Азербайджан, Баку
СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ
Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно
Скидки до 50 % на комплекты
только до
Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой
Организационный момент
Проверка знаний
Объяснение материала
Закрепление изученного
Итоги урока
Был в сети 09.05.2024 14:58
Hasanli Bilal Aqabala
учитель литературы, методист
70 лет
1 627
31 808 
Местоположение
Специализация
Система уроков литературы по произведению "Манкурт" Ч.Айтматова в 7 классе
Категория:
Родной язык и литература
02.01.2019 23:45
Просмотр содержимого документа
«Система уроков литературы по произведению "Манкурт" Ч.Айтматова в 7 классе»
| Standartlar | Təlim nəticələri |
| 1.1.1. Heca vəznli şeirlərdə və süjetli bədii nümunələrdə (dastan, hekayə, mənzum hekayə) tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırır. | Tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərin köməyi ilə aydınlaşdırır. |
| 1.1.5. Heca vəznli şeirlərdə, süjetli bədii nümunələrdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini (epitet, təşbeh, mübaliğə, bədii sual, təkrir, litota) müəyyənləşdirir. | Bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirir. |
| 2.1.1. Öyrəndiyi yeni sözlərdən bədii nümunələrlə bağlı müzakirələrdə və müxtəlif ünsiyyət məqamlarında istifadə edir. | Yeni sözlərdən müsahibə və müzakirələrdə istifadə edir. |
| 2.1.2. Bədii nümunələrlə bağlı fikirlərini mətndən nümunələr gətirməklə şərh edir. | Fikrini əsərdən nümunələr göstərməklə şərh edir. |
Dərsin gedişi
Ev tapşırığının yerinə yetirilməsi səviyyəsi fərqli yollarla (təqdimatların müzakirəsi, yığcam sorğu və s.) müəyyənləşdirilir. Müəllimin müvafiq qiymətləndirmə meyarlarına müraciət etməsi məqsədəuyğundur.
Motivasiya, problemin qoyuluşu fərqli vasitələrdən istifadə ilə həyata keçirilə bilər. Bunun üçün dərslikdəki suallardan da istifadə faydalıdır. 
Müəllim üçün məlumat. Motivasiyanın yaradılmasının bir variantı BQXK-nın “Dünya mənim, dünya sənin” şagird üçün dərs vəsaitində “Manqurt” əsəri üzrə çəkilmiş illüstrasiyalara baxış və rəy mübadiləsi ola bilər.
Şagirdlər müsahibə vasitəsilə tədqiqat sualının müəyyənləşdirilməsinə cəlb olunur.
Tədqiqat sualı. Döyüşlərdə iştirak etməyən ananı müharibə qurbanı saymaq olarmı?
Fərziyyələr dinlənilir və lövhədə qeyd edilir.
Tədqiqatın aparılması. Bu, sinifdə mətndən birinci və ikinci parçanın oxunması ilə başlanır. Müəllim qarşısına qoyduğu məqsəddən, şagirdlərin maraq və bələdlik səviyyəsindən çıxış edərək oxunun növünü – fərdi səssiz oxu, səsli oxunun dinlənilməsi və c. Müəyyənləşdirir. Əsərdən ilk üç parçanın oxunacağı, oxu zamanı dərslikdəki tapşırığın yerinə yetirilməsinin zəruriliyi şagirdlərin diqqətinə çatdırılır. 
Şagirdlər mətnlə bağlı suallara cütlük şəklində cavab hazırlayırlar. 3-cü parça ilə əlaqədar sualların tərtibi də cütlük şəklində yerinə yetirilir. İş kiçik qruplarda davam etdirilir. Bütün sualların cavabını qrup daxilində dəqiqləşdirən şagirdlər təqdimatlar əsasında fikir mübadiləsini genişləndirir və fikir mübadiləsi aparırlar. Müəllim çalışmalıdır ki, şagirdlərin biliyindəki çatışmazlıqlar müzakirə prosesində aradan qalxsın, oxunmuş parçalar üzrə əsərin məzmununa dair dolğun təsəvvür yaransın. Müəllim bu məqamda sərbəst fikir mübadiləsini, fərqli mülahizələrin meydana çıxmasını, əsaslandırılmasını stimullaşdırmalı, şagirdləri suallar verməyə həvəsləndirməlidir.
Şagirdlərdə belə qənaət yaranır ki, analar müharibədə, qanlı döyüşlərdə iştirak etməsə də, doğmalarını, yaxınlarını itirdikləri üçün günahsız müharibə qurbanları sayıla bilərlər. Amansız müharibə nəticəsində ana həyatda hər şeydən məhrum olur, dünyalarca sevdiyi oğlunun, ərinin itkisi ona rahatlıq vermir, əzablara düçar edir.
Qiymətləndirmə. Formativ qiymətləndirməni müəyyənləşdirilmiş meyarlar əsasında aparmaq məqsədəuyğundur.
Qiymətləndirmə meyarları:
Aydınlaşdırma
Müəyyənləşdirmə
İstifadəetmə
Şərhetmə
| I səviyyə | II səviyyə | III səviyyə | IV səviyyə |
| Əsərdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən istifadə etməklə aydınlaşdırmaqda çətinlik çəkir. | Əsərdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən müəllimin köməyi ilə aydınlaşdırır. | Əsərdə tanış olmayan sözlərin mətnə uyğun mənasını lüğətlərdən aydınlaşdırmaqda bəzən çətinlik çəkir. | Əsərdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən istifadə etməklə dəqiq aydınlaşdırır. |
| Bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkir. | Bədii təsvir və ifadə vasitələrini suallar verməklə müəyyənləşdirir. | Bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirməkdə bəzən çətinlik çəkir. | Bədii təsvir və ifadə vasitələrini tam əhatə etməklə müəyyənləşdirir. |
| Yeni sözlərdən müzakirə və müsahibədə istifadə etməkdə çətinlik çəkir. | Müzakirə və müsahibədə yeni sözlərin bir qismindən istifadə edir. | Müzakirə və müsahibədə yeni sözlərdən əsasən istifadə edir. | Müzakirə və müsahibədə yeni sözlərdən məqamında, dolğun istifadə edir. |
| Əsərlə bağlı fikirlərini mətndən nümunələr gətirməklə şərh etməkdə çətinlik çəkir. | Əsərlə bağlı fikirlərini müəllimin köməyi ilə mətndən nümunələr gətirməklə şərh edir. | Əsərlə bağlı fikirlərini mətndən bəzi məqamlarda müvafiq nümunələr gətirməklə şərh edir. | Əsərlə bağlı fikirlərini mətndən ardıcıl olaraq müvafiq nümunələr gətirməklə şərh edir. |
Müəllim dərslikdəki “Evdə iş” başlıqlı tapşırığın evdə yerinə yetirilməsini şagirdlərə xatırladır.
| Standartlar | Təlim nəticələri |
| 1.1.1. Heca vəznli şeirlərdə və süjetli bədii nümunələrdə (dastan, hekayə, mənzum hekayə) tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırır. | Mətndə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərin köməyi ilə izah edir. |
| 1.1.3. Süjetli bədii nümunələri (dastan, hekayə, mənzum hekayə) hissələrə ayırır, plan tərtib edir, məzmununu müxtəlif formalarda nağıl edir. | Əsərdən seçdiyi hissənin məzmununu hazırladığı plan əsasında geniş nağıl edir. |
| 1.1.5. Heca vəznli şeirlərdə, süjetli bədii nümunələrdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini (epitet, təşbeh, mübaliğə, bədii sual, təkrir, litota) müəyyənləşdirir. | Əsərdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirir.
|
| 2.2.1. Müzakirələrdə ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirir. | Fərqli fikirlərə ədalətli, obyektiv münasibət nümayiş etdirir. |
Dərsin gedişi
Hekayənin evdə oxunmuş parçalarının məzmununun və tanış olmayan sözlərin mənasının necə qavranıldığı yığcam müsahibə ilə aydınlaşdırıla bilər.
Dərslikdəki tapşırıqlar fərqli iş formalarının tətbiqi ilə yerinə yetirilə bilər. Cütlər evdə oxunmuş parçalarla bağlı suallara cavab hazırlayır, kiçik qruplarda birləşərək dəqiqləşdirmələr aparırlar. Tədqiqatların dinlənilməsi əsasında qruplararası fikir mübadiləsi və müzakirə aparılır.
Bütün qruplardan əlavələr etmək, rəy bildirmək, sual vermək istəyənlərə şərait yaradılır.
“Bilik və bacarıqlarınızı tətbiq edin” başlıqlı tapşırıqlar fərdi və cütlük şəklində iş formalarından istifadə ilə icra oluna bilər. Lakin bütün hallarda cavablara münasibətin bildirilməsi, müzakirəyə vaxt ayrılması məqsədəuyğundur.
Nəticə və ümumiləşdirmə üçün aşağıdakı suallardan istifadə etmək olar:
–Yazıçı əsərdə ana ilə oğulu nə üçün qarşılaşdırır?
–Ananın öz oğlunun əli ilə ölümünün təsviri nəyə xidmət edir?
Qiymətləndirmə.
Formativ qiymətləndirməni müəyyənləşdirilmiş meyarlar əsasında aparmaq məqsədəuyğundur.
Qiymətləndirmə meyarları:
Aydınlaşdırma
Tərtibetmə, nağıletmə
Müəyyənləşdirmə
Nümayişetdirmə
| I səviyyə | II səviyyə | III səviyyə | IV səviyyə |
| Əsərdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən istifadə etməklə aydınlaşdırmaqda çətinlik çəkir. | Əsərdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən müəllimin köməyi ilə aydınlaşdırır. | Əsərdə tanış olmayan sözlərin mətnə uyğun mənasını lüğətlərdən aydınlaşdırmaqda bəzən çətinlik çəkir. | Əsərdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən istifadə etməklə dəqiq aydınlaşdırır. |
| Əsərdən bitkin hissə seçir, plan tərtib etməkdə, geniş nağıletmədə çətinlik çəkir. | Əsərdən bitkin hissə seçir, planı müəllimin köməyi ilə tərtib edir, geniş nağıletmədə qeyri-dəqiqliyə yol verir. | Əsərdən bitkin hissə seçir, plan tərtib edir, geniş nağıletmədə bəzən çətinlik çəkir. | Əsərdən bitkin, səciyyəvi hissə seçir, plan tərtib edir, geniş nağıletməni dəqiqliklə yerinə yetirir. |
| Bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkir. | Bədii təsvir və ifadə vasitələrini suallar verməklə müəyyənləşdirir. | Bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirməkdə bəzən çətinlik çəkir. | Bədii təsvir və ifadə vasitələrini tam əhatə etməklə müəyyənləşdirir. |
| Fərqli fikirlərə münasibətdə ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirməkdə çətinlik çəkir. | Fərqli fikirlərə münasibətdə bəzən ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirir. | Fərqli fikirlərə münasibətdə əksər məqamlarda ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirir. | Fərqli fikirlərə münasibətdə ardıcıl olaraq ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirir. |
Müəllim dərslikdəki “Evdə iş” başlıqlı tapşırığın evdə yerinə yetirilməsini şagirdlərə xatırladır.
| Standartlar | Təlim nəticələri |
| 1.2.2. Digər obrazlarla müqayisə etməklə və yazıçının münasibətinə əsaslanmaqla ədəbi qəhrəmanları səciyyələndirir. | Yazıçının münasibətinə əsaslanmaqla obrazları səciyyələndirir. |
| 1.2.4. Bədii nümunələrin mövzusunu, ideyasını və başlıca problemini şərh edir, əsaslandırılmış münasibət bildirir. | Əsərin ideyasını, onda qaldırılmış başlıca problemi şərh edir, münasibət bildirir. |
| 2.1.1. Öyrəndiyi yeni sözlərdən bədii nümunələrlə bağlı müzakirələrdə və müxtəlif ünsiyyət məqamlarında istifadə edir. | Yeni sözlərdən müsahibə və müzakirələrdə istifadə edir. |
| 2.1.2. Bədii nümunələrlə bağlı fikirlərini mətndən nümunələr gətirməklə şərh edir. | Fikirlərini əsərdən nümunələr gətirməklə şərh edir. |
| 2.2.1. Müzakirələrdə ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirir. | Fərqli fikirlərə ədalətli, obyektiv münasibət nümayiş etdirir. |
Dərsin gedişi
Ev tapşırığının yerinə yetirilməsi səviyyəsi təqdimatlar, müzakirə əsasında müəyyənləşdirilir. Müəllimin müvafiq qiymətləndirmə meyarlarına müraciət etməsi məqsədəuyğundur.
Motivasiya, problemin qoyuluşu. Buna fərqli yollarla nail olmaq mümkündür. Müəllim bu məqsədlə dərslikdəki “Düşünün” başlıqlı sualı xatırladır: Soykökünə bağlı olmayan, ana dilində danışmaq istəməyən insanlar haqqında nə bilirsiniz? Onlara digər insanlar necə münasibət bəsləyir?
Müzakirə aparılır, söylənən fikirlər ümumiləşdirilərək tədqiqat sualı formalaşdırılır.
Müəllim üçün məlumat. Motivasiya məqsədilə müəllim əsərin məzmunundan çıxış edərək internetdə (Youtube) yerləşdirilmiş “Manqurt” filmindən ana ilə oğulun görüşü səhnəsini də nümayiş etdirə bilər.
Tədqiqat sualı. Manqurtla bağlı hadisənin təsvirində yazıçının başlıca niyyəti, sizcə, nədir? 
Şagirdlərin fərziyyələri dinlənilir və lövhədə qeyd edilir.
Tədqiqatın aparılması. İşin hansı formada təşkilindən asılı olmayaraq dərslikdəki “Fikirləşin. Cavab verin” başlıqlı suallardan istifadə edilməsi, “Əsərlə bağlı açıqlamalar” mətninə mənbə kimi müraciət olunması məqsədəuyğundur.
Kiçik qruplarda iş formasını seçən müəllim “Araşdırın. Fikirləşin. Cavab verin” tapşırığındakı sualları iş vərəqlərində əks etdirərək qruplara təqdim edir. Hər qrup bir sual üzrə işləyir. Qrupların işini müşahidə edən müəllim, ehtiyac yaranan məqamlarda istiqamətləndirici suallarla onlara kömək edir.
Məlumat mübadiləsi və müzakirəsi kiçik qrupların təqdimatlarının dinlənilməsi, müsahibə, diskussiya şəraitində həyata keçirilir.
Nəticə və ümumiləşdirmə məqsədilə şagirdlərə suallarla müraciət edilə bilər:
– Manqurtluğun insan, cəmiyyət üçün hansı fəsadları, ağır nəticələri ola bilər?
– Əsərdən hansı nəticəni çıxarmaq mümkündür?
Müzakirə nəticəsində deyilən fikirlər ümumi bir ideya halında formalaşdırılır, konkret nəticə çıxarılır. Bu ümumiləşdirmə, nəticə dərsin əvvəlində söylənilmiş fərziyyələrlə tutuşdurularaq yekun qənaət formalaşdırılır.
Sonra kiçik qruplarda dərslikdəki “Tətbiq. Müzakirə. Yaradıcı iş” başlığı altında verilmiş müəllif fikrinin müzakirəsi həyata keçirilir.
Fikirlərin dinlənilməsi, diskussiya aparılması qazanılmış biliklərin yaradıcı tətbiqi, şagirdlərin tənqidi təfəkkürünün inkişafı baxımından əhəmiyyətlidir.
Şagirdlərə əsərdə qaldırılmış problem üzrə qazanılmış bilikləri həyatdan faktlar gətirməklə, öz təcrübələri, müşahidələri, təəssüratları ilə əlaqəli şərh etmək imkanı verilir.
Qiymətləndirmə. Formativ qiymətləndirməni müəyyənləşdirilmiş meyarlar əsasında aparmaq məqsədəuyğundur.
Qiymətləndirmə meyarları:
Müqayisəetmə
Münasibətbildirmə
İstifadəetmə
Şərhetmə
Nümayişetdirmə
| I səviyyə | II səviyyə | III səviyyə | IV səviyyə |
| Baş qəhrəmanı müəllifin münasibətinə əsaslanmaqla səciyyələndirməkdə çətinlik çəkir. | Baş qəhrəmanı müəllifin münasibətindəki bəzi cəhətlərə əsaslandırmaqla səciyyələndirir. | Baş qəhrəmanı müəllifin münasibətinə qismən əsaslanmaqla səciyyələndirir. | Baş qəhrəmanı müəllifin münasibətinə əsaslanmaqla səciyyələndirir. |
| Əsərin ideyasını və başlıca problemini şərh etməkdə, münasibət bildirməkdə çətinlik çəkir. | Əsərin ideyasını və problemini müəllimin köməyi ilə şərh edir, münasibət bildirir. | Əsərin ideyasını və problemini şərh edir, qeyri-dəqiq münasibət bildirir. | Əsərin ideyasını və problemini əhatəli şərh edir, əsaslandırılmış münasibət bildirir. |
| Yeni sözlərdən müzakirə və müsahibədə istifadə etməkdə çətinlik çəkir. | Müzakirə və müsahibədə yeni sözlərin bir qismindən istifadə edir. | Müzakirə və müsahibədə yeni sözlərdən əsasən istifadə edir. | Müzakirə və müsahibədə yeni sözlərdən məqamında, dolğun istifadə edir. |
| Əsərlə bağlı fikirlərini mətndən nümunələr gətirməklə şərh etməkdə çətinlik çəkir. | Əsərlə bağlı fikirlərini müəllimin köməyi ilə mətndən nümunələr gətirməklə şərh edir. | Əsərlə bağlı fikirlərini mətndən bəzi məqamlarda müvafiq nümunələr gətirməklə şərh edir. | Əsərlə bağlı fikirlərini mətndən ardıcıl olaraq müvafiq nümunələr gətirməklə şərh edir. |
| Fərqli fikirlərə münasibətdə ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirməkdə çətinlik çəkir. | Fərqli fikirlərə münasibətdə bəzən ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirir. | Fərqli fikirlərə münasibətdə əksər məqamlarda ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirir. | Fərqli fikirlərə münasibətdə ardıcıl olaraq ədalətlilik və obyektivlik nümayiş etdirir. |
Müəllim dərslikdəki “Evdə iş” başlıqlı tapşırığın evdə yerinə yetirilməsini şagirdlərə xatırladır.
Вебинар для учителей
Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!
Полезное для учителя
Реализация образовательных программ осуществляется с применением исключительно электронного обучения и ДОТ
