Сауықтыру және бейімделген дене шынықтырудың өзекті мәселелер

К әбдікәрім Ақерке Қанатқызы

Шығыс Қазақстан облысы білім басқармасы

Глубокое ауданы бойынша білім бөлімінің

«№1 Предгорное орта мектебі» КММ

САУЫҚТЫРУ ЖӘНЕ БЕЙІМДЕЛГЕН ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕР

Аннотация:

Мақалада сауықтыру және бейімделгіш дене шынықтырудың маңызды мәселелері талданады және ашылады. Қазіргі уақытта мүмкіндігі шектеулі адамдар көп, күн сайын олардың саны артып келеді. Мұндай адамдарға көп көңіл бөлінбейді. Мүгедектер үшін қоғамдық орындарда дені сау адамдар арасындағы сызықты жою үшін жағдай жасалады. Дәрігерлер тіпті шектеулі адамдар да дене шынықтырумен айналыса алады дейді. Мүгедектерге арналған дене жаттығуларының тұтас кешені жасалды, ол ешқандай жағдайда адам денсаулығына зиян тигізбейді, керісінше оның дамуына ықпал етеді. Мұндай физикалық жаттығуларды әзірлеумен бейімделген дене шынықтырумен айналысады, бірақ оның кемшіліктері де бар, оны осы мақала ашады.

Аннотация:

В статье анализируется и раскрываются важнейшие проблемы оздоровительной и адаптивной физической культуры. В наше время очень много людей с ограниченными возможностями, с каждым днем их становится все больше. Таким людям уделяют внимание, хоть и не так много. Для инвалидов создают условия в общественных местах, чтобы стереть грань между ними и здоровыми людьми. Врачи утверждают, что даже люди с ограничениями могут заниматься физической культурой. Разработан целый комплекс физических упражнений для инвалидов, который ни в коем случае не навредит здоровью человека, а даже наоборот, поспособствует его развитию. Разработкой таких физических упражнений занимается адаптивная физкультура, но даже в ней есть свои минусы, которые и раскрывает статья.

Abstract:

the article analyzes and reveals the most important problems of health-improving and adaptive physical culture. Nowadays there are a lot of people with disabilities, every day there are more and more of them. Such people are paid attention, although not so much. For disabled people, conditions are created in public places to blur the line between them and healthy people. Doctors say that even people with disabilities can engage in physical education. A whole complex of physical exercises for disabled people has been developed, which in no way will harm human health, but on the contrary, will contribute to its development. Adaptive physical education is engaged in the development of such physical exercises, but even it has its drawbacks, which the article reveals.

Түйін сөздер:

бейімделген дене шынықтыру; мүмкіндігі шектеулі адамдар; мүгедектер; сауықтыру дене шынықтыру; оңалту; бейімделген спорт

Ключевые слова:

адаптивная физическая культура; люди с ограниченными возможностями; инвалиды; оздоровительная физическая культура; реабилитация; адаптивный спорт

Keywords:

adaptive physical culture; people with disabilities; disabled people; health-improving physical culture; rehabilitation; adaptive sports

Кіріспе. Бүгінгі таңда әлеуметтік қорғалмаған адамдардың көптеген санаттары бар, олардың ішіндегі ең маңыздысы мүмкіндігі шектеулі адамдардың санаты (ДМШ). Олар әлеуметтік ортада аз көңіл бөледі, физикалық сау адамның проблемаларынан гөрі маңызды болатын көптеген маңызды мәселелерге назар аудармайды.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі артып келеді, өйткені қазіргі уақытта қоршаған ортаның нашар болуына байланысты мүгедек балалар көбейіп келеді. Мұндай адамдар әлеуметтенуге тырысады және олар қарапайым мектептерде оқиды, яғни дене шынықтыру сабақтарында олар сау балалармен айналысады. Осыдан терапиялық дене шынықтыру топтарын дұрыс қалыптастыру өте маңызды.

Мақсаттары мен міндеттері. Бейімделген дене шынықтыруды және оның міндеттерін, емдік дене шынықтыруды ұйымдастыру әдістерін. Сауықтыру дене шынықтырудың өзекті мәселелерін зерттеу.

Ғылыми жаңалық - сауықтыру дене шынықтыру сабақтарының дұрыс жүргізілуін және осындай сабақтарды ұйымдастырудың әдістерін қарастыру.

Зерттеу. Мүгедектер, әлеуметтік мағынада, дені сау адамдардан еш айырмашылығы жоқ, олар да әлеуметтік құқықтардың толық пакетіне ие. Мүгедектерге әлеуметтік қорғауға мұқтаж және денсаулығының қандай да бір бұзылуы, тіршілік әрекетінің шектелуіне алып келетін организмнің бұзылуы бар адамдар тобы жатады. Әдетте мұндай ауытқулар жарақаттан туындайды, кейде адам денсаулығында ақаулармен туылады, бірақ тіпті денсаулықтың мұндай бұзылуы адамның физикалық белсенділікке араласуына кедергі болмайды. Әсіресе, осындай санаттағы адамдар үшін спортпен айналысуға жағдай жасалған. Қазіргі уақытта дене шынықтырудағы адаптивті дене шынықтыру деп аталатын бүкіл бағыт ерекшеленеді. Ол мүгедектерге оңалтуға, күнделікті қоғамға қосылуға, сау адамдардың өмір сүру жағдайларын алуға көмектеседі.

Бейімделген дене тәрбиесі және оның міндеттері. Дене шынықтыру-бұл денемен жұмыс істеу ғана емес, сонымен бірге рухпен, адамның ерік-жігерімен жұмыс істеу. Дене шынықтыру мен физикалық белсенділіктің жеткіліксіз деңгейі адамның функционалды, эмоционалды, интеллектуалдық қасиеттеріне теріс әсер етеді. Олардың мақсаты денсаулық жағдайында ауытқулары бар адамның өміршеңдігін барынша дамытуға қол жеткізу болып табылады.

Беінді дене тәрбиесінің міндеттері:

- Қатарлас ауруды түзету);

- Компенсаторлық тапсырмалар (протездерде жүруге үйрету, міндеттерді қалыптастыру (негізгі ақауға, зағип жандарға бағдар беру және т. б. жүргізіледі);

- Профилактикалық міндеттер;

- Сауықтыру-дамыту міндеттері (физикалық қасиеттер мен қабілеттерді дамыту, дене бітімін жетілдіру);

- Білім беру міндеттері (білімге, дағдыларға, шеберлікке оқыту);

- Тәрбиелік міндеттер (жеке тұлғаны тәрбиелеу).

Бейінді дене шынықтырудың мақсаты денсаулық жағдайында ауытқулары бар адамның өміршеңдігін барынша дамыту болып табылады.

Организмдегі негізгі ауытқулар:

- Ақыл-ой (ақыл-ойдың бұзылуы, сөйлеу, мониторлы әлеуметтік қабілеттердің бұзылуымен сипатталатын психиканың толық емес дамуының артта қалуы.

- Көру қабілетінің бұзылуы. Соқырлар толығымен соқыр және қалдық көру (0-ден 0,04-ке дейін) болып бөлінеді. Нашар көретіндердің көру қабілеті 0,2-ден 0,6-ға дейін.

- Есту қабілетінің бұзылуы-есту органдарының зақымдануы (ішкі құлақ, ортаңғы құлақ, есту нерві).

- Балалардың церебральды сал ауруы (церебральды сал ауруы) - бұл құрсақішілік даму кезеңі, босану немесе жаңа туылған кезең және сөйлеу, қозғалыс және психикалық бұзылулармен бірге жүретін мидың зақымдануы.

- Жұлын сезімталдығының зақымдануы зақымдану деңгейінен төмен, жамбас мүшелерінің функциясының бұзылуы.

- Аяқ-қолдан айрылуы мотор стереотипінің бұзылуына, жаяу жүру функциясының, қимылдарды үйлестірудің, бұлшықет атрофиясының бұзылуына әкеледі.

Зерттеуді ұйымдастыру әдістері. Зерттеу алгоритмге сәйкес кезең-кезеңмен еркін қозғалыстардың жоғалуы арқылы жүргізілді.

1. Таңдалған зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттер зерттелді және талданды.

2. Елімізде орын алған мысалдар бойынша негізгі мәселелерді зерттеу

3. Жұмыстың рәсімделуіне талдау жүргізілді.

Зерттеу нәтижелері.

Спорттық жаттығулар дененің барлық жүйелерін белсендіруге, бірқатар қажетті мотор өтемақыларын қалыптастыруға ықпал етеді, адамның қалпына келуіне ықпал етеді, қоғамды басқа адамдармен белсендіреді. Көптеген ауруларда бейімделгіш спортты қолдану - бұл актуализация сияқты қажеттілікті қанағаттандырудың жалғыз мүмкіндігі. Бірақ бәрінің кемшіліктері бар. Тіпті сауықтыру дене шынықтыруда өте маңызды шешілмеген мәселелер бар, оларға назар аудару керек. Бұл проблемалар тек біздің елімізге ғана емес, бүкіл әлемге қатысты. Біздің әлемде бейімделу спортына аз көңіл бөлінеді.

Дене шынықтырудың ең өзекті мәселелерін қарастырыңыз:

- білікті мамандардың жетіспеушілігі әлі күнге дейін өзекті мәселелері болып отыр. Көптеген жаттықтырушылар сау адамдармен жұмыс істеуге үйретіледі. Барлық адамдар мүгедектермен жұмыс істегісі келмейді, өйткені бұл үшін медицина мен психологияға байланысты білімнің үлкен көлемін білу, саңырау адамдармен олардың тілінде сөйлесе білу, мүгедектерді қоғамға тартуға ықпал ету және т. б.

- Еліміздегі қаржыландырудың өткір мәселесі -қалпына келтіру шарасының болмауы. Мүмкіндіктері шектеулі адамдарды емдеу және оңалту үшін олардың физикалық дамуын жақсартуға көмектесетін дәрі-дәрмектер мен препараттар қажет.

- Оңалту кешендерінің аз саны, бейімделгіш дене шынықтыру кешендеріне ие. мүгедектермен жұмыс істеу үшін қажетті жабдықтармен қамтамасыз етіледі. Шағын қалаларда кейбір кешендер барлық ауылдарда, ауылдарда және ауылдарда жоқ.

- Елімізде медицина деңгейі төмен, арнайы білімі бар сертификатталған дәрігерлердің болмауы. Көптеген дәрігерлер мүгедекті белгілі бір спорт түріне жатқызуды анықтай алмайды.

- Көптеген қалаларда мүгедектердің қозғалысы проблемалы, олар үшін жағдайлардың жеткіліксіз жабдықталуы (пандустар, лифтілер, көлік, қызметкерлерді шақыру түймесі және т.б.).

- Шағын қалаларда мүгедектер үшін өмір қолайлы, өйткені қажетті дәрі-дәрмектер жоқ.

- Адаптивті спортты насихаттаудың болмауы. Мұндай медициналық мекемелер, кешендер, іс-шаралар туралы ақпаратты негізінен жаттықтырушылар, еріктілер белсенділері таратады.

- Адамдардың мүгедектерге деген немқұрайлылығы. Кейбір адамдар мұндай адамдарды байқағысы келмейді және олардан аулақ жүреді.

- Мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін спорт теориясы мен әдістемесінің жеткіліксіз әзірленуі,

- Бейімделген спортты дамытудың бірыңғай тұжырымдамасы мен мемлекеттік стратегиясының болмауы.

Қорытынды:

Көптеген мәселелерді жақын арада шешуге болады, егер адамдар бар күш-жігерін салып, мүгедектерге көмектесуге күш салса. Сіз кем дегенде материалдық жағынан көмектесе аласыз, тіпті егер әр адам мүгедектерді оңалту үшін рубль тастаса да, нәтижесінде сіз сауықтыру шараларын өткізуге жеткілікті сома аласыз. Мүмкіндігі шектеулі жандарға көмек ретінде акциялар өткізу қажет. Мемлекет осы мәселеге назар аударып, дәрі-дәрмектерге, оңалту кешендерін салуға, қалаларды мүгедектердің жүріп-тұруына қажетті жағдайлармен жабдықтауға барлық шығындарды өтей алатын қаржыландыру бөлуі қажет.

Осылайша, біз мүмкіндігі шектеулі балалар үшін емдік дене шынықтыруды дұрыс әдістермен ұйымдастыру мен жүргізудің маңыздылығын анықтадық, бұл олардың денсаулығын нығайтуға және құрдастарымен оңай қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді.

Библиографиялық тізім:

1. Василенко С.Г. Теория адаптивной физической культуры. [Электронный ресурс]: URL: http://zakazat.by/bgufk/vitebskij-gosudarstvennyj-universitet-im-p-mmasherova/fakultet-fizicheskoj-kultury-i-sporta/349-kurs-lektsij-teoriya-adaptivnojfizicheskoj-kultury.html (дата обращения: 15.06.21)
2. Цель физической реабилитации как вида физической культуры [Электронный ресурс]: URL: https://media.ls.urfu.ru/183/554/1164/ (дата обращения: 16.06.21)