Презентация Абдульмеджит Къырымлы «Эй, гонъюль!»

Абдульмеджит Къырымлы

«Эй, гонъюль!»

XIV асырда Къырымда яшап иджат эткен белли шаирлеримизден бири Абдульмеджит эфендидир.

Шаирнинъ аяты акъкъында малюматлар деерли ёкътыр. Лякин онынъ Юсуф Пейгъамбер акъкъында язгъан «Мунис-уль-ушшакъ» («Ашыкълар досту») адлы дестаны къалгъан, амма не ерде олгъаны белли дегиль.

1391 сенеси Сейфи Сараий «Гулистан» диваныны дердж эте. Бу дивангъа Алтын Орда эдебият алеминде адлары белли олгъан докъуз шаирнинъ эсери сырасында Абдульмеджит эфендининъ «Эй, гонъюль» гъазели де кирсетильген. Бойледже гъазель бизлерге еткен.

Сейфи Сараий

Бу гъазельде шаир ирадели инсаннныъ гонълю не къадар индже, сабырлы олгъаны акъкъында айта. Шаирнинъ гонълюнде пейда олгъан севги дуйгъусы, дюльбер, алидженап ве терен ислер гонъюль ве анъ арасындакъарама-къаршылыкъны пейда эте.

Мукъаддес севги дуйгъусы онынъбашына не къадар ынджытувлар кетирмесин, гонълюнине къадар хырпалап чекиштирмесин, одигер инсаний дуйгъулардан устюн ве мукъаддестир.

Гъазельде къулланылгъан ошатувлар шаирнинъ рухий дюньясыны тасвирлей.

Сызды теним, тюкенди сехер шемидек яныб,

Эй, вай! Не къылды, корь ки, башымгъа беля гонъюль!

Саарьде янып биткен шем киби теним ирип битти:

Эй, вай! Не къылды, корь ки, башымгъа беля гонъюль!

Истек яшым акъыб,тунь-у-кунь йыгълатыр мени,

Тигме ки, эрсе, кульсе манъа – не рева гонъюль.

Эр гедже къанлы козьяшым акъып, геджелернен мени агълатыр.

Тийме, эгер кульсе, манъа, уймагъан гонъюль.

киби сатырларда севгининъ къудрети, кучю беян олуна.

Абдульмеджит эфенди инсаннынъ гонълю вазиетине коре денъишкени акъкъында фельсефий фикирлер юрюте. Севги ислерининъ истирапларына даянып оламагъан шаир: «Я Рабби! Козюмден ал бу гонъюль дадыны!» - диерек, ярдым истеп, Танърыгъа мураджаат эте.

Гонъюль ве анъ арасында зиддиет (къарама-къаршылыкъ) ойле къуветли ки, оны тек Рабби аль эте биле. Яни бу дава инсаннынъ козьлери юмулгъан сонъ чезиледжек. Бутюн инсаниет ичюн исе бу къарама-къаршылыкъ эп девам этип, эбедий чезильмейип къаладжакътыр

Гонъюль дадыны ис эткен шаирнинъ башындан нелер келип кечмесе де, кене де ильк дуйгъусына садыкълыгъыны о, бойле сатырларда бильдире:  

Михнет элине алды хаятым якъасыны –

Абдуль къатында къылмады бир маджера гонъюль.

Дава эткен гонъюльге Абдуль гонъюль бермеди,

Омюрини, аятыны захмет этип кечирди.

Демек, бу тенъештирюв иле муэллиф эрбир инсаннынъ шахсий фикри, дюньябакъышы, умуминсаний ахлякъы олмакъ кереклиги акъкъындасёйлей. Мукъаддес севги дуйгъусы (Севда олгъан гонъюль) бутюн инсаниет ичюн эбедий ве мукъаддес олмалыдыр демек истей. Гонъюльве анъ арасындаки зиддиетнинъ эбедийлигини бильдире.

Бойледже Абдульмеджит эфендининъ «Гонъюль» акъкъында юрюткен бу фельсефий тюшюнджелери омюрни, юртны, ананы, озюни севмеге бильген гонъюльнинъ алидженаплыгъы, инсаниетлигини тасвирлей.

Абдульмеджид Эфенди — Эй, гонъуль! (шиир)

Андан бери ки алды ошу дильруба гонъуль

Куйди джефада, корьмеди hергиз вефа гонъуль.

Козьден тюшюрди бир ёлы, козь тюшкели анъа,

Терк эт десем, тилегиме бермез риза гонъуль.

Сызды теним, тюкенди сеъар шемъидек яныб,

Эй вах! Не къылды, корь ки, башымгъа беля гонъуль!

Корьгенге козь тикер, къолы етмезге элъ сунар,

Къойгъыл бу ишни эмди, барайы Худа, гонъуль!

Баштан кечиб, къара къан ичиб, къан яшым сачыб.

Тапмам гонъулъ тилегини ве асрета, гонъуль.

Еди фелекни терк къылыб, накъд-и джан билен

Бу ашкъ нардын ойнама, эй, бинева гонъуль!