«Сайдыы» программа нөҥүө оҕоҕо дэгиттэр үөрүйэхтэри сайыннарыы

«Сайдыы» программа нөҥүө оҕоҕо дэгиттэр үөрүйэхтэри сайыннарыы

Саҥа олох сайдыытын кытта оҕо тэҥҥэ сайдан иһиэхтээх. Олох-дьаһах тутула уларыйар кэмигэр тобуллаҕастык толкуйдуур, санаатын сатаан этэр, тыл баайын толору туһанар буоллаҕына эрэ толлугаһа суох иннин диэки барар киһи үүнэн тахсыахтаах. Саха тылын уруоктарыгар оҕо табатык суруйарга, ааҕыы уруоктарыгар айымньылары ааҕан ис хоһоонун ырытарга уонна өйдөөбүтүн, истибитин кэпсииргэ үөрэнэр. Бу уруоктарга оҕо элбэхтик саҥарарыгар, тылын саппааһа байарыгар, санаатын толору этэригэр, айарыгар, чочуйарыгар бириэмэ тиийбэт.

Ол иһин саха тылын уонна ааҕыы уруоктарын таһынан оҕо тылын байытыы, чочуйуу дьарыктарын араас көрүҥүнэн киллэрэр оҕоҕо улахан көмөлөөх, инники сайдарыгар тирэхтээх. Υөрэнээччи төрөөбүт тыл имигэһин, баайын, ойуулуур күүһэ дэлэгэйин, үтүө майгы-сигили тыла хайдах курдук киэҥин, элбэҕин өйдүөхтээх, сүрэҕэр-быарыгар иҥэриэхтээх. Маны ситиһэр наадаттан биһиги оскуолаҕа талар чаастан нэдиэлэҕэ 1 чааһы ылан «Сайдыы» диэн ааттаан киллэрбиппит. Бу уруоктарга учууталга оҕону ийэ тыл эйгэтигэр киллэрэн, уран тылга умсугутан, айар иэйиигэ сайыннарар сорук турар. Оччоҕо 4 кылааһы бүтэрэригэр оҕо ойуулуур-дьүһүннүүр тыллары күннээҕи кэпсэтиитигэр киллэрэн туттар. Өйүгэр былаан оҥорон, санаатын сааһылаан кэпсиир. Хаһыакка ыстатыйа суруйар, хоһоону, кэпсээни, остуоруйаны кыаҕынан айар. Атын литератураттан сөптөөх матырыйаалы булан ааҕар, ырытар. Бэйэтин уонна атын дьон үлэтин сыаналыыр, санаатын толлугаһа суох этэр. Таабырыннары, өс хоһооннору,чабырҕахтары, сомоҕо домохтору, билгэлэри билэр. Ребустары, кроссворду оҥорор, оонньуулары тэрийэр. Айылҕаны, малы-салы харыстыыр, кырдьаҕастары убаастыыр, кыраларга көмөлөһөр, истиҥ доҕор буолуохтаах. «Маҥнайгы хардыы» конференцияҕа дакылааты, планшеты бэйэтэ оҥорор, чинчийэр, суруйар, көмүскүүр, «Куолу» күрэҕэр кыттар.

«Куолу» (ораторство) күрэҕи биһиги оскуолаҕа энтузиаст – учуутал Анна Павловна Варламова төрүттээбитэ 24 сыл буолла. Алын кылаас оҕолоругар ыыппыппыт үтүө түмүктэрдээх буолан, үлэбит опыта улууска тарҕаммыта. Ол курдук сыл аайы улууска, республикаҕа алын кылаас уолаттарыгар анаан тэрийэн ыытабыт.

Күрэх сыала:

• төрөөбүт тылга тапталы иҥэрии;

• үөрэнээччилэр бэйэлэрин санааларын дьону-сэргэни итэҕэтэр гына, төрөөбүт тылларынан хомоҕойдук этэ үөрэнэллэригэр эйгэни тэрийии;

• санааны сааһылаан этэргэ, тыл культуратыгар уһуйуу.

Күрэх 3 түһүмэхтэн турар.

1 түһүмэх – талан ылбыт тиэмэҕэ сахалыы тыл этии.

Холобура: Оскуоланы тоҕо «иккис дьиэм» диибитий?. Кинигэ - киһи үтүө сүбэһитэ. «Күн сири сырдатар, үөрэх- киһини» диэн өс хоһоону хайдах өйдүүгүн? уо.д.а. Тиэмэлэр эрдэ бэриллэллэр. Тыл этии ис хоһооно оҕо бэйэтин толкуйугар, өйүгэр-санаатыгар сөп түбэһэр буолуохтаах. Уустаан-ураннаан этиитэ, ис хоһоонун сиһилии арыйыыта, тыл этиитин ырааһа, дьон болҕомтотун тардыыта, дьону итэҕэтиитэ ирдэнэр.

2 түһүмэх - Сомоҕо домохтортон билиэт талан миэстэтигэр тута этии толкуйдааһын. Холобура: Айыына биэһи ылан атаҕа сири билбэт буолла.

3 түһүмэх- Программаҕа киирбит эргэрбит, сэдэх тыллары талан ылан быһаарыы. Холобура: Көмүлүөк – былыргы саха оһоҕо, оргул – кымырдаҕас уйата, көччөх – саҥа көппүт кус оҕото.

Маннык дьарыктартан оҕо күннээҕи олоҕор туттар тыла - өһө байан, ордук кэрэ, сытыы, этигэн буолар. Онон биһиги оҕолорбутун кыра саастарыттан төрөөбүт тылларын таптыырга, сиэр-майгы өттүнэн эҥкилэ суох буоларга иитэбит үөрэтэбит.

Игидэй орто оскуолатын

алын кылааhын учууталлара

Антоева Лариса Ивановна, Матаннанова Мавра Павловна, Павлова Евдокия Павловна.