Презентация по физике на тему: "Магнитное поле и его действия". Физика 8 класс на узб. яз.

Мавзу:

“ Магнит майдони

ва унинг таъсири”

8 “Б” синф

Мавзу: «Магнит майдон ва унинг таъсири» (Умумлаштириш дарси)

• Дарснинг ма қсади:

Таълимий:

• Ўтилган мавзуларни такрорлашда электрон китобча ва интерактив доска билан ишлашни ўрганиш.
• Масалалар ечиш ва савол жавоб орқали оғзаки нутқни ривожлантириш.

Тарбиявий:

• Ўқувчиларни ўзларига берилган вазифаларини тез ва пухта бажаришга ўргатиш.
• Ўтилган мавзуларни пухта ўрганиш, масалаларни тез ва осон ечиш мумкинлигига ишонч ҳосил қилиш.

Ривожлантириш :

• Ўқувчиларни мантиқий фикрлашини, кузатув - чанлигини, тафаккурини , ўқув малакаларини ривожлантириш ва дунёқарашини кенгайтириш.

Магнит индукция чизи қ лари

• Магнит индукция чизиқлари деб, шундай чизиқларга айтиладики, уларга ўтказилган уринмалар майдоннинг тайинли бир нуқтасида В вектор билан бир хил йўналган бўлади. Бу жиҳатдан қараганда магнит индукцияси чизиқлари электростатик майдон кучланганлиги чизиқларига ўхшайди.
• Магнит индукцияси чизиқларини муҳим хусусияти шундан иборатки, уларнинг боши ҳам, охири ҳам бўлмайди. Улар ҳамиша берк бўлади. Шунинг учун бу майдон уюрмали майдон дейилади.

Лоренц кучининг й ў налиши .

• Лоренц кучининг йуналиши чап қў л қ оидаси билан ани қ ланади:
• Агар чап қўлимизнинг кафтига магнит майдон куч чизиқлари кирадиган қилиб жойлаштириб, тўртта очилган бармоқ эса ток йўналиши бўйлаб йўналтирилса, у ҳолда

90 0 га очилган бош бармоқ ўтказгич кесмасига таъсир этувчи кучнинг йўнали-шини кўрсатади.

Т ўғ ри токнинг магнит майдони .

• Даниялик физик Христиан Эрстед т ўғ ри ў тказгичдан ток ў тканда унинг атрофидаги фазода магнит майдон мавжуд эканини к ў рсатган. Майдоннинг магнит индукция чизи қ лари концентрик айланалардан иборот б ў либ, айланалар бир текисликда ётади,бу текислик ў тказгичга перпендекуляр жойлашган. Токли ў тка з гич олдига я қ инлаштирилган магнит стрелкаси, айланаларга урунма й ў налишда б ў лади, яъни магнит индукция вектори й ў налиши билан параллел жойлашади.
• Агар токнинг й ў налиши ў згартирилса, у холда магнит стрелкасининг й ў налиши ҳ ам ў згаради. Буни парма қ оидасига асасан тушунтириш мумкин.

Токли параллел ў тказгичларнинг ў заро магнит таъсирини кузатиш

• 1820 йили француз физиги Ампер иккита параллел ў тказгичдан бир хил й ў налишда ток ў тса, ў тказгичлар бир-бирига тортилишини ва токлар қ арама- қ арши й ў налишда ў тса, ў тказгичлар бир-биридан итарилишини ани қ лади.

Ҳаракатланаётган зарядли заррага магнит майдон таъсири

• Ҳаракатланаётган зарядли заррага магнит майдон томонидан таъсир этадиган куч Лоренц кучи деб аталади. Бу куч модда тузилишининг электрон назарияси асосчиси бўлган улуғ голланд физиги Х. Лоренц (1853-1928) шарафига Лоренц кучи деб аталаган.
• Лоренц кучи зарранинг тезлигига перпендикуляр бўлгани учун у иш бажармайди. Демак кинетик энергия тўғрисидаги теоремага асосан, Лоренц кучи зарранинг кинетик энергиясини ва, бинобарин, тезлигининг модулини ўзгартирмайди. Лоренц кучи таъсирида зарра тезлигининг фақат йўналиши ўзгаради.

« Қутуб ёғдуси »

• Ернинг магнит майдонида”қутб ёғдуси” деб аталадиган ҳодиса-Ер магнит майдонининг қисқа муддатли ўзгаришлари рўй бериб туради. Бу ўзгаришлар компас стрелкасига катта таъсир кўрсатади.Кузатишлар қутб ёғдуси Қуёш фаолияти билан боғлиқ эканлигидан далолат беради.
• Қуёш фаолияти кучайган даврларда Қуёш сиртидан олам фазосига зарядлаган зарралар, электрон ва пратонлар оқими отилиб чиқиб туради. Бу ҳаракатланувчи зарралар ҳосил қилган магнит майдон Ернинг магнит майдонини ўзгартиради ва қутб ёғдусини юзага келтиради.

Доменлар магнит майдонда

Ўзаро таъсир натижасида ферромагнит кристали ичида тахминан 10 -3 -10 -1 мм ўлчамдаги ўз-ўзидан магнитланган соҳалар ҳосил бўлади. Бу соҳалар доменлар дейилади. Ҳар бир доменни кичик доимий магнит деб ҳисоблаш мумкин.

Кроссворд 1-вариант

• Магнит майдон қандай майдон дейилади?
• Магнит индукция чизиқлари қандай қоидага асосан аниқланади?
• Магнит хоссаларига кўра кучсиз магнитланадиган моддалар нималар дейилади?
• Магнит майдон қутбларидан бири?
• Феррамагнит элементлар ҳосил қилувчи аралашмалар қандай аралашмалар дейилади?
• Магнит майдон индукция векторининг бирлиги қандай?

3

5

1

4

2

6

2

Кроссворд 2-вариант

• Токли ўтказгичнинг магнит майдон билан таъсир кучи қандай куч дейилади?
• Магнит хоссаларига кўра кучли магнитланадиган моддалар нималар дейилади?
• Магнитнинг тортишиш кучи сезилмайдиган соҳаси?
• Ферромагнит кристали ичида ўз-ўзидан магнитланадиган саҳолар.
• Ҳаракатланаётган зарядли заррага магнит майдон томонидан таъсир этувчи куч.
• Майдон чизиқларини йўналишини аниқлаш учун қандай қоидадан фойдаланиш мумкин?

3

1

5

6

4

Ф

1-Вариант

2-Вариант

Е

Д

Р

И

Ф

Р

Е

А

У

Н

О

Ж

М

Ю

Р

Ў

Л

Е

М

А

Р

Р

А

А

П

Й

Д

А

М

О

Н

Г

Н

Т

М

И

А

Р

Т

О

Г

Г

П

Н

У

Т

Р

А

Е

Е

Р

М

Н

Е

Қ

С

М

Б

Л

Е

Л

Н

Е

Ў

А

Е

Р

И

И

Т

Л

А

А

Н

Л

Т

Ц

Л

Й

А

Р

И

И

К

К

Ампер Андре Мари 1775-1836

• 1820 йили француз физиги Ампер иккита параллел ў тказгичдан бир хил й ў налишда ток ў тса, ў тказгичлар бир-бирига тортилишини ва токлар қ арама- қ арши й ў налишда ў тса, ў тказгичлар бир-биридан итарилишини ани қ лади.

Гендрик Антон Лоренц 1853 – 1928

• Ҳаракатланаётган зарядли заррага магнит майдон томонидан таъсир этадиган куч Лоренц кучи деб аталади. Бу куч модда тузилишининг электрон назарияси асосчиси бўлган улуғ голланд физиги Г . Лоренц (1853-1928) шарафига Лоренц кучи деб атал ади .

Гендрик Антон Лоренц 1853 – 1928

Мария Склодовска - Кюри 1867 – 1934

• 1867 йили 7-ноябрда Варшавада дунёга келган.
• Кюрилар 1903 йили физика со ҳ аси б ў йича очган янгиликлари учун Нобель мукофати берилди.
• 1910 йили иккинчи Нобель мукофатига сазовар б ў л ишди .

Пьер Кюри 1859 – 1906

• 1859 йили Париж ша ҳ рида дунёга келган.
• 1890 йилдан 1895 йилгача турли ҳ ароратларда моддаларнинг магнит хоссаларини ў рганган.
• Ҳ ар бир ферромагнит модда учун тайинли ҳ ароратдан ю қ ори б ў лган ҳ ароратларда модданинг ферромагнит хоссаси й ўқ алиб кетишини ани қ лади. Мазкур ҳ арорат Кюри ҳ арорати деб аталади.

Джеймс Максвелл 1831 – 1879

• Эдинбургда 13 июнь 1831 йили дунёга келди. Ўзгарувчан уюрмали магнит майдон бўлса, у ҳолда фазода ҳар доим уюрмали электр майдон пайдо бўлиш назариясини киритди.

Тесла Никола 1856 – 1943

• Югославиялик электротехник олим.
• 1888 -1891 йилларда айланувчи магнит майдон асосида ишловчи юқори час-тотали электр гене-раторини яратди.

Масалалар ечиш.

№ 1. Актив узунлиги 5 см б ў лган ў тказгичга 50 мН куч билан таъсир қ илиб турган магнит майдон индукцияси қ андай? Ў тказгичдаги ток кучи 25 А. Ў тказгич магнит майдон индукциясига перпендикуляр ж о йлашган.

Жавоб: В = 40 мТл

№ 2 . Ў тказгичдаги ток кучи 50 А. Ў тказгичнинг актив қ исмининг узунлиги 10 см. Индукцияси 10 мТл б ў лган магнит майдон шу ў ткагичга қ андай куч билан таъсир қ илади? Майдон чи з и қ лари ва ток ў заро перпендикуляр.

Жавоб: F = 50 мН

Магнит майдон мавзусига оид тест.

1- вариант

1.Ҳ аракатлана ё тган зарядли зарралар атрофида қандай майдон ҳосил бўлади ?

а) Магнит б) электр ва магнит

в) электр с) майдон ҳоси л бў лмайди

2 . Магнит майдонни қандай қутблари

бор ?

а) Жанубий,Шарқий б) Шимолий, Жанубий в) Шимолий,Ғарбий с) Мусбат ва манфий

3. Магнит майдон - ... майдондир .

а) Уюрмали б) Электростатик

в) Потенциал майдон с) Чексиз

4. Магнит индукция вектори қандай бирликда ифодаланад и?

а) Ампер б) Герц в) Тесла с) Ньютон

5. Магнит майдонда токли ўтказгич г а таъсир этувчи куч... кучи дейилади .

а) Кулон б) Лоренц в) Ампер с) Электр

6.Индукцияси 5 мТл бўлган магнит майдонида индукция чизиқларига перпендикуляр равишда

10 Мм/с тезлик билан ҳаракатланаётган электронга қандай куч таъсир қилишини топинг.

а) 8*10 -15 Н б) 50*10 -15 Н

в) 8*10 -19 Н с) 5 * 10 -19 Н

2-вариант

• Лоренц кучининг модули нимага тенг?

а) F= g U B sin α б) F=B I L sin α

в) F=m U 2 / R 2 с) F=mg

2. Электр токи билан магнит стрелкаси орасида ўзаро таъсирни биринчи бўлиб ким аниқлади?

а)Ампер б) Кулон

в) Эрстед с) Якоби

3. Амперметр электр токининг қайси таъсирига асосан ишлайди?

а) Иссиқлик б) Магнит

в) Химиявий с) Тўғри жавоби йўқ

4. Ферромагнит модда юқори бўлган ҳаракатда моддани ферромагнит хоссаларини йўқолиш ҳарорати... ҳарорати дейилади.

а) Критик б) Эриш

в) Кристалланиш с) Кюри

5. Магнит майдон манбалари нима?

а) манбаси йўқ б) магнит зарядлари

в) атомлар с) малекулалар

6. Актив узунлиги 5 см бўлган ўтказгичга 50*10-3 Н куч билан таъсир қилиб турган магнит майдон индукцияси қандай? Ўтказгичдаги ток кучи 25А,

α = 90 0

а)25*10 -3 Тл б) 40*10 -3 Тл

в) 75*10 -3 Тл с) 10*10 -3 Тл

Магнит майдони ва унинг таъсири мавзусини якунлаш.

• Магнит майдон электр токи атрофида ҳосил б ўлади.
• Магнит майдон доимий магнит атрофида ҳосил б ўлади .
• Магнит майдон токка кўрсатадиган таъсирига қараб пайқалади.
• Магнит майдон - уюрма ли майдон дир .
• Магнит майдон материянинг махсус туридир.
• Ҳаракатланаётган зарядли заррага магнит майдон тамонидан таъсир этадиган куч Лоренц кучи дейилади.
• Токли ўтказгичга магнит майдон тамонидан таъсир этадиган куч Ампер кучи дейилади.
• Магнит майдонга киритилган моддалар магнитланади.

Нарметова Д.

Сарбаев Қ.

Уй вазифаси:

• 4 - бобни такрорлаш ;
• 211-21 2 бетдаги

бобга доир саволларга

жавоб ёзиб келиш.