Химия 9 синф
МЕТАЛЛАР
Ӯқитувчи:
Дарснинг мақсадлари:
Ӯтган мавзуни сӯраш:
Барча элементлар ичида металларнинг миқдори
118 элементдан 95 таси металл
Металларнинг инсонлар томонидан очилиши тарихи
Au, Ag, Hg, Sn, Pb, Cu, Fe, Zn
Бизнинг эрамизгача бӯлган давр
Bi
Ӯрта асрлар
Co, Pt, Ni, Mn, Ba, Mo, W, Te, U, Zr, Sr, Y, Ti, Cr, Be
XVIII аср
Металларнинг инсонлар томонидан очилиши тарихи
Nb, Ta, Pd, Ce, Ir, Os, Ro, Na,K, Ca, Mg, Cd, Li, Al, Th, V, La, Er, Tb, Ru, Rb, Cs, Tl, In, Ga, Yb, Tm, Sm, Ho, Sc, Pr, Nd, Ge, Gd, Dy, Po, Ra, Ac
XIX аср
Eu, Lu, Pa, Hf, Re, Tc, Fr, Np, Pu, Am, Ku, Pm, Bk, Cf, Es, Fm, Md, No, Lr, Rf, Db, Sg, Bh, Mt, Hs, Ds, Rg, Cn, Fl, Lv
XX аср
Uut, Uup, Uus
XXI аср
Металларнинг инсонлар томонидан очилиши тарихи
Металларнинг даврий системада жойлашиши
I, II, III группанинг барча элементлари ( H ва B дан ташқари) металлар
IV группа бош группачасида С ва Si дан бошқа элементлари металлар
V группа бош группачасида битта металл Ро бор.
IV ,V, VI, VII, VIII группалар ёнаки группачалари барча элементлари металлар.
Металларнинг даврий системада жойлашиши
Металларнинг табиатда тарқалиши
Темир-5,0%
Алюминий-8,2%
Кальций-4,1%
Натрий-2,3%
Калий-2,1%
Магний-2,3%
Металларнинг табиатда тарқалиши
Металлар табиатда оксидлар, сулфидлар, сулфатлар, карбонатлар, хлоридлар, фосфатлар, нитратлар каби бирикмалар шаклида учрайди. Эркин холда фақат олтин, мис, симоб, кумуш ва платина каби металлар учрайди.
Эркин холда учрайдиган металлар
ОЛТИН
МИС
КУМУШ
ПЛАТИНА
Карбонатлар
Малахит
Магнезит
Мармар
Cu 2 (OH) 2 CO 3
Магний карбонат
CaCO 3
MgCO 3
Хлоридлар
Карналлит
Сильвин
KCl * MgCl 2* 6H 2 O
Калий хлорид
Ош тузи NaCl
KCL
Сульфидлар
Галенит PbS
Пирит FeS 2
Мис сульфиди(II)
CuS
Оксидлар
Магнетит Fe 3 O 4
Гематит
Темир оксиди (III)
Каолин
Al 2 O 3 * 2SiO 2 * 2H 2 O
Fe 2 O 3
Лимонит
2 Fe 2 O 3* 3H 2 O
ОЛИШ УСУЛЛАРИ (МЕТАЛЛУРГИЯ)
Металларни бирикмалардан ажратиб олиш билан МЕТАЛЛУРГИЯ шуғулланади. Саноатда металларни олиш усулларининг барчаси оксидланиш-қайтарилиш реакцияларига асосланган бӯлиб, ҳозирги кунда қуйидаги усуллардан фойдаланилади:
1. Пирометаллургик усуллар
2. Гидрометаллургик усуллар
3. Электротермик усуллар
ОЛИШ УСУЛЛАРИ (МЕТАЛЛУРГИЯ)
- Пиро металлургия
- Гидро металлургия
- Электро металлургия (электролиз)
ОЛИШ УСУЛЛАРИ (МЕТАЛЛУРГИЯ)
Пирометаллургик усулларда металларни олиш юқори ҳароратда металл бирикмаларини термик ишловдан ӯтказишга ёки углерод оксиди, алюминий, кремний ёки водород ёрдамида металл оксидларини қайтаришга асосланган
t 0
4. ZnO + CO
t 0
t 0
t 0
ОЛИШ УСУЛЛАРИ (МЕТАЛЛУРГИЯ)
Гидрометаллургик усулларда металлар олиш уларнинг бирикмаларини эритмага ӯтказиб, юқори ҳароратларсиз, электролиз ёрдамида ёки бошқа металлар таъсир эттириб қайтаришга асосланган:
1. CuO CuSO4 Cu
2 . ZnO ZnCL2 Zn
3. PbO Pb(NO3)2 Pb
4. Ag2O Ag2SO4 Ag
ОЛИШ УСУЛЛАРИ (МЕТАЛЛУРГИЯ)
Электротермик усулларда металларни олиш оксидлар, гидроксидлар,тузлар суюқмаларини электролиз қилишга асосланган:
1. Na + +e- Na
2. Ca+2 + 2e- Ca
3. Al+3 + 3e- Al
Металларнинг турлари ва типлари
- Металлар шартли равишда қора ва рангли металларга бӯлинган.
- ҚОРА МЕТАЛЛАР - темир ва уни қайта ишлашнинг асосий маҳсулотлари чӯян ва пӯлатлардир.
- РАНГЛИ МЕТАЛЛАР - темирдан бошқа металлар ва уларни қайта ишлаш маҳсулотларидир.
- Рангли металлар темир зичлигига (7874 кг/м3) нисбатан зичлигининг катта ва кичиклигига қараб
- *ЕНГИЛ МЕТАЛЛЛАР (литий, натрий, магний, титан, рух, сурма ва бошқалар)
- ОҒИР МЕТАЛЛАР (кадмий, никел, симоб, қӯрғошин, мис ва бошқалар)
- Бундан ташқари НОДИР МЕТАЛЛАР (кумуш, олтин, платина ва бошқалар) ва НОЁБ МЕТАЛЛАР (актиноидлар, лантаноидлар, волфрам ва бошқалар) каби типларга бӯлинади
Хулоса
Мустаҳкамлаш
Манбаъ ва адабиётлар:
9- синф химия дарслиги
- Веб саҳифалар:
- multiurok.ru
- pedsovet.su
- aim.uz
- uchportal.ru
открытый урок.рф
http://www.drofa.ru/files/presentations/visual/ Contents/Himiya/01_Him_SIT/02.htm фото периодической системы химических элементов
Д.И.Менделеева