Презентация к уроку кумыкского языка на тему: "Атишлик"

атишлик

Ана тилим, ана тил, юрегиме ювукъ тил. 

Ана тилни тенгсиз татыву инсанны санына анасыны сютю булан синге, ана тилине сююв, огъар иштагьланыв, ону билген сайын билмеге гьасиретлик де ожакъдан башлана.   А.Жачаев

Сыпатишлик

Оьзюнде сыпатлыкъны ва ишликни хасиятлары бар ишликни ат къалибине сыпатишлик деп айтыла.

Соравлары: нечик? къайсы?

Йырлайгъан(нечик?) къыз.

Атылагъан(къайсы?) яш

Жумлада сыпатишликлер белгилевючню ролюн кюте.

Тюпдеги жумланы уьюрлерине гёре чечигиз.

Мен охулгъан китапны къурдашыма бердим.

Сыпатишликлени гёрсетигиз

Гёгерген Яшыл

Гёк Къаралгъан

Агъаргъан Акъ

Гёкшылт Саргъалгъан

Къарала Яшгъарагъан

Болажакъ Охувчу

Муалим Бешинчи

Жумлаларда сыпатишликлени табыгъыз.

1. Сатылагъан китапланы уьйде къойдум.

2. Айтылгъан сёз окъ йимик тиер.

Оьзюнде ишликни де, атлыкъны да белгилери бар ишлик къалиплеге атишлик

деп айтыла

Атишликни морфология белгилери

Атишлик

Ишлик Атлыкъ

Ишликни белгилери –I гёчюм, къалым маъналаны бере:

Гермек (кимни?) – гёчюм

Олтурмакъ – къалым

2. Даража гёрсете

Атлыкъны белгилери –

I - мюлк къошумчаланы къабул эте .

II - гелишлеге гёре атлыкълар йимик тюрлене.

Атишликни эки тайпасы бар:

Атишлик

Биринчи Экинчи

тайпасы тайпасы

Атишликни биринчи тайпасы ишликни баш къалибине къошулуп этилине

- макъ, - мек; – деген къошумчалар булан

Бил, буз, ал, гёр - баш къалибдеги ишликлер

Алмакъ

Теклик Кёплюк

1 бет алмагъы м алмагъы быз

2 бет алмагъы нг алмагъы гъыз

3 бет алмагъы алмагъы

Атишлик гелишлеге гёре атлыкълар йимик тюрлене

Баш гелиш язмакъ

Еслик гелиш язмакъ ны

Багъым гелиш язмакъ гъа

Тюшюм гелиш язмакъ ны

Ер гелиш язмакъ да

Чыгъым гелиш язмакъ дан

Китап булан ишлев № 423

Берилген сёзлер булан атишлик этип языгъыз

Тур, къой, сюрт, тиле, ишле, юхла, кюле,

Уьлгю: Тур-турмакъ

Атишликни гелишлеге гёре тюрлендиригиз ва гелиш къошумчаларын белгилегиз

№ 421

Охумакъ, билмек

Атишликни гёрсетигиз

Бар

Тувмакъ

Алгъан

Дарс

Охумакъ

Язмакъ

Юзмек

Гетермек

Яшыл

Бешев

Бизин

Ишлемек

Берилген атлишликни, мюлк къошумчалар къошуп, теклик ва кёплюк санавда бетлеге гёре тюрлендиригиз

Гелмек

Янгы дарсны беклешдирив

• Биз бугюнгю дарсда ишликни къайсы тайпасы гьакъда сейледик?
• Атишлик деп негер айтыла?
• Атишликни нече тайпасы бар ?
• Атишликни биринчи тайпасы къайсы къошумчалар тагъылып этиле?
• Атишликде атлыкъны къайсы белгилери бар?
• Атишликде ишликни не йимик белгилери бар?

Дарсны жамы:

Яшлар бугюн сизин жавапларыгъызгъа мен бек рази къалдым. Айрыча разилигимни билдирме сюемен…

(охувчуланы гюнлюклерине кьыйматлар салына)

Уьйге иш

1. Тапшурув № 422 бет 168 (гёчюрюп алмакъ, атишликлени тапмакъ)

2. Атишлик булан этилинген, 2-3 айтыв ва аталар сезлери язып гелмек

3. Атишликни къоллап сочинение язмакъ «Мени уьйдеги ишлерим».

Кёп савболугъуз