Россия Федерациясынын дуйнолук экономикадагы мааниси

Мугалим: Сүйүндүкова Мейизгүл Иманалиевна

Бишкек шаарындагы А. Каниметов атындагы №1 гимназия- интернаты

Тема:

Россия Федерациясынын дүйнөлүк экономикадагы мааниси

9-класстар үчүн

Сабактын максаты:

1.Россия Федерациясынын чарба тармактары, айрым ө ндүрүштөрү, дүйнөлүк экономикадагы мааниси тууралуу маалымат аласы ӊар.

2. Сабактын жүрүшүндө эске тутуу, карта менен аныктоо, баалоо, мурдагы жана жаӊы алган билимдерди бышыктоо көндүмдөрүӊөрдү арттырасыӊар.

Терминдер:

Федерация-латын сөзүнөн алынганда «союз, бирикме» дегенди билдирет.

1.коомдун же уюмдардын союзу;

2.Мамлекеттик түзүлүштүн формасы;

ИДП- ички дүӊ продукция. Белгилүү убакыт ичинде өлкө аймагында чыгарылган товар жана тейлөөнун жалпы наркын көрсөткөн эӊ негизги макроэкономикалык көрсөткүчтөрдүн бири;

ЖЭБ-жылуулук электр борбору;

ГЭС-гидроэлетростанция;

АЭС-атомдук электростанциясы ;

Суроо:Россиянын автономиялуу облусун атагыла .

В)Кара –Кыргыз АО

А) Еврей АО

А) Еврей АО

Б) Ингуш АО

Г)Каракалпак АО

Суроо: Пермь облусу кайсы округ менен биригип Пермь крайы деп аталды?

А ) Краснояр крайына

В)Эвенк

Г) Коми-Пермяк

Б)Долган-Ненец

Г) Коми-Пермяк

Суроо: т өмөнкү шаарлардын ичинен федерация маанидеги шаарды тапкыла.

А )Нижный Новгород

В)Екатеринбург

Б)Сант-Петербург

Г) Новосибирск

Б)Сант-Петербург

Чарбачылыгы

• Россия-КМШ өлкөлөрүнүн ичинде аянты жана калкынын саны жагынан гана эӊ чоӊ өлкө болбостон, ошондой эле жаратылыш ресурстары, экономикалык өнүгүү деӊгээли, илимий потенциалы жана интеграциялык ролу боюнча чо ӊ өлкө.

• Россия – экономикасы өтмө, чарбасы рыноктун негизинде өнүгүп жаткан өлкө. Ички дүң продукциясынын (ИДП) көлөмү 4,2 трлн АКШ доллары (2018), дүйнөдө 6-орунда (АКШ, Кытай, Япония, Индия, Германиядан кийин). Аны киши башына бөлүштүргөндө 15,1 миң доллардан туура келет.
• Андагы тейлөө чөйрөсүнүн үлүшү 57,8 % , өнөр-жай менен курулуштуку 37 %, айыл-чарбасыныкы 5,2 % туура келет

Өнөр жайынын географиясы:

• Россия ири өнөр жайлуу илимий жана агрардык мүмкүнчүлүгү чоӊ, жаратылыш ресурстарына бай индустриялдуу агрардык өлкө.
• Азыркы учурда ал рыноктук, социалдык багытты көздөгөн экономикага өтүп жатат. Россияда минералдык отундун бардык түрү, кезекте нефть жана жаратылыш газы өндүрүлүп алынат.
• Газ-эӊ арзан пайдалана турган отун, ал өнөр жайында жана калктын керектөөсүндө кеӊири пайдаланылат. Газдын запасы, аны өндүрүү боюнча 1- орунда турат.
• Жаратылыш газынын эӊ ир запасы-Батыш Сибирде, андан азыраак Түндүк Кавказда, Уралда, Волга боюнда, Комиде, Якутияда, Сахалинде ж.б.

Өнөр жайынын географиясы:

• 200-ж. 1040,4 млрд кВт-с электр энергиясы өндүрүлгөн. Анын 68% и ЖЭБке, 16сы ГЭСке жана 16% ке жакыны АЭСке туура келет.
• Кайра иштетүүчү өнөр-жай жогорку технология менен алмашып өнүгүүдө. Кара жана түстүү металлургия (болот өндүрүү боюнча дүйнөдө 4-орунда; алюминий 2-орунда; жез, коргошун, цинк), оор машина куруу [тоо-шахта, металлургия, энергетика (атом жана ядро) өндүрүшү үчүн жабдуулар], транспорт, айыл-чарба машиналары, прибор куруу, электр-техникалык, электроника өнөр-жай өнүккөн.
• Химиялык (жер семирткичтер, дүйнөдө 3-орунда), фармацевтика, пластмасса, химиялык була, жасалма каучук, шина, боёчу каражаттар, дары-дармек, токой, жыгаччылык, тамак-аш, курулуш материалдар, жеңил өнөр-жай ишканалары иштейт.

Ири көмүр бассейндери: Кузнецк, Печора, Түштүк Якут, Кан-Ачы , ошондой эле негизги көмүр базасы-Кузбасс.

Энергия өндүрүүнүн эӊ маанилүү тармагы-ГЭСтерди куруу. Волга-Кама гидрокама каскадынын кубаттуулугу 14 млн. кВт, Ангара-Енисей каскадынын кубаттуулугу 6млн КВТдан ашат.

Айыл чарбасы :

• Агрардык продукциялар өндүрүшүндө негизги орунду айыл-чарба (49,3%) жана элдин өздүк чарбасы (41,6%) ээлейт. Фермер чарбалары 9,1%ти түзөт.
• Өсүмдүк өстүрүүчүлүк өнүккөн.

Дан эгиндери (буудай, арпа, жүгөрү, сулу, кара буудай, таруу, кара күрүч, күрүч), кант кызылчасы, күн карама, картөшкө, ж.б. айдалат. Жүзүм жана жемиш өстүрүлөт.

Малдан өндүрүлгөн продукция өлкөнүн ички керектөөсүнүн 70% ин камсыздайт. Бодо мал (21,1 млн; анын ичинде 9 млну уй), чочко (16,3), кой, эчки (21,6) асыралат.

• Үй куштары багылат.

Деңиз жана дарыя балыкчылыгы өнүккөн. Балык өстүрүлөт .

Транспорту:

• Автомобиль жолунун узундугу 963миң км (анын ичинде 771 км асфальтталган), темир жолунуку 86, куур транспортунуку 228 (анын ичинде газдыкы 163, нефтиники 47), ички суу жолунуку 102 мин км.
• Деңиздеги маанилүү порттору:
• Санкт-Петербург, Новороссийск, Архангельск, Мурманск, Калининград, Находка.
• Сыртка нефть, нефть продукциялары, жаратылыш газы, металл, буудай (дүйнөдө кайрадан ири экспорттоочу болуп келүүдө), химикаттар, тактай материалдар, машина жана анын жабдууларын ж. б. чыгарат

Негизги соода шериктештери:

Европа союзуна кирген өлкөлөр, Кытай, Украина, Япония, Түркия.

Россияда 100дөн ашык курорт [Кара деңиздин жээгинде (Сочи ж. б.), Кавказдагы Минералдуу суулар курорттор тобу, Санкт-Петербургдун курорттуу зонасы (Финн булуңунун боюнда] иштейт. Чет өлкөлүк туризм өнүккөн.

Тышкы экономикалык байланыштары;

СССРдин кыйрашынан экономикалык байланыштар үзүлгөндөн кийин, Россиянын тышкы соодасы өткөн кылымдын 90-жылдарында тереӊ кризиске учураган. Бирок, азыркы учурда Россиянын экономикасында көп жылыштар болуп, дүйнөлүк рынокто улам жогорку орунду ээлеп келет. Азыр дүйнөнүн 50 дөн ашык мамлекети менен Россиянын соода байланышы бар. РФсы субъектилери жана чоӊ ишканалар өз алдынча тышкы соода ишин жүргузүү укугуна ээ болду. Өлкөнүн экспортунун 40 % дан ашыгы Европа Союздук өлкөлөрүнө туура келет. Тышкы сооданы географиясы өзгөр ү п, Батыш Европанын өнүккөн өлкөлөрүнө багыталды.

• Экспорттук товарлардын ичинде 2- орунда чала-фабрикаттар жана чийки заттар-металдар, химикаттар, о.э. машина куруу продукциялары.
• Импорттук товарлардын түзүлүшүн машиналар, жабдуулар, транспорт каражаттары жана калкка керектел үү ч ү ө н ө р жай товарлары т ү з ө т.

Суроо: Россия канча экономикалык районго бӨлYнӨт ?

А)8

В)9

Г)15

Б) 11

Г)11

Суроо: Негизги соода шериктештиги кайсылаР?

А) Европа союзуна кирген өлкөлөр

А) Европа союзуна кирген өлкөлөр

В)АКШ

Б)Рим

Г)Монголия

Атласты пайдаланып, ири к өмүр бассейндерин атагыла.

1)1-дептерге жазып ишт өө : КМШ ө лк ө л ө р ү н ү н кайсынысына силердин баргы ӊ ар келет? Ошол ө лк ө боюнча эмне кызыктуу объектилер бар экендигин аныктагыла. Ал объектилерди ө з үӊө р к ө р ү п келгендей с ү р ө тт ө п жазгыла. 2) 2-контур карта менен ишт өө : Контур картага Россиянын административдик-аймактык б ө л ү н ү ш ү н т ү ш ү рг ү л ө .

Көӊүл бурганыӊарга чоӊ рахмат!!!