Презентация Ауыспалы осы шақ

Күрделі нақ осы шақтың жіктелу үлгісі

• І жақ оқып отырмын Оқып отырмыз
• ІІ жақ оқып отырсың Оқып отырсыңдар

• Оқып отырсыз Оқып отырсыздар

• ІІІ жақ оқып отыр Оқып отыр

107 жатты ғу

Құзғындар отыр

Сауысқандар жүр

Қағып жатыр

Келе жатыр

Келе жатқан

108 жатты ғу . Нақ осы шақтың күрделі түрін анықтаңыз.

Қобырап жатыр;

Жиыстырып жүр

Тартып келе жатыр

Қарап қалыпты

Көрініп тұр

109 жатты ғу . Оқиғаның нақ осы шақта болып жатқанын дәлелдейтін сөздер.

Боратып тұр, үйіліп қалыпты, балалар да жүр.

Ауыспалы осы шақ түрінің жіктелу үлгісі

І - айтамын, келемін, сөйлеймін

ІІ -айтасың, келесің, сөйлейсің

Айтасыз, келесіз, сөйлейсіз

ІІІ- айтады, келеді, сөйлейді

Ауыспалы осы ша қ \ қосымша\

Көсемшенің - а,-е,-ы,-и,-у,-ү тұлғалары

Орхон -Енесей ескерткіштерінде ауыспалы

осы шақ жасаған.

Мысалы: тіке (тіге), уча (ұша) Уч огуз сүсі

баса келті

Ескерткіште осы шақ есімшенің қазір

қолданылмайтын - тачы,-течі,-дачы,-дечі

Жаттығу жұмыстарын орындау

111 жаттығу . Ауыспалы осы шақ етістігін

теріп жазыңыз.

Жұбын жаз-ба-й-ды.

Бірге ойна - й-ды.

Отыр-а-ды.

Сыйлайды,қадірлейді,ұнайды,

мойындайды

1 12 жаттығу. Нақ осы шақ, ауыспалы осы шақ бөліп жазыңыз

Нақ осы шақ

Ауыспалы осы шақ

113 жатты ғу.

Ауыспалы осы шақты білдіретін

етістікті тауып, қүрамына

талдаңдар.

Бекіте түседі, ретке келтіреді,

санайды,болады,түсіндіреді,біледі,

асады,етпейсің, оқымайсың .

114 жатты ғу. Ауыспалы осы шақты тауып -на қ осы шаққа айналдырып көріңдер

Шығады - шығып жатыр

Ысқырып ойнайды- ысқырып ойнап тұр

Қуалайды - қуалады

Құбылытып сайрайды - сайрады

Қосылады - қосылды

Жырлайды- жырлады

Ауыспалы осы шақ

Ауыспалы осы шақ іс-әрекеттің дағдылы

қалыпта болып тұруын білдір еді.

А.о.ш = Көсемше (а,е.й)+жіктік жалғау.

Мен кел+е+мін

Ол бар+а+ды

Сіздер айт+а+сыз+дар

Ауыспалы осы шақтың ерекшелігі

Сөйлемде екі түрлі мәнде қолданылады:

• Дағдылы қимылды білдірсе;

• Алда болатын қимылды білдіріп келер шақ мағынасында келеді.

Альтернативті тест (ИӘ, ЖОҚ )

-Шақ қимылдың өту кезеңін білдіреді;

-Етістіктің шақтары зат есімнен жасалады;

-Осы шақ өткен уақытты білдіреді;

-Өткен шақ іс әрекеттің сөйлеп тұрған уақыттан бұрын болғанын білдіреді;

-Кейін болатын қимылды келер шақ дейміз;

-Шақтық мағына білдіретін етістік көбіне септеліп келеді;

-Жіктік жалғауы көмекші етістікке жалғанады;

Тест жалғасы

-Нақ осы шақ қимылдың сөйлеп тұрған

уақытта болып жатқанын білдіреді;

-Нақ осы шақтың жалаң түрлері отыр,

тұр,жатыр, жүр;

-Қалып етістіктері ІІІ жақта жіктік

жалғауынсыз жұмсалады;

- а, е,й тұлғалары жіктеліп ауыспалы осы шақ жасалады

Үй тапсырмасы

• Ауыспалы осы шақ тұлғасын қатыстырып сөйлем құраңыз

(4 сөйлем )