Сочинение "Давну 75 йыллыгъы"

МБОУ СОШ №9

на тему:

Камалутдинова М.И.

учитель родного языка

и литературы

1941-нчи йыл 22-нчи июнда танг белгиде фашист Германия хапарсыздан СССР-ге къаршы башлагъан дав, елевчюлер гьисап этеген кюйде, ай ярымдан-зки айдан Совет Союзну толу кюйдеги дагьытылыву булан тамамланма герек болгъан. Тек душман янгылышгъан, Кёп миллетли совет халкъ, ону Савутлу Гючлери тишине-тырнагъы на ер ли дегенлей савутлангьан гючлю фашист армиягъа, давну биринчи гюнлеринден тутуп, къатты кюйде къаршылыкъ билдирген.

Герман фашизм СССР-ге къаршы бакъдырылгъан давун оьзюню елевчю

политикасыны аслу масъаласы гьисаплагьан. Бизин уьлкеге бакъгъан клас

оьчлюгю, елевчю къастдары ва фашизмни йыртгъыч кюрчюсю бизге

къаршы юрютеген давуну политикасын, стратегиясын ва къайдаларын

бирлешдирген. Фашистлер ачув-оьчден толгъан бек яман планлар къура.

Шо планлар да «Европада янгы низам болдурмакъ» деген атны тюбюнде

белгиленген. Оланы йыракъ гележекге гёз алгъа тутулгъан муратлары,

намарт хыяллары болгъан. Демек, инсан маданиятыны бары да

яратывчулугъун ёкъ этив, миллионлар булангъы халкъланы къулчулукъгьа

айландырыв, оланы къыйынын ашав, яшавлукъ этип турагъан ерлеринден

къувалав, гьатта савлай халкъланы къырып ёкълав йимик вагьши ишлени

гёз алгъа тутгъан. Гитлерчилер бирикген пачалыкъ гьисапдагъы Совет

Союзну гесеклеге бёлмекни ва ёкъ этмекни планларын къургъан.

Гитлерчи Германияны ёлбашчылары оьзлени елевчю планлары уьстюнлю кюйде яшавгъа чыгъарылажагъына бек инана болгъан. Шогъар гёре олар 1941-нчи йыл язбашда гележекде сав дюньяны елемек учунгъу хыялларын тындырыкълы кюйде ишлетивге гирише. 1941-нчи йылны яй айларына Германия лап гючлю, давгъа бек гьюнерли армиясы, сынавлу асгер ёлбашчылары булангъы пачалыкъгъа айлана. Оьзюню асгер гючюн, пагьмусун гёрсетип, немецлер беш айгъа ювукъ вакътини ичинде Европаны уьжелерин ва оланы армияларын дагъыта. Айырып айтгъанда, Польша армияны 16 суткадан дагъыта, бир суткадан Данияны елей, эки айдан Норвегиягьа ес бола, беш гюнден Голландияны, 19 гюнден Бельгияны елей, 42 гюнден де Францияны къолгьа гелме борчлу эте.

Шолай болгъан да, 1941-нчи йылны яйында бизин уьлкеге ню замангъы лап гючлю, техника якъдан таъмин этилген, толу гьазирлиги булангъы ва сынавлу асгер гючге къаршы турма герек болгъан. Гючюне нечакъы базынса да, фашист Германия, давну биринчи гюнлеринден тутуп, уллу къаршы турувлагъа уруна. Совет уьлке учун тувулунгъан ажайып къыйын ва бек къоркъунчлу шартларда бизин халкъ хапареыздан болгьан чапгъьшны болма имканлы къайгъылы гьасилини эбинден гелме ва бетге- бет турувчу уллу урушланы барышьгнда гьалны алышдырма бола.

Дав башлангъан биринчи гюнлерде Ватанны азатлыгъы учуй юрюлеген къагьрулу давларда ортакъчылыкъ этмек учун, юзлер, минглер булангьы совет адамлар гёнгюллю кюйде фронтгъа гете. Кёп санавдагъы жагьил уланлар ва къызлар, оьзлени давгъа йибермекни тилеп, район ва шагьар военкоматланы посагъаларындан таймай. Тылдагъы загьматчы халкъ гечеси-гюню булан дегенлей, танклагъа къаршы орлар къаза, оьзге тюрлю оборона имаратлар къура. Къатын-къызлар, чораплар, къолгъаплар согъуп, исси опуракълар онгарып, фронтгъа посылкалар сала. Тагъымчакъларын, жыйгъан акъчасын танк колонналар къурмакъ учун бере. Шоллукъда, фронт да, тыл да бирлешген дав лагерге айлана. Тылны актив кюйдеги кёмеги ва якълаву булан Къызыл Армия къатты ва оьжетли урушланы натижасында савлай совет-герман фронтну бёлюклеринде душманны гьалсыз зтме, къысма бажара. Сонг буса, ону гьужумуна къаршы гьужум зтип, Москваны тюбюнде душманны асгерлерине биринчилей уллу къапас ура ва. тюп эте. Шо уллу ва кёп къан тёгювчю урушланы натижасында герман империализмни Совет Союзну тез заманны ичинде дагъытажакъбыз деген ойларына ва фашист Германияны савутлу гючлерини тшп болмайгъаныны гьакъындагьы ёммакълагъа ахыр сальша.

«Бизин ишибиз онг. Душман дапьытылажакъ. Биз уьстюн гележекбиз!» деген чакъырывланы тюбюнде дёрт йылны узагъында къоччакъ кюйде ябуша туруп, савлай уьлке, ону еыкълашгъан дос халкъы армия булан бирликде уьстюнлюкге етише.

Шо уьстюнлюкге кёп миллетли дагъыстан халкъ да оъз къошумун эте. Дав башлангъан биринчи гюнлерден тутуп, он минглер булангьы дагъыстанлылар военкоматлардан таба чакъырылып да, гёнгюллю кюйде де фронтгъа гете. Шоланы арасында эки мингден де артыкъ къатын- къызлар да бола. Давну йылдарында дагъыстанлылар фронт учун сурсат, оьзге тюрлю маллар йибере, уьч бронепоезд, дёрт авиаэскадрилья, танк колонна къура ва фронтгъа йибере.

Умуми кюйде алгъанда, Уллу Ватан давда 160 мингден де артыкъ дагьыстанлы ортакъчылыкъ эте. 100 мингден де артыкъ бизин якълылар орденлер ва медаллар булан савгъатлана, 59 дагъыстанлыгъа Совет

Союзну Игити деген гьюрметли ат бериле, 7-ев Макътавлукъну орденини уъч де даражасына лайыкълы бола.

85 мингден де артыкъ дагьыстанлыгъа Уллу Ватан давну майданларындан ожакъларына эсен-аман къайтма насип болмай. Рагьмулу наслулар оланы эсделигин даимликге юреклеринде сакълагъан.

1941—1945-нчи йыллардагъы Уллу Ватан давда йыртгъыч немец-фашист елевчюлерден уьстюн гелив о давда ортакъчылыкъ зтген пачалыкълар, айрокъда бизин уьлке учун бек багьа токътай. Шо къыргъын давда оьлген 60 миллион адамны 27 миллиону Совет Союзну ватандашлары.

Дав бизин халкъгъа уллу къайгъы гелтирди. О салгьан гюлле яралар, юрек дертлер гьали де сызлай, дагьы да, унутулма да унутулмай. Дав тарытгъан тас этивлени аччы гьислерин сезмеген бир совет агьлю де ёкъдур.

Уллу Ватан давну ахырынчы топ тавушлары оькюрген, намарт душмандан уьстюн гелген гюн тарихлени теренине гиргеп сайын, бизден арек гетген сайын, шо уллу уьстюнлюкню гелтиргенлени сыдралары да сийрек бола бара. Мисал учуй айтгьанда, 2000-нчи йыл Уллу Уьстюнлюкню 55 йыллыгъын байрам этген гЮн булан тенглешдиргенде, бизин республикада Ватан давну ортакъчыларыны санаву эки керендей де кёп кемиген ва бугюнлеге ерли 3 минг адамдан бираз артыкъ къалгъан.

9-нчу Майда, биз совет халкъ Уллу Ватан давда немец-фашист девчюлерден уьстюн гелгенли 65 йыл битегенликни байрам этебиз. Шо он бары да совет-герман фронтларда намарт душмандан уьстюн гелмек ва ана Ватанын елевчюлерден азат этмек учун къанын-жанын аямай кьоччакъ кюйде ябушгъан воинлени сав къалгьанлары, дав формаларын да гийип, тёшлерине орденлерин, медалларын да тагъып, шагьар майданлагьа, орамлагьа чыгъажакъ. Гьалиги наслулагьа ачыкъ кёкню, давлалы гюнлени савгьат этген шо батырланы Уьстюнлюкню байрамы - 9 Май булан гьакъ юрекден къутлайбыз! Къалгъан оьмюрюн къайгъысыз- дертсиз савлукъда йибермекни ёрайбыз! Сыйлы байрамыгъыз къутлу болсун, аявлу ветеранлар, дагьыстанлылар, россиялылар, алдынгъы СССР-ни бары да ватандашлары!