отто.

4. Ялташ довзийтар.

-Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

- Ялтийн ц1ераш яха.

• Суьрташца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (К1а ду)

-Х1ара х1ун ю?( Мукх бу)

-Х1ара х1ун ю? (Хьаьжк1а ю)

-Х1ара х1ун ю? (Кхоьш ю)

-Х1ара х1ун ю?( Маьлхан х1уш ду)

-Царех массарех х1ун олу? (Ялташ олу)

-Кхин муьлха ялташ девза шуна? (Берийн жоьпаш)

-Хьан эр дара аша: х1ун йо к1анах? (Берийн жоьпаш)

-К1анах цкъа хьалха дама доккху , демах до кхаллар, булачкаш, торташ.

-Х1ун йо хьаьжк1ах ? (Ахьар доккху, ахьарах йо сискал. Хьолт1амаш . цу а боккху)

-Х1ун йо маьлхан х1ух? (Маьлхан х1у доккху даьтта , хьовла а до цунах)

-Х1ун 1еми шуна х1инца?

• Суна 1еми ялтийн ц1ераш яха

• Суна хии цу ялтех х1ун йо

-Х1ун дийр ду вай х1инца?

• Вай дешнийн схеманашца болх бийр бу.

• Дешнийн схеманашца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (К1а ду)

-К1А иза х1ун ю? (Иза дош ду)

-Маса дешдакъа ду К1А дешан? (К1АААА –цхьаъ дешдакъа ду)

-Йилла цуьнан схема. Муха ю учебника т1ехь йиллинарг?

-Кхин муьлха дешнаш ду кхин а оцу схемина дог1уш? (Мукх, кхоьш)

-Х1ара х1ун ю? (Хьаьжк1а)

-ХЬАЬЖК1А иза вуьшта х1ун ю? (Дош ду)

-Маса дакъа ду ХЬАЬЖК1А дешан? (ХЬАЬЖ-К1А – шиъ дешдакъа ду)

-Йилла цуьнан схема? Кхин муьлха дешнаш дог1у цу схемина?

-Х1ун 1еми шуна ?

• Дешнийн схеманашца болх бан 1еми.

5. Сада1аран миноташ.

-Массара а йой аша 1уьйранна зарядка? Х1инца цхьаьнии яй вай иза?

Маьлхан серло яржале -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Г1енаш лахка, човхаде -

Цхьаъ, шиъ - кхоъ.

Йиша,ваша г1аттаде

-Цхьаъ -шиъ - кхоъ.

Физзарядка йолае

-Цхьаъ - ш иъ -кхоъ.

Т1аьхьараалар:

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

Меттахвала, кхоссало

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Г1аж схьалаца, кхозало -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

Куьйгаш айба, волало -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

Ницкъ бохьур бу боларо -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

(Цугаев Салман)

XIapa физминот музыка а локхушян тарло. Багахь x1apa йиш а локхуш зарядка яйта тарлуш ду.

6. Дозуш долу къамел кхиор.

-Х1ун дийр ду вай х1инца?

-Суьртах лаьцна дийцар х1оттор ду.

• Суьртах лаьцна дийцар х1оттор.

-Х1ара х1ун ю? (Ялтийн аре ю)

-Х1ун кхуьу ялтийн арахь? (Ялийн арахь кхуьу ялташ)

-Муьлха ялташ кхуьу ялтийн арахь? (Ялтийн арахь кхуьу : к1а, хьаьжк1а, кхоьш, мукх)

-Уьш хьан кхиайо? (Уьш наха кхиайо)

-Цара уьш муха 1алашйо? (Цара уьш дика 1алашйо)

-Стенца чудерзадо наха ялташ? (Ялташ чудерзадо машинашца)

-Муьлха машинаш оьшу ялтийн арахь? (Ялтин арахь оьшу : комбайнаш, трактораш)

-Шуна лаьий цхьанна комбайнер хила? (Берийн жоьпаш)

• Тобанашкахь болх.

(Суьрташ хьехархочо хьалххе кечдина хила деза. Цхьана суьрта т1ехь ю тайп-тайпана х1умнаш : сикал , шура бепиг)

1 –ра тоба – аша к1анах йина х1уманаш чу къолам хькхуш схьакъасте е.

2 г1а тоба – аша хьаьжк1ах йина х1уманаш чу къолам хькхуш схьакъасте е.

3 –г1а тоба – аша маьлхан х1ух йина х1уманаш чу къолам хькхуш схьакъасте е.

6. Жам1 дар.

-Муьлха ялташ девзира шуна?

-Стенгахь кхуьу ялташ ?

-Шуна гиний ялтийн аренаш?

7.Рефлекси.

-Дагаяйита вайн план.

-Х1ун дан ницкъ кхечи х1ораннан?

Суна евзи…

Суна 1еми…

Суна хии..

14-г1а урок

Урокн ц1е: «Хьуьнан стоьмаш. Дош . Дешдакъа»

1алашо: берашна тайп-тайпана хьуьнан стьомаш бовзийтар. Берийн дешнех , дедакъойх болу хаамаш шорбар.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: брашна бевзар ю тайп-тайпана хьуьнан стоьмаш .Берашна 1емар ду хьуьнан стоьмш вовшех къасто , уьш бовза. Бераша шорбийр бу дешнех ,дешдакъойх болу хаамаш, 1емар ду дешдакъош схемица билгалдаха.

2.Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника аг1он т1ехь шаьш хьалха-таьхьа 1амор долчунан план х1отто. Цу планан рог1алла ларъеш учебникаца болх бан. Берашна хуур ду шайн кхиамийн мах хадо, кхачамбацарш довза царех ларбала.

• Познавательни: берашна хуур ду хьуьнан стоьмаш стенгахь кхуьу , уьш стена оьшу . Берашна 1емар ду шаьш ехкина схеманаш учебника т1ехь юстарца , шайн белхан тидам бан. Берийн алсам дер ду тидаме хилар.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу 1алам довза, берийн лаам кхоллалур бу хьун , хьуьнан беркат 1алашдан , церан доладан. 1аламе безам кхоллалур бу берийн .

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Х1ун ю совнаха?»

(Хьехархочо уьн т1е д1аухку суьрташ: хьамц , стов, хьорам , ц1азам, муьрг, кема)

-Х1ун ю шуна суьрташ т1ехь гуш ерг? (Берийн жоьпаш)

-Мичахь гина шуна и стоьмаш? (Хьуьнхахь)

-Х1ун ю совнаха? (Кема)

-Х1унда ду кема совнаха? (Берийн жоьпаш)

-Важа йисина х1уманан хьуьнан стоьмаш бу. Алал массара хьуьнан стоьмаш.

-Стенах лаьцна дуьйцар ду вай тахана? (Берийн жоьпаш)

-Вай тахана дуьйцар ду хьуьнан стоьмех лаьцна.

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла учебникан 20-г1а . Х1ун ю цу т1ехь гуш ерг?

-Х1орш х1ун ю? (Хьуьнан стоьмаш бу)

-Х1ун 1емар ду вайна хьалхара?

• Суна 1емар ду хьуьнан стоьмийн ц1ераш яха.

-Х1орш х1ун ю ? (Дешнийн схеманаш)

-Х1ун дийр ду вай схеманашна?

• Суна 1емар ду дешнийн схеманашца болх бан.

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду вай суртана?

• Суна 1емар ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Вайна тахана 1емар ду хьуьнан стоьмаш бовза .Вайна 1емар ду дешнийн схеманашца белхаш бан, суьртах лаьцна дийцар х1отто.

4. Хьуьнан стоьмаш бовзийтар.

-Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

- Хьуьнан стоьмийн ц1ераш яха.

• Суьрташца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (Ц1азам бу)

-Х1ара х1ун ю? (Хьамц бу)

-Х1ара х1ун ю? (Муьргаш ю)

-Х1ара х1ун ю? (Стеш ду)

-Х1ара х1ун ю? (Хьорамаш ю)

-Х1ара х1ун ю? (Эльхьаьмчаш ду)

-Х1ара х1ун ю? (Хьаьрса хьечаш ду)

-Х1ара х1ун ю? (Чай балл ду)

-Х1ара х1ун ю? (Хьуьнан кемсаш ю)

-Х1ара х1ун ю? (Мангалкомар ю)

-Царех массарех х1ун олу? (Царех массарех хьуьнан стом олу. Стенгахь хуьлу хьунан стоьмаш? (Хьуьнхахь)

-Кхин муьлха хьуьнан стоьмаш бевза шуна ? (Берийн жоьпаш)

-Шуна х1ун аьлла хетта: вайна оьший хьуьнан стоьмаш? (Берийн жоьпаш)

-Хьуьнан стоьмаш ч1ог1а оьшуш бу вайна а , хьуьнан « бахархошна». Масала йовхарш кхетча ч1ог1а дарбаре ю муьргаш. Цара муьлхачу молханал а ч1ога дарба до цомгашчунна. Моссо а х1уманна дарбане ю хьорамаш , чай балл, ц1азамаш, элхьаьмчаш, стеш. Уьш лардан эрна х1аллак ца дан вай декхарийлахь ду.

Хьуьнан « бахархошна» ч1ог1а оьшу и стоьмаш , царна юург хуьлу хьуьнан стоьмаш хилча.

-Х1ун кхиамаш бехи аша кху муьрехь?

• Суна 1еми хьуьнан стоьмийн ц1ераш яха.

• Суна хии хьуьнан стоьмаш дарбане хилар.

-Кхин д1а х1ун 1амор ду вай? (Вай 1амор ду дешнийн схемананца болх бан)

-Х1ара х1ун ю ? (Ц1азам)

-Ц1АЗАМ вуьшта аьлча х1ун ю ? (Дош ду)

-Маса дакъа ду Ц1АЗАМ дешан? (Ц1ААА-ЗААМ шиъ дакъа ду)

-Муьлханиг ду хьалхара дешдакъа? (Ц1ААА ду)

-Муьлханиг ду шолг1а дешдакъа? (ЗААМ ду)

-Хьан юьллур ю цу дешан схема?

-Хьовса учебника т1е, талам бе, нийса юй шун схема?

-Кхин муьлха дешна ду цу схемина дог1уш? (Хьорам)

-Х1ара х1ун ю? (Хьамц)

-ХЬАМЦ вуьшта аьлча х1ун ю ? (Дош ду)

-Маса дешдакъа ду ХЬАМЦ дешан? (Цхьаъ)

-Йилла цуьнан схема. Кхин муьлха дешнаш дог1у цу схемица? (Стов, балл, хьач)

-Хьовса учебника т1е, таллам бе, нийса юй шун схема?

-Х1ара х1ун ю ? (Мангалкомар)

-Маса дешдакъа ду МАНГАКОМАР дешан? (МАН-ГАЛ-КО-МАР диъ дакъа ду)

-Хьан х1оттор яра МАНГАЛКОМАР дешан схема? Хьовса учебника т1е . Нийса х1оттиний аша и схема?

-Х1ун 1еми шуна ?

• Дешнийн схеманашца болх бан 1еми.

5. Сада1аран миноташ.

-Массара а йой аша 1уьйранна зарядка? Х1инца цхьаьнии яй вай иза?

Маьлхан серло яржале -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Г1енаш лахка, човхаде -

Цхьаъ, шиъ - кхоъ.

Йиша,ваша г1аттаде

-Цхьаъ -шиъ - кхоъ.

Физзарядка йолае

-Цхьаъ - ш иъ -кхоъ.

Т1аьхьараалар:

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

Меттахвала, кхоссало

Цхьаъ - шиъ - кхоъ,

Г1аж схьалаца, кхозало -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

Куьйгаш айба, волало -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

Ницкъ бохьур бу боларо -

Цхьаъ - шиъ - кхоъ.

(Цугаев Салман)

XIapa физминот музыка а локхушян тарло. Багахь x1apa йиш а локхуш зарядка яйта тарлуш ду.

6. Дозуш долу къамел кхиор.

-Х1ун дийр ду вай х1инца?

-Суьртах лаьцна дийцар х1оттор ду.

• Суьртах лаьцна дийцар х1оттор.

-Х1ара х1ун ю? (Хьун ю)

-Муха ю хьун ? (Хьун ю лекха, баьццара)

-Х1ун кхуьу хьуьнхахь? (Хьуьнхахь кхуьу дитташ)

-Муьлха дитташ девза шуна? (Берийн жоьпаш)

-Хьуьнхахь кхуьу дитташ : наж , дакх , попп.

-Муьлха стоьмаш кхуьу хьуьнхахь ? (Хьуьнхахь кхуьу стоьмаш : эльхьаьмчаш, хьаьрса хьечаш, хьуьнан кхораш)

-Х1ун ю хьуьна юккъехула охьайог1уш? (Хьуьнаюккъехула охьадог1уш татол ду)

-Муха ду татол? (Татол ду сирла , ц1ена)

-Шу хиллий хьуьнхахь? Муха хуьлу цигахь? (Берийн дийцарш)

-Хьуьнха вахана муьргаш лахьош хилча муха лахьо мегар ду : гаьннаш дохуш я т1ера ц1азамаш даха деза? (Берийн жоьпаш)

-Хьуьнан стом лахьо вахача . мегар дац гаьннаш кегдан, х1унда аьлча диттана чов йича цо юха стом латор бац. Дитт дакъалур ду.

-Х1ун 1еми шуна кху муьрехь?

• Суна 1еми суьртах лаьцна дийцар х1отто.

• Кхоллараллин болх.

(Хьехархочо хьалххе кечдина ду суьрташ хьуьнан стоьмаш т1ехь болуш, хасстоьмаш т1ехь болуш. Бераша къоламаш хьокхуш басе бало беза хьуьнан стоьмаш)

6. Жам1 дар.

-Муьлха хьуьнан стоьмаш девзира шуна?

-Стенгахь кхуьу уьш?

7.Рефлекси.

-Дагаяйита вайн план.

-Х1ун дан ницкъ кхечи х1ораннан?

Суна евзи…

Суна 1еми…

Суна хии..

15-г1а урок

Урокн ц1е: «Аьзнаш»

1алашо: берашна тайп-тайпана аьзнаш довзийтар. Мукъа аьзнех лаьцна юкъара кхетам балар.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: берийн кхоллалур бу кхетам: аз х1ун ю. Шен аларе хьаьжжина аьзнаш мукъа хилар хуур ду.

2.Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника т1ехь гойтучу суьртийн г1оьнца. Берашна 1емар ду цу планан рог1алла ларъярца дешаран навыкаш караерзо. Познавательни: берашна хуур ду аз вай олуш . вайна хезаш долчух олуш хилар. Берашна 1емар ду тайп –тайпанчу аьзнашна юкъарар мукъа аьзнаш довза. Берашна 1емар ду аьзнийн схеманаш яхка , цу схеманашкахь оьшуч аз каро , билгалдаккха хьехархочун т1едилларца.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу нохчин мотт бовза а дика 1амо а.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Муха олу?»

-Аса х1инца цхьацца адамаша, кхийолчу х1уманаша х1ун до аьлла жоттар ду, аша цара деш дерг гайта.

Легашка хьожуш х1ун ала олу лоьро? (А-А-А-А-А-А-А)

-Алал массара А-А-А-А.

Ио1а тайниг муха тахкайо? (ААА-ААА-ААА)

Ж1аьлаша резадоцуш хилча х1ун до? («Г1-г1-г1»)

Бумбарис «къамел» муха до? («Ж-ж-ж» - деш)

Чуьрко лере йог1ий х1ун олу? («Зз-зз»)

Х1ун хеза вайна гезгамашано моза лаьцча? («З-з-з»)

Говр муха терса? («И-х1и-х1и-х1и-х1и»)

-Аша гайтинчу х1уманийн багахула йолуш ериг х1ун ю ? (Берийн жоьпаш)

-Х1ора оцу х1уманийн багахула долуш дениг аз ду. Х1ун 1амор ду вай тахана? (Берийн жоьпаш)

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла учебникан 24-25 -г1 аг1онаш . Х1ун ю цу т1ехь гуш ерг?

-Х1орш х1ун ю? (Суьрташ ду)

-Суьрташна бухахь ерш уьш аьзнийн схеманаш ю.

-Х1ун 1емар ду вайна хьалхара?

• Суна 1емар ду аьзнийн схеманашца болх бан.

-Х1орш х1ун ю ? (Дешнийн схеманаш)

-Х1ун дийр ду вай схеманашна?

• Суна 1емар ду дешнийн схеманашца болх бан.

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду вай суртана?

• Суна 1емар ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Вайна тахана 1емар ду хьуьнан стоьмаш бовза .Вайна 1емар ду дешнийн схеманашца белхаш бан, суьртах лаьцна дийцар х1отто.

Вай тахана 1амор ду аьзнаш.

-Х1инца аса х1ора х1уманан

Физминот

Бераш кхаа тобане доькъу. Шайна девзаш долчу дийнатех аз

тардеш xlopa тоба 1аьха.

I.ETT 2. Уьстаг1 З.Газа

(«Му-у-у») («Б1е-е-е») («М1е-е-е»)

Хьехархочо xlopa тобанна т1ехволуш стоьла т1е куьг тухуш

хотту: «Кхузахь мила ву?» Бераша жоп ло. Юха олу цо: «Хьала-

г1овттал, бежнаш, атто санна корта ластабел, куьйгашца мозий

д1алахкал; уьстаг1ий, аша цхьажимма буц кхаллал, юха довдал.

Гезарий, гаьннаш т1е кховдал, кхузза кхоссалол: цкъа хьалха-

кТегар, т1аккха - хьалха.

15-г1а урок

Урокн ц1е: «Аьзнаш»

1алашо: берашна тайп-тайпана аьзнаш довзийтар. Мукъа , мукъаза аьзнех лаьцна юкъара кхетам балар.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: берийн кхоллалур бу кхетам: аз х1ун ю. Шен аларе хьаьжжина аьзнаш мукъа , мукъаза хилар хуур ду.

2.Метапредметни:

• Регултяивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника т1ехь гойтучу суьртийн г1оьнца. Берашна 1емар ду цу планан рог1алла ларъярца дешаран навыкаш караерзо. Познавательни: берашна хуур ду аз вай олуш , вайна хезаш долчух олуш хилар. Берашна 1емар ду тайп –тайпанчу аьзнашна юкъаро мукъа аьзнаш довза. Берашна 1емар ду аьзнийн схеманаш яхка , цу схеманашкахь оьшуч аз каро , билгалдаккха хьехархочун т1едилларца.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу нохчин мотт бовза а дика 1амо а. 1аламе безам кхоллалур бу.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Муха олу?»

-Аса х1инца цхьацца адамаша, кхийолчу х1уманаша х1ун до аьлла жоттар ду, аша цара деш дерг гайта.

Легашка хьожуш х1ун ала олу лоьро? (А-А-А-А-А-А-А)

-Алал массара А-А-А-А.

Ио1а тайниг муха тахкайо? (ААА-ААА-ААА)

Ж1аьлаша резадоцуш хилча х1ун до? («Г1-г1-г1»)

Бумбарис «къамел» муха до? («Ж-ж-ж» - деш)

Чуьрко лере йог1ий х1ун олу? («Зз-зз»)

Х1ун хеза вайна гезгамашано моза лаьцча? («З-з-з»)

Говр муха терса? («И-х1и-х1и-х1и-х1и»)

-Аша гайтинчу х1уманийн багахула йолуш ериг х1ун ю ? (Берийн жоьпаш)

-Х1ора оцу х1уманийн багахула долуш дериг аз ду. Х1ун 1амор ду вай тахана? (Берийн жоьпаш)

Вай тахана 1амор ду аьзнаш.

3. Аьзнех лаьцна юкъара кхетам балар.

-Х1ун 1амо ду вай хьалхара? (Аьзнаш довза)

-Х1ораммо шех лаций ала?

• Суна 1емар ду аьзнаш довза.

-Бераш, аса шуна цхьацца хьолехь д1агойтар ду адамаш кхийолу х1уманаш , вай 1амийнарш , аша аса д1агайтинчу суьрта т1ехь гуш дериг шайн озаца схьаала.

• Д1агойту лоьра т1е яхана йо1. (А-А-А)

-Аша х1инца х1ун элира ( А-А-А)

-Х1ун дара аша аьлларг ? (Берийн жоьпаш)

-Аша аьлларг аз дара.

-Гуш дуй вайна цхьанхьа аз? (Дац)

-Хезий вайна аз? (Хеза)

-Олий вай аз? (Олу)

-Х1ун ю аьлла хетта шуна аз? (Берийн жоьпаш)

-Вайна хезаш , вай олуш дериг иза аз ду.

-Лакхал аз массара. (А-А-А)

-Озаца х1ун дало? (Аз лакхало)

-Вуьшта аьлча цуьнан мукъам а бу. Иза мукъа аз ду.

-Х1унда ду иза мукъа? (Цуьнан мукъам бу)

• Д1агойту леере яхана чуьрк (З-З-З)

-И х1ун дара аша динарг? (Оха аз элира)

-Муьлха аз элира аша? (З-З-З)

-Лакхалой аз (З)? (Ца лакхало)

-Цуьнан мукхам бац. Иза мукъаза аз ду.

-Х1унда ду иза мукъаза? (Цуьнан мукъам бац)

• Д1агойту бумбари (Бераша Ж-Ж-Ж)

-Аз (Ж) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза ду)

-Х1унда? (Иза ца лакхало , цуьнан мукъам бац)

• Д1агойту ж1аьла (Бераша Г1-Г1-Г1)

-Аз (Г1) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза ду)

-Х1унда? (Иза ца лакхало , цуьнан мукъам бац)

-Х1ун 1еми шуна? Х1ораммо шех лаьцна ала.

• Суна девзи аьзнаш

4. Сада1аран миноташ

Бераш кхаа тобане доькъу. Шайна девзаш долчу дийнатех аз тардеш xlopa тоба 1аьха.

I.Eтт. 2. Уьстаг1 З.Газа

(«Му-у-у») («Б1е-е-е») («М1е-е-е»)

Хьехархочо xlopa тобанна т1ехволуш стоьла т1е куьг тухуш хотту: «Кхузахь мила ву?» Бераша жоп ло. Юха олу цо: «Хьала-г1овттал, бежнаш, атто санна корта ластабел, куьйгашца мозий д1алахкал; уьстаг1ий, аша цхьажимма буц кхаллал, юха довдал.

Гезарий, гаьннаш т1е кховдал, кхузза кхоссалол: цкъа хьалха-к1егар, т1аккха - хьалха.

5.Суьрташца , аьзнийн схеманашца болх бар. Аьзнаш къастор.

-Х1ун 1емар ду вайна х1инца?

• Суна 1емар ду аьзнийн схеманашца болх бан)

• Аг1онаш 24-25.

-Х1ара х1ун ю? (У ду)

-Маса дешдакъа ду У дешан? (У цхьаъ дешдакъа ду)

-Муха ю цуьнан схема? (Нисса д1а цхьа сиз ду)

-У дешан масс аз ду? (Цхьаъ ду)

-Муьлханиг ду и? (У ду)

-Алал УУУУУУ .Мукъа ду я мукъаза ду аз (У)? (УУУУУУУ мукъа ду)

-Х1унда ду иза мукъа? (Иза лакхало , цуьнан мукъам бу)

-Мукъачу озан шен схема ю , иза еък1ов чохь билгалйоккху. Мукъа аьзнаш схеми чохь ц1ечу басаца билгалдоху. (Хьехархочо д1агойту схема)

-Карае иштта схема шайн учебника т1ехь? (Берашна карайо)

-Шайгарчу схеманашна юкъахь карае У дешан схема. Къоламаш схьа а эций басе ялае иза. (Хьехархочо бераша бина болх бустуьйту учебника т1ехь гайтинчу схемица)

-Х1ара х1ун ю ? (Зу)

-Маса дешдакъа ду ЗУ дешан? (ЗУ цхьаъ дешдакъа ду)

-ЗУ дешан масс аз ду? (Хьехархочо цхьацца аз олуш гойту берашна масса аз ду)(Шиъ ду)

-Муьлханиг ду хьалхара? (Аз (З) ду)

-Алал массара (ЗЗЗ). Аз (З) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза ду)

-Х1унда? (Иза лакха ца ло, цуьнан мукъам бац)

-Муьлха аз ду шолг1а? (Аз (У) ду)

-Алал массара (УУУ). Аз ( У) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъа ду)

-Х1унда ? (Иза лакхало, цуьнан мукъам бу)

(Хьехархочо д1агойту зу дешан схема).

-Зу дешан схема х1ара ю. И х1оттийна еък1ов йоькъуш шина декъе. Х1ара аз (З) ду. Схеми т1ехь иза схьакъастийна (У) озах.Иза муъаза аз ду. Мукъазчу озан сийна бос хуьлу схеми т1ехь. Х1ара аз (У) ду. Схеми т1ехь иза схьакъастийна (З) озах . Мукъа аз ц1ечу басца билгалдоккху схеми т1ехь.

-Х1ара х1ун ю? (Г1аз ю)

-Г1АЗ дешан маса дешдакъа ду? (Г1АЗ дешан цхьаъ дешдакъа ду)

-Маса аз ду Г1АЗ дешан? (Г1 ,А, З кхо аз ду)

-Х1ара Г1АЗ дешан схема ю.

-Муьлханиг ду хьалхара ? (Аз (Г1) ду)

-Аз (Г1 ) мукъа ду я мукъаза ду? (Аз (Г1 ) мукъаза ду)

-Аз (Г1) мукъаза ду.

-Иза схеми т1ехь сийначу басца билгалдо. Басе ялае шайгара схема.

-Муьлханиг ду шолг1а аз? ( Аз (А) ду)

-Аз ( А) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъа ду)

-Вай схеми т1ехь иза кхузахь ду. Мукъа аз ц1ечу басца билгалдо схеми т1ехь.

-Муьлханиг ду кхоалг1а аз? ( Аз (З) ду).

-Аз (З) мукъа ду я мукъаза ду? (Аз (З) мукъаза ду)

-Мичахь ду и вай схеми т1ехь? (Бераша гойту)

-Муьлха бос хила беза цуьнан? (Сийна)

-Х1ун 1еми шуна х1инца?

• Суна евзи аьзнийн схеманаш.

• Суна хии мукъа аз ц1ечу басца билгалдой, мукъаза аз сийначу озаца билгалдой.

6. Жам1 дар.

-Х1ун ю аз?

-Аьзнаш масса кепара хуьлу?

-Муьлхачу озах олу мукъа аз? Мукъаза?

-Муха билгалдоккху мукъа аз схемехь? Мукъазниг?

7.Рефлекси.

-Дагаяйита вайн план.

-Х1ун дан ницкъ кхечи х1ораннан?

Суна евзи…

Суна 1еми…

Суна хии..

16-г1а урок

Урокн ц1е: «Аьзнаш»

1алашо: берашна тайп-тайпана аьзнаш довзийтар. Мукъа , мукъаза аьзнех лаьцна юкъара кхетам балар.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: берийн кхоллалур бу кхетам: аз х1ун ю. Шен аларе хьаьжжина аьзнаш мукъа , мукъаза хилар хуур ду.

2.Метапредметни:

• Регулитивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника т1ехь гойтучу суьртийн г1оьнца. Берашна 1емар ду цу планан рог1алла ларъярца дешаран навыкаш караерзо. Познавательни: берашна хуур ду аз вай олуш , вайна хезаш долчух олуш хилар. Берашна 1емар ду тайп –тайпанчу аьзнашна юкъаро мукъа аьзнаш довза. Берашна 1емар ду аьзнийн схеманаш яхка , цу схеманашкахь оьшуч аз каро , билгалдаккха хьехархочун т1едилларца.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу нохчин мотт бовза а дика 1амо а. 1аламе безам кхоллалур бу.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Муха олу?»

-Аса х1инца цхьацца адамаша, кхийолчу х1уманаша х1ун до аьлла жоттар ду, аша цара деш дерг гайта.

Ахкарга чуьра мох ара муха болу? («С-с-с»)

Буса борз муха yrly? («У-у-у»)

Ж1аьлина дуьхьал доьрзий,цициго х1ун до? («Фр-фр-фр»)

Цхьаьнга кхойкхушх1ун олу вай? («Х1е-х1ей»)

Котаман к1орнеш т1е муха кхойкху? («Цип-цип-цип»)

-Аша гайтинчу х1уманийн багахула йолуш ериг х1ун ю ? (Берийн жоьпаш)

-Х1ора оцу х1уманийн багахула долуш дериг аз ду. Х1ун 1амор ду вай тахана? (Берийн жоьпаш)

Вай тахана 1амор ду аьзнаш.

3. Аьзнех лаьцна юкъара кхетам балар.

-Х1ун 1амо ду вай хьалхара? (Аьзнаш довза)

-Х1ораммо шех лаций ала?

• Суна 1емар ду аьзнаш довза.

-Х1ун ю х1ара? (Аьзнийн схеманаш)

-Х1ун дийр ду вай царна?

• Суна 1емар ду схеми т1ехь аьзнаш билгалдаха.

-Бераш, вай тахана а кхин д1ахьур бу аьзнаш 1амо болх . Шуна 1емар ду аьзнийн схеманаш яхка , шайн болх нийса хилар талла.

3. Аьзнех лаьцна юкъара кхетам балар.

-Х1ун 1амо ду вай хьалхара? (Аьзнаш довза)

-Х1ораммо шех лаций ала?

• Суна 1емар ду аьзнаш довза.

• Суьрташца болх бар. Аьзнаш билгалдахар.

-Х1ара х1ун ю? (Пхьид ю)

-ПХЬИД дешан масса дешдакъа ду? (ПХЬИД дешан цхьаъ дешдакъа ду)

-Хьовсар вай масса аз ду ПХЬИД дашехь?(Хьехархочо ша хьалха, берашка т1аьхьа а олуьйтуш къастадо ПХЬИД дешан аьзнаш)

-ППП-хьалхара аз ду. Йилла цхьа еък1ов.

-ХЬХЬ –шолг1а аз ду. Йилла шолг1а еък1ов.

-ИИ- кхоалг1а аз ду . Айхьа йиллина шолг1а еък1ов екъа. Х1ара (ХЬ) озан дакъа ду, х1ара (И) озан дакъа ду. И шиъ аз цхьана еък1оа чу д1анисдо , уьш цхьанаэшарехь д1аолуш хиларна.

-ДД - кхоалг1а аз ду. Йилла цхьа еък1ов.

-Х1инца вай уьш басе ялор ю. Дагадаийта муха бос хьуьлу схемехь мукъачу озан? (Ц1ен бос хуьлу)

-Муха бос хуьлу мукъазачу озан? (Сийна бос хуьлу)

-Хьалхара муьлха аз дара ПХЬИД дашехь? (Аз (П) дара)

-Аз (П) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза ду)

-Муха бос хила беза (П) аз билгалдечу еък1овн? (Сийна)

-Сина къоламца оьшу бос балабе цунна.

-Шолг1а муьлха аз дара ПХЬИД дашехь? (Аз (ХЬ) дара)

-Аз (ХЬ) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза ду)

-Муха бос хила беза (ХЬ) аз билгалдечу еък1овн? (Сийна)

-Оьшу бос балабе муъазачу озана йог1учу эхана .

-Муьлханиг дара кхоалг1а аз? (Аз (И) дара)

-Аз (И) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъа ду)

-Муха бос хила беза (И) аз билгалдечу еък1овн? (Ц1ен )

-Басе ялае важа к1айдарг.

-Муьлханиг ду ПХЬИД дашехь доьалг1а аз? (Аз (Д) ду)

-Аз (Д) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза ду)

-Муха бос хила беза (Д) аз билгалдечу еък1овн? (Сийна)

-Басе ялае важа к1айдарг.

-Маса аз ду ПХЬИД дашехь? ((П), (ХЬ), (И), (Д) диъ аз ду)

-Хьала а ойбуш гайта (П) озан схема. (ХЬ) озан схема гайта.( И) озан схема гайта. (Д) озан схема гайта.

(Иштта толу важа дешнаш)

-Х1ун 1еми шуна? Х1ораммо шех лаьцна ала.

• Суна девзи аьзнаш

• Суна 1еми аьзнаш схемехь билгалдаха.

4. Сада1аран миноташ

Бераш кхаа тобане доькъу. Шайна девзаш долчу дийнатех аз тардеш xlopa тоба 1аьха.

I.Eтт. 2. Уьстаг1 З.Газа

(«Му-у-у») («Б1е-е-е») («М1е-е-е»)

Хьехархочо xlopa тобанна т1ехволуш стоьла т1е куьг тухуш хотту: «Кхузахь мила ву?» Бераша жоп ло. Юха олу цо: «Хьала-г1овттал, бежнаш, атто санна корта ластабел, куьйгашца мозий д1алахкал; уьстаг1ий, аша цхьажимма буц кхаллал, юха довдал.

Гезарий, гаьннаш т1е кховдал, кхузза кхоссалол: цкъа хьалха-к1егар, т1аккха - хьалха.

5. Суьртах лаьйна дийцар х1оттор.

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду вай суьртана? Х1ораммо шех лаций ала.

• Суна 1емар ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Х1ара х1ун ю ? (Татол ду)

-Муха ду татол? (Татол ду доккха , ц1ена)

-Стенгара схьадолу татол? (Татол лаьмнашкара схьадолу)

-Муха ду татолан хи ? (Татолан хи сирла а , ц1ена а ду)

-Стенгахула охьадог1у татол? (Татол охьадог1у хьуьнахула)

-Х1ун ю татолан йистошкахь? (Татолан йистошкахь ю лекха хьун)

-Муьлха ч1ерий хуьлу хи чохь?

-Шу долчохь дуй иштта хаза татол? Муха лело деза татол? (Ц1ена лело деза)

-Татол чу нехаш кхийса мегар дуй? (Дац)

-Х1унда? (Берийн жоьпаш)

-Татол чохь ду шортта ч1ерий , кхина дукха х1уманаш, хи бехдича уьш лийр ду. Татолан хи молу акхароша, хи бехдича акхарой лийр ю. И татол х1ора адаман ц1а чу дог1уш , молуш ду. Хи бехдича адамаш а цомгаш хир ду.

-Х1ун 1емира шуна?

• Суна 1емира суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Х1ара х1ун ю ? (Ч1ег1ардиг ду)

-Маса дешдакъа ду Ч1ЕГ1АРДИГ дешан? (Кхоъ дешдакъа ду)

-Схьеми т1е а хьовсий ала. Маса мукъа а з ду Ч1ЕГ1АРДИГ дашехь? (Кхоъ ду)

-Муха хиира шуна? (Схемехь кхоъ ц1ен еък1ов ю)

-Схьеми т1е а хьовсий ала. Маса мукъаза а з ду Ч1ЕГ1АРДИГ дашехь? (Пиъ ду)

-Муха хиира шуна? (Схемехь пхиъ сийна еък1ов ю)

-Х1ара х1ун ю ? (Ч1ег1ардигаш ду)

-Маса дешдакъа ду Ч1ЕГ1АРДИГАШ дешан? (Диъ дешдакъа ду)

-Схьеми т1е а хьовсий ала. Маса мукъа а з ду Ч1ЕГ1АРДИГАШ дашехь? (ДИЪ ду)

-Муха хиира шуна? (Схемехь йиъ ц1ен еък1ов ю)

-Схьеми т1е а хьовсий ала. Маса мукъаза а з ду Ч1ЕГ1АРДИГАШ дашехь? ( Ялх ду)

-Муха хиира шуна? (Схемехь ялх сийна еък1ов ю)

-Х1ун 1емира шуна?

• Суна 1еми схеми т1ехь аьзнаш талла.

6. Жам1 дар.

-Х1ун ю аз?

-Аьзнаш масса кепара хуьлу?

-Муьлхачу озах олу мукъа аз? Мукъаза?

-Муха билгалдоккху мукъа аз схемехь? Мукъазниг?

7.Рефлекси.

-Дагаяйита вайн план.

-Х1ун дан ницкъ кхечи х1ораннан?

Суна евзи…

Суна 1еми…

Суна хии.

17-г1а урок

Урокн ц1е: «Юьртабахаман машенаш»

1алашо: берашна тайп-тайпана юьртабахаман машенаш йовзийтар. Уьш стена оьшу хаийтар

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: берашна хуур ду юьртбахам х1ун ю, евзар ю юьртбахаан машенаш.

2.Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника т1ехь гойтучу суьртийн г1оьнца. Берашна 1емар ду цу планан рог1алла ларъярца дешаран навыкаш караерзо. Познавательни: берашна хуур ду тайп- тайпана пайде корматталлаш йовза(Тракторист, комбайнер) Хуур ду стена оьшу и говзаллаш дахарехь.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу нохчин мотт бовза а дика 1амо а. 1аламе безам кхоллалур бу.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Х1ун ю совнаха?»

(Хьехархочо д1аухку суьрташ: трактор, комбайн, х1утосург, йолхьокхург, к1ад1адуьйриг, Жоьра-Баба)

-Х1ун ю совнаха? (Жоьра-Баба)

-Х1унда ю Жоьра-баба совнаха? (Иза адам ду)

-Нийс боху, важа йисина х1уманаш юьртабахаман машенаш ю. Алал массара юьртабахаман машенаш.

-Стенах лаьцна дуьйцур ду вай тахана? (Берийн жоьпаш)

-Вай тахана дуьйцар ду юьртабахаман машенах лаьцна.

3. 1алашо йовзийтар.

-Х1ара х1ун ю? (Юьртабахаман машенаш ю)

-Х1ун дийр ду вай царна? (Вай дуьйцур ду юьртабахаман машенех лаьцна)

-Шуна х1оранна х1ун 1емар ду юьртабахаман машенех лаьцна?

• Суна 1емар ду юьртабахаман машенаш йовза. Церан ц1ераш яха.

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду вай суьртана? (Вай суьртах лаьцна дийцар х1оттор ду)

-Шуна х1оранна х1ун 1емар ду суьртаца дан ?

• Суна 1емар ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Нийса боху. Вайна тахана евзар ю юьртабахаман машенаш, хуур ду цара х1ун пайдабо. Шуна евзар ю тайп – тайпана говзаллаш. Аша х1оттор ду суьртах лаьцна дийцар.

4. Юьртабахаман машенаш йовзийтар.

-Х1ун 1амор ду вай хьалхара? (Вай 1амор ду юьртабахаман машенаш йовза)

• Суьрташца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (Беларусь ю)

-Х1ара х1ун ю? (Латта охург ю)

-Х1ара х1ун ю?(Комбайн ю)

-Х1ара х1ун ю?( Мекха боккхург ю)

-Х1ара х1ун ю? (Х1утосург ю)

-Х1ара х1ун ю?(Йолхьокхург ю)

-Х1ара х1ун ю? (Комбайн ю)

-Царех массарех х1ун олу? (Царех массарех юьртабахаман машенаш олу)

-Уьш стенгахь лелайо? (Берийн жоьпаш)

-Уьш кхаш т1ехь белхаш беш лелайо. Кха иза ялта лелош йолу аре ю.

-Х1ун дан деза ялта д1аделе латана? (Аха деза)

-Муьлхачу машенаца охур дара аша латта? (Бераша гойту сурт)

-Латта аьхча кхин х1ун дан деза?(Берийн жоьпаш)

-Мекха баккха беза. Мекха баьккхича латта аталой . д1анисло. Ишттачу лаьтта т1е д1айина х1ума дика хьалайолу.

-Муьлхачу машенца д1адуьй ялта? (Х1утосургашца)

-Муьлхачу машино чудерзадо ялта? (Комбайно)

-Х1ун керланиг хии шуна?

• Суна евзи юьртабахаман машинаш.

• Суна хии ялта муха леладо.

• Корматаллаш йовзийтар.

-Х1ара х1ун ю ? (Трактор)

-Хьан лелайо трактор? (Трактористо)

-Хьанна лаьа щуна тракторист хила?

-Х1ара х1ун ю? (Комбайн)

-Хьан лелайо комбайн? (Комбайнеро лелайо комбайн)

-Хьанна лаьа шуна комбайнер хила?

(Иштта толу важа корматаллаш)

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна евзи корматаллаш.

5. Сада1аран миноташ.

Карзахдаьлла гаки вайн,

Олилай-болилай!

Ага тахко деза дайн,

Олилай-болилай!

Дижий дала, жиманиг,

Б1аьргаш хьаббе, хазаниг.

Амма гаки дижац д1а,

Б1аьргаш бетташ иза 1а.

Собар, собар! Г1ар ма е!

Шабарш ца деш, 1адда 1е,

Дита к1орни дижа аш,

Наб ю цу нна т1ег1ерташ.

Дазлуш лаьта гакин б1аьргаш,

Бага ю цо шуьйра г1еттош.

Б1аьргаш хьабби, наб озий,

Эххар гаки д1адижи.

(Байташ т1ехь дуьйпург хьехархочун г1оьнцабераша кхочушдо)

6. Суьртах лаьцна дийцар х1оттор.

-Х1инца х1ун дийр ду вай?

• Вай 1амр ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Х1ара х1ун ю? (Ялтийн аре ю)

-Муха ю ялтийн аре? (Ялтийн аре ю ц1ена а шера а)

-Х1ун ю аренгахь ? (Аренгахь ю трактораш)

-Цара х1ун до? (Цара латта оху)

-Стенна оху латта? ( Латта оху ялта д1аден)

-Хьан дуьйцар дара суьрта т1ехь гуш дериг схьа? (Бераша схьадуьйцу)

• Кхоллараллин болх.

-Шайна хазъеллачу машинан сурт дилла.

6. Жам1 дар.

-Х1ун керланиг хии шуна тахана?

-Муьлха машенаш евзи шуна?

-Стенна оьш уьш?

7.Рефлекси.

-Дагаяйита вайн план.

-Х1ун дан ницкъ кхечи х1ораннан?

Суна евзи…

Суна 1еми…

Суна хии.

18-г1а урок

Урокн ц1е: «Дийнан раж. Предложени»

1алашо: берашна дийнан раж йовзийтар, цуьнан мехаллаш д1акхачор. термин «предложени» йовзийтар. Предложенеш х1итто 1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: берашна хуур ду предложении стенах олу. 1емар ду шайна гучух лаьцна тайп-тайпана предложенаш х1итто.

2.Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника т1ехь гойтучу суьртийн г1оьнца. Берашна 1емар ду цу планан рог1алла ларъярца дешаран навыкаш караерзо. Берашна 1емар ду шаьш ехкина схеманаш учебника т1ехь ялийначаьрца юста, кхачамбацарш нисдан

• Познавательни: берашна хуур ду предложении х1ун ю. Берашна 1емар ду предложенин схеманаш х1итто, х1ора предложенехь дешнаш билгалдаха. Берашна хуур ду предложении доккхачу элпаца йолош хилар, чаккхенгахь т1адам буьллуш хилар. Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берашна 1емар ду шайн могашаллина пайде долу х1ума ган, цунах пайдаэца.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзвр « Ас и ца до!»

-Бераш , аса аша дийнахь деш дерг эр ду , аша со ниса яцахь нисъян еза.

Хь.Цхьаъ , шиъ кхоъ

Д1адолор вай къовсар.

Аза хьала делкъехь г1отту

Б. Аза хьала уьйранна г1отту.

Хь. Линдин мотт мамас нисбо.

Б. Шен мотт Линдас ша д1анисбо.

Хь.Хьедас юьхь-куьг ца юьлу.

Б. Юьлу ,юьлу хедас юьхь-куьг.

Хь. Яхас х1ума ца юу.

Хь .Юу,юу Яхас х1ума.

Хь. И бераш школе ца оьху,

Цара школехь ца доьшу.

Б.Оьху,оьху бераш школе,

Цара школехь дика доьшу.

-Шаьш деш дериг схьадийца. (Бераша схьадуьйцу)

-Вай къийсинарг дийнан раж яра. Алал дийнан раж.

-Дийнан раж ларъян декхарийлахь ду х1ора бер. Шен хан эрна яйа ца еза. Дийнахь ден долу г1уллакхаш хууш хила деза. Дийнан раж ларъяр ч1ог1а пайдехь ду могушаллина.

3. 1алашо йовзийтар.

-Х1ун ю суьрташца гойтуш ерг? (Берийн жоьпаш)

-Дийнан раж ю. Стенах лаьцна дуьйцур ду вай тахана? (Дийнан ражах лаьцна дуьйцур ду.

-Х1орш х1ун ю? (Берийн жоьпаш)

-Уьш предложенин схеманаш ю. Х1ун 1емар ду шуна тахана? (Тхуна 1емар ду предложенин схеманаш йовза.

-Х1оттае план х1ораммо.

Суна 1емар ду…

Суна хуур ду..

Ас дийр ду….

4.Дийнан раж йовзийтар.

-Х1ун 1амар ду вай хьалхара? (Вай 1амар ду дийнан раж йовза)

-Х1ара мила ву? (Хьасан ву)

-Хьасана хун до 1уьйранна? (Хьасан 1уьйранна хьалаг1отту)

-Хьан д1атабо Хьасанан мотт? (Хьасана ша д1атабо шеен мотт)

-Х1ун до Хьасана 1уьйранна? (Хьасана 1уьйранна зарядка йо)

-Зарядка йинчул т1аьхьа х1ун до к1анта? (К1анта юьхь-куьг дуьлу)

-Кхузахь х1ун деш ву Хьасан? (Хьасана х1ума юу)

-Стенга воьду Хьасан? (Хьасан школе воьду)

-Х1ун до цо школехь? (Цо школехь дика доьшу)

-Х1ун эр дара аша Хьасанах лаьцна?Муха к1ант ву иза?(берийн жоьпаш)

-Хьасан дика к1ант ву.Цо дийнан раж ларйо, цо эрна хан ца йойу.

-Аша лелайой дийнан раж? Дийца шаьаш лелочу дийнан ражах лаьцна. (бераша дуьйцу)

-Х1ун керланиг хии шуна?

• Суна евзи дийнан раж.

• Предложенех лаьцна юкъара кхетам балар.

• Суьрташца болх бар.

-Х1орш х1ун ю? (берийн жоьпаш)

-Предложенин схеманаш ю.

-Х1ун 1амор ду аша х1инца?(Предложенин схеманаш йовза)

-Х1ора суьрта т1ехь шайна гучух лаьцна ала.

-Х1ара мила ву? (Адам)

-Адама х1ун до? (Адама мотт табо)

-Ала массара АДАМА МОТТ ТАБО.

-Иза предложении ю. Ала массара предложени.(Бераша олу)

-Предложени дешнех лаьтта. Хьовсур вай цу предложенешь масса дош ду.Х1ора дашна цхьацца сиз хьакха . Вайна хуур ду предложенахь маса дош ду.

-АДАМА- хьалхара дош ду. Цхьа сиз хьакха (Бераша хьокху)

-МОТТ-шолг1а дош ду. Кхин цхьа сиз хьакха.

ТАБО- кхоалг1а дош ду. Кхин цхьа сиз хьакха.

-Маса сиз хили шун? (Кхоъ хили)

-Маса дош ду вайн предложенехь? (Кхоъ ду)

-Муьлханиг ду хьалхара дош? (Адама)

-Муьлханиг ду шолг1а дош? (Мотт)

-Муьлханиг ду кхоалг1а дош?( Тобо).

-Аша йиллинарг предложенин схема ю.

-Тидам бе шаьш йиллина схемин , учебника т1ехь ялийначуьнца юста. (Бераша тидам бо хьалхара сих маь1иг йолуш хилар, чаккхенагхь т1адам хилар)

-Предложенин хьалхара дош маь1иг йолуш хила деза. Предложенин хьалхара дош доккхач элпаца яздо. Предложенин чаккхенгахь т1адам буьллу. Шайн схеманаш т1ехь нисде кхачамбацарш.

(Иштта толу важа предложенеш)

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна 1еми предложенин схеманаш яхка.

5. Сада1аран миноташ.

Карзахдаьлла гаки вайн,

Олилай-болилай!

Ага тахко деза дайн,

Олилай-болилай!

Дижий дала, жиманиг,

Б1аьргаш хьаббе, хазаниг.

Амма гаки дижац д1а,

Б1аьргаш бетташ иза 1а.

Собар, собар! Г1ар ма е!

Шабарш ца деш, 1адда 1е,

Дита к1орни дижа аш,

Наб ю цу нна т1ег1ерташ.

Дазлуш лаьта гакин б1аьргаш,

Бага ю цо шуьйра г1еттош.

Б1аьргаш хьабби, наб озий,

Эххар гаки д1адижи.

(Байташ т1ехь дуьйпург хьехархочун г1оьнцабераша кхочушдо)

6. 1амийнарг т1еч1аг1дар.

-Х1орш х1ун ю? ( Суьрташ ду , схеманашю)

-Х1ун дийр ду вай царна? (Вай 1амоду предложенин схеманаш х1итто предложенеш х1итто)

• Суьрташца болх бар. (Аг1о 28)

-Шайна гучух лаций предложенеш х1иттае. (Говр йоду)

-Хьан юьллар яра цу предложенин схема? (Бераша юьллу)

-Хьовса учебника т1ехь ялийначуьнца юста. (Бераша тидам бо)

-Х1ун до Ч1ЕГ1АРДИГАША? (Ч1ег1ардигаш дека)

-Х1ун яра аша аьлларг? (Предложени)

-Маса дош ду цу предложенехь? (Шиъ)

-Муьлханиг ду хьалхара дош? Шолг1а?

-Йилла схема.

(Иштта толу важа суьрташ)

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна 1еми суьрташна схеманаш яхка.

• Кхоллараллин болх.

Хьехархочо д1асайоькъу берашна цхьацца схеманаш, шиша суьрташ. Т1едуьллу , шайгарчу схемина дог1у сурт къастор.

6. Жам1 дар.

-Х1ун керланиг хии шуна тахана?

-Х1ун юьллу предложенин чаккхенга?

7.Рефлекси.

-Дагаяйита вайн план.

-Х1ун дан ницкъ кхечи х1ораннан?

Суна евзи…

Суна 1еми…

Суна хии.