Сибирь элдери жана маданияты

Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университети Тема:Сибир элдери

Аткарган:Токтожумаев Бахтияр.

План:

1.Юкагирлер

2.Буряттар.

3.Интельмендер

4.Чукчалар.

5.Якуттар

6Кийимдери жана жашаган турак жайлары.

Юкагирлер Чыгыш сибирдин,аз сандагы эли болуп саналат. -Верхнеколымск жана Средненканской райондорунда жашашат.Орус колонизация учурунда.17-кылымда алардын жашаган аймагыЛена дарыясынан Анадырь дарысынын алабына чейинки аймакты камтыган.17-19кылымдарда алардын саны азайып кеткен,себеби эпидемия жургон.Буларда шамандар болгон.Совет мезгилнде булардын маданияты туп тамыры менен озгоргон.,анчылык кылуу бугу багуу менен алектенишет.Азыркы калкынын саны 1603ту тузгон.

Буряттартар

Агинадагы бурат улуттунун аймагындагы Читин обласында, Усть- ордун обласында Иркут областында жана башка аймактардын райондорунда жашашат. Антропологиялык белгилерине караганда бураттар Орто Азиянын элдерине окшош жана монголоид расасына кирген уруулар. Байыркы дини - шаманизм. XVII кылымда оз ичинен коптогон урууларды тузушкон, алар: Булагат, эхирит, хорин жана хоногдор. Алар бири- бирине каада –салттары жана диалектилер сыяктуу ар кандай белгилери окшош болгон. Негизги чарбалыгы малчылык болгон. Экономиканын озушуно негизинен балык улоочулук жана анчылык роль ойногон.

Ительмендед Изилдоолорго караганда интельмендер эн байыркы Камчатканын жашоочулары болуп эсептелинет, алар каяктан жана качан келип отурукташкан деген суроого, так жооп жок. Бизге белгилуу болгон чукчалар менен корактар бул жака 1200- 1300 жж келген деп эсептейбиз, буга таянып интельмендер анданда эрте келген деген жыйынтык чыгарабыз. Булар турк уруулары болгон,монголдошкон,деген юожомол жургузууго болот.Жана уралдын чыгышында болгон деп айтууга болот

Чукчалар Алар оздорун луораветлан ( чыныгы адам) деп эсептешет. Саны 13.6 мин адам жашаган. Алар шаманизм динин тутушкан. Чукчалар кочуп жургонду жакшы корушкон. Совет бийлиги буларга таасирин тийгизген: мисалы совхоздорду, колхоздорду тузушкон, жаны техникаларды иштеткенди билишкен.

Кийимдери жана жашаган турак жайлары

Ар бир аймактын климатына жана жашоо шарттына жараша кийимдери болгон. Кийимдерди жасоодо материал катары жаныбарлардын терилерин колдонушкан, мисалы : бугулардын, жапайы жандыктардын, итттин, канаттуулардын, балыктардын терисин. Аттардын, уйлардын терилерин колдонушкан. Кыш абдан суук болгондука байланыштуу бугулардын терисин эки каттап кийишчу.

Турак жайлары

Азербайжандардын дини ислам –шийит жана ислам суннит болуп эки болукко болунот. Салт санаасында шийит ишенимине тиешелүү «Шахсей-Вахсей майрамы майрамдалган ,бул майрамда адамдар өзүлөрүнүн денелерин бычак,кылычтар менен кесишкен.Бул элдерде ислам динине чейинки ишеним:каардуу күчтөргө, жаратылыш күчтөрүнө, ата-баба арбактарына жана магия ж.б ишенишкендери белгилүү.

Көңүл бурганыңыздарга чоң ырахмат!!!