Презентация Шалмабізбен тоқу

Шалмабізбен тоқу өнері

6 сынып

2-бөлім : Сәндік-қолданбалы өнер

Тоқыма өнері жайлы

Баяғыдан үй ішін сәндеу үшін адамдар қарапайым заттарды пайдаланды. Қолдақ тоқыма тоқу алғашында жай ғана қажеттілік болғанымен бертін келе нағыз өнер түріне айналды. Алғаш ілмектеп тоқуды кім ойлап тапқаны белгісіз, дегенмен, біздің эрамызға дейін пайда болғаны мәлім. Египетте бір табыттың ішінен кішкентай баланың тоқыма аяқ киімі шыққан. Археологтар бұл бұйымға шамамен 4000 жыл болған деп отыр.Ал біздің эрамыздың басында тоқыма өнері өте жоғары деңгейде дамыған.

Білген дұрыс:

• Иірім жіпті және шалмабізді дұрыс таңдау – маңызды әрі жауапты іс.
• Шалмабізде тоқуды үйрену үшін бар болғаны жүн иірімжібі немесе акрил талшықтарынан жасалған иірімжібін таңдаған дұрыс, мұндай жіптер шалмабізде оңай жылжиды және жұмыс жасауға жеңілдік туындатады.

ШАЛМАБІЗДІҢ ТҮРЛЕРІ

1-қарапайым тегіс беттік кенеп іспеттес тақталы бұйымды тоқуға арналған ұшы бекітілген ұзын шалмабіз. Ұшындағы бекітпесі бұйымды сырғып шалмабізден шығып кетпес үшін ұстап тұрады

2а -диаметрі 3.0 мм,

2b - диаметрі 2 мм, өте жіңішке шалмабіздер. Олар шұлық тоқуға арналған

3а – жуан және

3b – жіңішке сақина тәріздес немесе троспен жалғанған шалмабіздер

Бастапқы қатарын ілмектеу

Алғашқы қатар. Жіпті сол қолға алады. Екі бізді біріктіре ұстап, тоқылатын шүйке жіптің астынан өткізеді, сұқ саусақтағы жіпті бізбен іліп алып, бас бармақтағы жіпті шалу арқылы өткізеді. Бас бармақты шалудан босатып, жіпті тарту керек. Әрбір келесі шалуды шығару үшін осы әдістерді қайталайды. Сонда алғашқы қтарды құрайтын жіптер тізбегі шығады

Оң және теріс шалулар

Оларды екі түрді тәсілмен тоқуға болады.

1 - тәсіл: оң шалу бергі жіп арқылы тоқылады, оң қолдағы бізбен сол қолдағы біздің ьойындағы жіпті іліп алып шығады

2 - тәсіл: ескі тәсіл, сондықтан осылай алынған шалуларды кейде "әженің шалулары" деп атайды. Оң шалуды арғы жіппен, оң қолдағы бізді оңнан солға қарай өткізіп тоқиды.

Бұрама және шырмаулы шалулар

Бұрама шалулар. Бір немесе бірнеше шалуды қосымша бізге өткізіп алып, суретіне сәйкес тоқыманың алдыңғы және артқы жағында қалдырады, бұдан кейінгі шалуды немесе бірнеше шалуларды тоқып алған соң қосымша біздердегі шалуларды тоқиды. Әуелі үстіңгі жақта тұратын шалуларды теріп алып, астыңғы жақа тұратын шалуларды тоқыманың арт жағына қалдыру керек, яғни шалулардың орнын ауыстырады.

Шырмаулы шалулар. Оң қолдағы біздің бойындағы 3- және 4-шалулар арасын немесе сол қатардағы шалуға яғни одан бірнеше қатар төменірекке өткізіп, тоқылатын жіптен ұзын шалу іліп шығарады

Бос шалудың түрлері

ТУРА БОС ШАЛУ:

оң қолдағы бізді тоқылатын жіптің астына оңнан солға қарай салады.

КЕРІ БОС ШАЛУ:

оң қолдағы бізді тоқылатын жіптің астынан солдан оңға, өзінен кері қарай өткізеді.

Кері бос шалу барынша сирек қолданылады, себебі көптеген айшықтар (ағылшын резинкасы және т.б. сияқты) бұзылып кетеді, ал өрнекті айшықтарда мұндай бос шалудың тор көзі тым үлкен болады.

ШАЛУЛАРДЫ АЗАЙТУ

Детальдарды тоқу барысында шалуларды азайту түрлі тәсілдермен жүзеге асады (бекіту, бір шалуды екіншісінен өткізу, әдетте олар белгілі бір модельдің сипаттамасында көрсетіледі). Тоқыманың шетінен бір шалудан азайта отырып, көбіне оны екі шалуды біріктіре қосып алу арқылы бекітеді. Көп санды шалуларды (ең соңғы қатардағыдай) бірінен соң бірін бекітеді. Шалуларды тоқыманың оң қатарында да, теріс қатарында да азайтуға болады.

Теріс беттік ілмек

Классикалық әдіс бойынша шалмабізді ілмекті оң жағынан солға қарай кіргізеді және жомысшы жіпті сағат тіліне керісінше орайды

Теріс «әжемнің әдісі» бойынша шалмабіз ілмектің оң жағынан солға қарай кіргізіледі, жұмысшы жіп оң жақ шалмабіздің ұшына келтіріліп, ілмек тартылады.

Тегіс бетті тоқу (шұлық тоқу)

• Үлгі үшін біз шалмабізге 20 ілмекті тереміз.
• Біз жұмыстарды бұрамыз, алдыңғы қабырғаға шетінен шетін іліп, беттік ілмектер қатарын бірінші тәсілмен тоқимыз.
• Тағы да, тоқыманы айналдырып, артқы қабырғаның шеткі ілмекті шешіп, қатарды теріс ілмекпен бірінші жолмен тоқимыз.
• Тағы да айналдырып, осы тәсірмен оң ілмек, теріс ілмек етіп қайталап отырамыз.

Қарапайым резеңке

• Өрнек екі жақты болады. Үлгі үшін біз шалмабізге 20 ілмекті тереміз.
• Тоқыманы айналдыра шеткі ілмекті шешіп, беттік ілмек, сонан соң теріс ілмек, осылайша кезекпен қатардың соңына шейін тоқып шығаамыз. Тоқыманы айналдырып, суреттегідей етіп қайталап отқимыз.

Ілмектің соңғы қатарын бекіту

• 1-әдіс. (классикалық). Бірінші ілмекті оң жақ шалмабізге орамастан сол жақ шалмабізден шешіп отырамыз. Екінші ілмекті суреттегідей етіп шалу керек: егер ілмек беттік болса беттік, теріс болса теріс етіп тоқимыз. Левую спицу вводят слева направо в первую петлю на правой спице, оттягивают ее на себя и перекидывают (сбрасывают через петлю на правой спице. Вяжут следующую петлю и опят сбрасывают через нее петлю с правой спицы. Этот способ также называют способом перекидывания петли.

МАҢЫЗДЫ!

•   Бастапқы кезде тоқымашылардың ең негізгі мәселесі, ол – өте тығыз етіп тоқиды.
• Тоқыған кезде қолды, иықты бос ұстау керек.
• Асықпаған жөн.
• Үлгі тоқыманы шалмабізден еркін сусып жылжитындай болғанға шейін тоқып үйрену керек. Сонда ғана тоқыма бұйым, жұмсақ тегіс болып шығады.