Презентация "Возвращение к истокам"

Менбагъа къайтув.(возвращение к истокам)

     Кеченлери мен, балаларым ве торунларым Эски Кърымгъа мусафирлекке бардыкъ сой-сопларны зиярет эткен сонъ, анамнынъ эвинде топлаштыкъ. Анам, Аблязизова Алиме, бу йыл 90 йылыны къайд этеджек.

     Озьбекистанда яшагъанда, китап тюкянларына сыкъ барып, чыкъкъан китапларны авесликнен алып окъуй эди. Эм эвель, эм шимди къырымтатар тилинде чыкъкъан газета, меджуаларына язылмагъа унутмай.

     Чокъ шей биле.

     Анам пек меракълы субетдеш.

     Балаларны янында топлап, оларнен къонушты, сонъра исе оларгъа яшагъан еринен багълы эфсане айтып берди.

    Балалар тынып, оны дикъкъатнен динъледилер. Сонъра сорасам, 1989 сенесинен бельгиленген дефтериндеки язылардан бири экен, кипап-дерсликлерде расткетирмегеним себебиден газетагъа язмагъа къарар эттим.

КЪУРБАН КЪАЯ ЭФСАНЕСИ

     Узанып кеткен йылгъанынъ эр бир еринден бу къая корюнип  тура.О,койге сыртыны чевирип, Эски Къырым орманларына эгильген. Дерсинъ,ойгъа далгъан.Эгер саба эзан маалинде къаягъа о тарафтан якъынлашып барсанъ, учурумдан йыкъылмайым деп,къоджаман кевдели бр адамнынъ эки элиненкъаягъа япышып тургъаныны корерсинъиз. О, бир къолунен къаянынъ тёпесинден туткъан ,экинджи къолунен ташнынъ терен чатлакъларына япышкъан .

     Айткъанларына коре о-таш кесильген чобан экен .

     Иште ойле дейлер ,догърумы ,ёкъмы -оны бильген ёкъ.

     Къурбан байрамы куньлеринде бизим къартлар бу къаягъа бакъып, дуалар окъуйлар , о чобанны хатырлайлар.

     Эвель заманларда Къырымда чобанлар чокъ олгъанлар : эр бир ахлы-такъатлы татар адамы сюрюнен къой  туткъан,озюнинъ отары олгъан .Муслядиннинъ отары койде чокъ айтылыр ве макътанылыр эди чюнки онынъ чобаны-Усеин ,койде онын киби башкъа бир чобан даа олмагъан .Усеин дагълардаки ёлачыкъларны, о орталардаки орманларда ирили - уфакълы аланларны ,кенъ ве тар йылгъаларда шырылдап акъкъан чокъракъларны бир къалдырмай биле эди.

      Озюнинъ чобанындан Муслядин гъает мемнюн, оны бегене,  атта онъа озюнинъ бирден -бир къызыны да бермеге азыр.

      Эмине исе Муслядиннинъ дар дюньяда бир къызы эди. Олгъаны-оладжагъы бир къызынъ олса, онынъ эшкъына нелер япмазсынъ!

     Амма Эминенинъ юреги энди чокътан берли башкъасына, Рефикъджангъа, арыкъ Рефикъджангъа эсир тюшкен: дюльбер,сельби бойлу олгъаны ичюн, онъа арыкъ Рефикъджан дегенлер.

    Буны Усеин къайдандыр эшитип къалгъан, ачувланып Рефикъджангъа кин туткъан.  Бир афтадан сонъ, ойле олып чыкъты, Рефикъджан къаядан  йыкъылып шу ерде де джан берди.

      Къурбан байрамы куню Усеин чобан койге къурбанлыкъ къой алып кельди. Онъа Рефикъджаннынъ къаядан атып ольгенини айттылар, Усеин кулюмсюреди де:

       -Башынынъ язысыдыр, -деди.

     Къурбанны чалып,  къоллары къангъа былангъанда, о кене  кулюмсиреди:

        - Аталардан къалгъан сёздир: кенди дюшен агъламаз.

    Бу  акъыллы сёзлерни Муслядин бегенди. Шу ерден Эмине отеяткъанда, чобангъа  бакъып козь  къапты.

       Бир къач вакъытлар кечкен сонъ чобан. Эминенен лаф этмек ичюн, онъа шу эвде яшагъан къартананы йиберди.

         -Рефикъджан йыкъылгъан къаянынъ тёпесине чыкъсын,-дей. - Эгер чыкъып олсанъ -санъа бараджакъ,-деди къартана.

       Муслядин башыны къашыды .

            -Анда ич кимсе чыкъып олмады .

            -Мен чыкъарым,-деди Усеин

            -Макътанма,-деди Муслядин.

     Усеин чобан ачувланды ,емин этти:

           -Эгер чыкъып олмасам-барсын шу ерде ташкъая кесилип къалайым!

     Кунь къонаяткъанда чобаннынъ къаягъа тырмашып башлагъаныны Эмине озю корьди. Усеин ,энди къаянынъ тёпесине еттим дегенде,ондан буюк бир ташнынъ къопып , тоз-туфан котеререк ,ашагъы догъру юварлангъанына Эмине бакъып турды.

     "Чобан парча-кесек олгъанды, "-деп о ерге койнинъ адамлары чалыштылар, лякин оны тапмадылар .Экинджи куню вакъытында кене о ерге баргъанда , адамлар ташкъая кесилип къалгъан чобанны корьдилер.

      Айткъанларына коре , чобан къаянынъ тёпесине еткенде, Рефикъ джаннынъ колеткесини корьген къоркъусындан шу ерде таш кесилип къалгъан .

-Къурбан байрамы куню озюни аллагъа къурбан этти ,дедилер бизим татарлар ве о къаягъа Къурбан Къая деп башладылар.

    Иште, бойле дейлер, догърумы, ёкъмы, оны бильген ёкъ