Презентация к уроку родного (табасаранского) языка на тему: "Антонимар"

5-пи классдиъ табасаран чIалнан дарс

Семедова Сарида Керимхановна – Гимназияйин табасаран чIалнанна литературайин мялим

ЙицIудпи март. Классдин ляхин.

АНТОНИМАР.

Дарснан кIул:

• АНТОНИМАР

Метлебар : урхурайидарин антонимарикан вуйи аьгъювалар ккат I арццуб;

текстнаъ антонимар агуз аьгъю ап I уб;

предложениейиъ антонимар ишлетмиш ап I уз аьгъю ап I уб

Антонимар

Чпин мянайиз лигну чиб-чпиз аькси вуйи гафариз антонимар к I уру.

Антонимар ялгъуз мянайиз лигну чаз гъаншарди аькси вуйи лишан дивуз шлу гафаризт I ан шулдар.

Дурари ч I ал гюрчег, шикиллу ап I уру, мутмйирин лишнар эсер ап I ру саягъниинди шикилназ хуру.

.

Антоним –

грек чIалнан гаф ву: анти – «аькси, къаршу», онима – «ччвур»

Гьаз ву антонимар?

Гафар-душмнари гьюжат апIура ярхи йигъди.

• Сабди к I уру: «Ригъ!»

• Тмунубди – «Сирин!»

• Сабди к I уру: «Багахь!»

• Тмунубди – «Ярхла!»

• Сабди к I уру: «Исди!»

• Тмунубди – «Ягъалди!»

• Антонимар улупай

Ва ухьуз «Хабхабди» кIуру тамаши апIуз нубат дуфна

Узу пидиза гаф ужуди , Хъа уву тувдива жаваб:

харжиди.

Узу пидиза гаф ягъли , Хъа уву тувдива жаваб:

исчIли.

Узу пидиза гаф завар , Хъа уву тувдива жаваб:

жилар.

Узу пидиза гаф гъудубгниз , Хъа уву пидива:

гъибихъниз.

Предложениейин синтаксисдин разбор тамам апIинай

Абйирин мисал бикIай Швнуб жут антонимар а дидиъ?

Зегьметну уьл тувру, хъа тIагърушну – гаш.

Зегьмет – тIагърушин; уьл – гаш.

Лазим вуйи антонимар гъяай

Дявдихьан ярхла йихь, уьлихьна - ... .

Фун абцIнайир … тай дар.

Гъарах улихьинди, хъа лиг … .

Илимдин сифте кIул кьутIкьлиб, аьхир кIул … шулу.

Фициб вазифа гъабхура мушваъ антонимари?

(Саб тмунубдиз къаршуди дивбан.)

Фуну чIалнан паяр хьуз мумкин ву антонимар?

(Ми-мидарди вари!)

Прилагательноейихьна сабшвнуб антоним

кIваин апIин

Ужур дуст - … .

(Пис, хаинкар, гучIру.)

Гьаму гафарин жергейиз фу кIуру?

(Синонимарин жерге.)

Антонимар синонимарихьан фит’инди тафавутлу шулу?

Фуну предложенйириъ ишлетмиш

дапIна антонимар,

фундариъ - синонимар?

1.Му месэла читинуб дар, рягьтиб ву.

2.Дугъу му ляхин хабарсузди гъапIундар, кьастIан гъапIну.

3.Йиз чи саламатур, сабурлур ву.

4.Улихь заманйирин дердар, хажалатар имдар.

Гьаму гафар кади предложенйир дюзмиш апIинай: шадди – пашманди ; аьхю – бицIи , зиихъ тувнайи предложенйир чешне вуди гьисаб апIинай.

Тувнайи гафарихьна мелзналан

антонимар аькъинай

Сикин, касиб, темпел, кIару, йирси, ягъли, яркьу.

Фуну гаф читинди алабхъунчвуз? Гьаз?

(«Йирси» кIуру гаф, фицики думу гизаф мянйир хъайиб ву).

Йирси ккуртт – йирси фикрар.

Гизаф мянйир хъайи гафарихьна жюрбежюр антонимар агай

1. Таза (уьл, журнал, микI).

(Гъицибкъу, йирси, мани).

2. Рягьят (ляхин, рякъ).

(гъагъи, читин).

Урхурайидарин сочиненйирикан гъалатIар кадагъай

• Герасим ужур вуйи, хъа агъайин хпир инсафсузур.
• Му нир яркьуб дар, хъа бицIиб ву.
• Паччагьдин риш жумартур вуйи, хъа паччагьдин хпир - писур.

• Герасим ужур вуйи, хъа агъайин хпир - писур.
• Му нир яркьуб дар, хъа ккуруб ву.
• Паччагьдин риш жумартур вуйи, хъа паччагьдин хпир - кьискьисур.

Ахтармиш апIин:

Учебникдихъди ляхин.

207-пи илчIихуб.

Тувнайи глаголарихъ антонимар хъаай.

Антонимар фици арайиз гъюраш, фикир тувай .

Гъафну – гъушну дахъну – гъудужвну кабхьну –

деъну – элеъну – кабшвну –

гъаахну – ккипну – убзну –

гъабхну – хъипну – кабсну –

Учебникдихъди ляхин.

209-пи илчIихуб.

Исихъ тувнайи антонимар кади предложенйир дюзмиш апIинай.

Хьад – кьюрд, ужуз – багьа, йишв – йигъ, хайир – зарар, гьялал – гьярам, гизаф – цIиб, ярхи – жикъи, кIубан – усал, ацIу – ккуру.

Учебникдихъди ляхин.

210-пи илчIихуб.

Исихъ хъайи прилагательнйириз антонимар дагну, гьадрарихъ дикIай.

Чешне: бицIи – аьхю.

ИсчIли, шми, мани, кьилзи, кIару, арчул, мучIу, бицIи, услир, ягъли, гъагъи.

Фицдар гафариз антонимар кIуру?

Фуну чIалнан паяр антонимар вуди шулу?

Тувнайи гафарихьна антонимар агруган, фу фикирназ гъадабгъну ккунду?

Антонимари чIалнаъ фициб вазифа гъабхуру?

Натижйир йивухьа

Дарснан метлебар ухьхьан кIулиз адагъуз гъахьнийин?

Дарс кьабул гъабхьунчвуз?

Гизафси дарснаъ фу кьабул гъабхьунчвуз?

Рефлексия

ХУЛАН ЛЯХИН

Варидариз чухсагъул!

Параграф 44,

208-пи илч I ихуб