Статья на тему: Узбек ва рус тилларидаги "Кора" ва "Черный" чогиштирма семантик тахлили

УДК: 811.512.133

ЎЗБЕК ВА РУС ТИЛЛАРИДАГИ “ҚОРА” ВА “ЧЁРНЫЙ” СЎЗЛАРИНИНГ ЧОҒИШТИРМА СЕМАНТИК ТАҲЛИЛИ

Башорат Баходировна СОБИРОВА , Хазипова Севинч Рамилевна

Рус тили ва адабиёти кафедраси катта ўқитувчиси

Гулистон давлат университети, Гулистон, Ўзбекистон

СОПОСТАВИТЕЛЬНО-СЕМАНТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ СЛОВ «ЧЁРНЫЙ» И «КОРА» НА РУССКОМ И УЗБЕКСКОМ ЯЗЫКАХ

Башорат Баходировна СОБИРОВА., Хазипова Севинч Рамилевна

Старший преподаватель кафедры Русского языка и литературы

Гулистанский государственный университет, Гулистан, Узбекистан

COMPARATIVE SEMANTIC ANALYSIS OF THE WORDS “BLACK” AND “QORA” IN RUSSIAN AND UZBEK

Bashorat Bahodirovna SOBIROVA, Xazipova Sevinch Ramilevna

Senior Lecturer of the Department of Russian Language and Literature

Gulistan State University, Gulistan, Uzbekistan

Почта:[email protected]
тел:+99893 323 44 55

Аннотация.Ҳозирги замон тилшунослиги ранг феноменини ўрганишга қизиқади, чунки бир томондан рангни аниқлаш ва уни мавзу сифатида ўрганишга қизиқиш ортади, бошқа томондан, замонавий тилшуносликдаги ҳозирги масала тил ва маданият, тил ва этник, сўзларнинг этимологияси, мулоқот маданияти, бу дунёнинг лингвистик расмида аниқ акс эттирилган. Рангни ифодаловчи тушунчалар маданиятни тақдим этиш воситаларидан биридир.Ранг маъноли сўзлар барча тилларда кузатилади. Турли тил эгалари муайян рангни бир хил кўради. Лекин мазкур ранг орқали ҳосил бўлган ассоцияциялар, умумлаштиришлар, ўхшатишлар, метонимик ва образли ифодалар турлича бўлиши мумкин. Бу эса ҳар бир халқнинг ўзига хос миллий фикрлашидан келиб чиқади. Ушбу мақолада ўзбек ва рус тилларидаги қора ва чёрный сўзларининг маъновий кўламини қиёсий таҳлил қилишга ва шу биргина сўз орқали тил эгаларининг дунёни билишдаги ўхшаш ва фарқли жиҳатларини очишга ҳаракат қилинган.

Калит сўзлар: рангнинг лисоний ифодаланиши, қора ранг, концепт, семантик структура, семема, сема, маданиятлараро мулоқот, лакуна, контекст

Аннотация. Современный мир заинтересован в познании феномена цвета, так как с одной стороны нарастает повышенный интерес на цветоопределение и его изучение как предмета, а с другой стороны актуальным вопросом в современной лингвистике являются взаимоотношения языка и культуры, языка и этноса, этимология слов, культура общения, которые находят яркое отражение в языковой картине мира. Концепты, обозначающие цвет, являются одним из средств презентации культуры.

Слова, обозначающие цвет, наблюдаются во всех языках. Представители разных языков языков видят определенный цвет одинаково. Но ассоциации, обобщения, аналогии, метонимические и образные выражения, формируемые через этот цвет, могут быть разными. И это связано со спецификой национального мышления каждого народа.В данной статье проведен сравнительный анализ семантики слов кара и черни в узбекском и русском языках, а также предпринята попытка раскрыть сходные и разные аспекты познания мира носителями языка через это единое слово.

Ключевые слова: изучение использования цвета, чёрный цвет, концепт, семантическая структура, семема, сема, межкультурологическое общение, лакуна, контекст

Annotation. The modern world is interested in learning about the phenomenon of color, since on the one hand there is an increased interest in color determination and its study as a subject, and on the other hand, the current issue in modern linguistics is the relationship between language and culture, language and ethnos, the etymology of words, the culture of communication, which are clearly reflected in the linguistic picture of the world. Concepts that denote color are one of the means of presenting culture.Words denoting color are observed in all languages. Representatives of different languages of languages see a certain color in the same way. But the associations, generalizations, analogies, metonymic and figurative expressions formed through this color can be different. And this is due to the specifics of the national thinking of each nation.This article presents a comparative analysis of the semantics of the words kara and black in the Uzbek and Russian languages, as well as an attempt to reveal similar and different aspects of the knowledge of the world by native speakers through this single word.

Keywords: study of the use of color, black color, concept, semantic structure, sememe, sema, intercultural communication, lacuna, context

Кириш. Инсоннинг кўзи доимий равишда нур ва турли хилдаги рангларга интилиб, талпиниб яшайди. У ўзи яшаётган муҳитни ана шу ранглардан фойдаланиб ўзига мослаштиришга интилади. Бу худди кундалик ҳаётимизда қора булутлардан сўнг чиққан қуёш нурини кўрганда кайфиятни кўтарилишга бўлган интилишга ўхшайди. Шунинг учун ҳам рангларнинг инсон ҳаётига таъсири қадимдан олим ва рассомлар диққатини тортиб келган.

Марказий Осиёда бу борадаги илк фикрлар ўрта асрларга тўғри келади. Жумладан, Султон Али Машҳадийнинг 1514 йилда ёзилган “Ҳаттотлар ва мусаввирлар ҳақида рисола”сида айтилишича, ўша давр қўлёзма девонларни безатишда қўлланадиган безак нақшлар турли-туман бўлиб ҳар бир девон тузувчининг саҳифаларга ранг ва оро беришида ўзига хос услуби бўлган. Шунингдек, Алишер Навоий, Абу Райҳон Беруний, Абу Али Ибн Сино, Камолиддин Беҳзод, Фирдавсий, Бобур каби жаҳонга машҳур алломаларимиз рангларнинг турлари, инсон соғлигига таъсири, маънолари ва бошқа хусусиятлари ҳақида жуда кўп илмий тадқиқотлар олиб борганлар. Чунончи, Абу Райҳон Беруний ўзининг “Китоб ал Жавоҳир- маърифат ал Жавоҳир” (Минералогия) асарида рангларнинг 200 дан ортиқ номларини санаб ўтган ва бу рангларнинг келиб чиқиши тўғрисида ёзган. 

Бугунги кунда эса ранг ва унинг инсон психологиясига таъсирини ўрганиш - эмпирик илм ҳисобланади. Рангни ўрганишнинг бош мақсади руҳият ва рангни ўзаро таъсири, келиб чиқиши, инсон ҳаётида у ёки бу вазиятларда, эмоционал ҳолатларда тутган ўрнини ёритиб беришдан иборатдир. 

Ранг барча жонворларга ҳаттоки, энг кичик организмларга таъсир килади. Ҳайвон ва ҳашоратлар ҳам рангларни ажратиб, уларга маълум бир таъсирлар кўрсатар экан. Масалан, пашшада олиб борилган тажрибада аниқланишича, улар кўк рангни ёқтиришмас экан. Бир хонани барча жихозларини, деразаларини кўк рангга бўяб, фақатгина бир кичкина деразани бўямай қолдирилибди. Айни пайтда барча пашшалар фақат оқ бўялмаган деразага қўнишибди. Чивинлар эса аксинча, энг хуш кўрган ранги кўк экан. Улар кўпинча кўк кийимдаги инсонларга хужум қилишлиги тажрибада исботланган.

Психолог Люшер ҳам рангларни узоқ вақт давомида ўрганиб, уларнинг инсон руҳиятига катта таъсири борлигини тасдиқлаган. Унинг фикрига кўра қизил – асаб тизимига кучли таъсир кўрсатади, ижодкорликка ундайдиган фаол ранг; яшил – руҳиятни тинчлантирадиган ранг; ҳаворанг, зангори – ранглар ҳам руҳиятни тинчлантириш билан биргаликда тана ҳароратини пасайтириш, қон босимини меъёрга келтириб, оғриқни сусайтириш хусусиятларига эга. Сиёҳ ранг ва бинафша ранг – илоҳий ҳиссиётлар ва ҳаёлпарастликка мойиллик уйғотади, улар асосан диндорлар ёки эртаксевар болаларнинг севимли ранги ҳисобланади. Жигар ранг – асабий холатдаги инсонлар танлайдиган ранг; қора ранг – танқид ва оқ ранг – софлик , мукамаллик ранги. 

Немис шоири ва санъатшунос олими И.В.Гёте ҳам рангларнинг киши организмига кўрсатадиган таъсири билан қизиққан. У  “Ранглар ҳақида таълимот” номли асарида илиқ ранглар кишида кайфи чоғлик, совуқ ранглар эса маъюслик туйғусини уйғотиши ҳақида ёзган. Узоқ вақт давомида рангли шишаларга тикилса, улар инсонда турли кайфиятни чақиришини ўз тажрибаларида исботлайди. Ҳар бир рангнинг ўзига яраша алоҳида белгиси, хусусияти мавжуд деб таъкидлаган. Унинг фикрича, хушкайфият уйғотувчи ранглар бу сариқ ва қизил. Бу ранглар инсонни шодлантирувчи, фаоллаштирувчи хисобланади. Салбий рангларга эса, тўқ кўк, қора рангларни мисол қилишимиз мумкин. Ушбу ранглар инсонни тушкунликка тушурувчи, ёмон хотираларни уйғотувчи хусусиятга эга. Яшил эса нейтрал ранг деб таъкидлаган. 

Юқоридаги фикрлардан шуни англаш мумкинки, ранглар ҳақиқатдан ҳам ҳар бир инсон ҳаётининг объектив бир бўлагигина эмас, балки руҳияти, кайфияти ва ҳаттоки соғлиғига ҳам ўз таъсирини кўрсата оладиган омил эканлигини англаймиз. Шундай экан, ранглар ва уларнинг хусусиятлари масаласига жиддий қараш, ҳар томонлама тадқиқ этиш зарур. Чунки, ранглар ҳақида маълумотга эга бўлиш ва ундан унумли фойдаланиш ҳар қандай жамиятнинг кундалик ҳаётини ижобий томонга ўзгартиришга ёрдам бериши  мумкин.

Ўзбек тилидаги қора сўзи ўзбек халқининг энг қадимий сўзларидан саналади. Ушбу сўз энг қадимги ёдгорликларда учрайди: Ancha biliŋlär ädgü ol! Qara öpgük yuljarumasqan tidi ödmäŋ körmäŋ ürkitiŋtir. Ancha biliŋ.[3,81]

“Девону луғотит турк” асарида ҳам “қора” сўзи ранг ифодаловчи сўз сифатида кўп қўлланади:

Qara tüunüg kechürsädim

Agir üni uchursdim,

Jetikanig qachursadim,

Saqish ichrä künüm tug‘di [2, 162]

Мазмуни: Қоронғи кечанинг ўтишини истадим. Оғир уйқуни қочиришни истадим, бир неча марта Етти қароқчи юлдузининг айланишини санадим. Санамоқда эдим, кундуз қуёши порлаб чиқди.

Қора туркий сўз бўлиб, у нафақат рангни, балки “кучли” деган маънони ҳам англатган. Масалан, Қорахонийлар давлатининг олий ҳокими “қора хоқон” ёки “қорахон” деган унвонга эга эди ва сулоласининг номи ҳам шундан келиб чиққан. Кичик Осиёдаги салжуқийларнинг ҳокимларидан бири тарихда Қораарслон деб аталган. Демак, “қора” компоненти куч-қудрат маъносида ҳам қўлланган. Айни пайтда қора сўзининг бу каби маъноси мавжуд эмас.

Асосий кисм.

Ўзбек ва рус тилидаги қора ва чёрный сўзларибелги ва предметга оид маъноларни ифодалайди. Қора ва чёрный сўзларининг семантик структураси таҳлилида уч хил ҳолатни кўриш мумкин: икки тилда ҳам мавжуд бўлган бир хил маънолар; фақат ўзбек тилида мавжуд бўлиб рус тилида бўлмаган маънолар; фақат рус тилида мавжуд бўлиб, ўзбек тилида бўлмаган маънолар.

1. Белгининг ифодаланиши.

1. Кўмир ранги. Ҳар икки тилда қора ва чёрный сўзлари ҳам бош маъносида кўмир тусидаги рангни ифодалайди:қора қозон, қора кўз, қора сиёҳ. Оқ ит, қора ит – бари бир ит.(мақол).Черный дым. Черная краска. Черные ленты. Большой, черный, как головня, ворон тяжело ходил по снегу. [4, 112]. Мазкур маъно ҳар икки тилда ҳам айнандир.

2. Қора тусига мойил тўқ ранг.Ўзбек тилида ҳам рус тилида ҳам қора ва чёрныйсўзлари “қора тусига мойил тўқ рангли, қорамтир” маъносини ифодалайди: қора нон,қора гилос, қора танлилар, чёрный хлеб, чёрная кожа.

Лаганлар бўшаёзганда, эшикдан серсавлат бир қора одам кириб келди. Михайлевич ел, как акула, раздирая руками мясо и с треском перегрызая кости своими крепкими черными зубами [4, 123 ]. 

1. Нурсиз, қоронғи.Ўзбек ва рус тилларида қора ва чёрныйсўзларининг“нурсиз, қоронғи” маъноси ҳам бор бўлиб, у қоронғи тун, қоронғи ўрмон, чёрная ночькаби контекстларда реаллашади. Кечанинг тим қоранғисида юлдузлар ёрқин ёнади. [5, 57]. На дворе стояла совершенно черная, непроницаемая ночь. [6, 112]. /6/(Куприн, Поединок). 

2. Ўқимаган, саводсиз, авом. Ушбу маъно ҳар икки тилда ҳам бирдек қора ва чёрныйлексемалари орқали ифодаланади. Бу маъно кўпроқ халққа нисбатан ишлатилади. Оғайни, мен қора одамман. Заргар Ёдгорбек бошимни айлантирган экан. [ 2,10]. Был встречен не только черным народом, но духовенством и купечеством.  [4, 90]. Рус тилидаги мазкур маъно эскирган маъно сифатида талқин қилинади.

3. Ишлов берилмаган. Мазкур маъно ҳам ҳар икки тилда қора ва чёрный лексемаларининг семантик структурасида учрайди. Ўзбек тилида ушбу маъно оқланмаган деворга нисбатан (қора шувоқ, қора ҳужра) ва хомаки нусхага нисбатан ҳам қўлланади (қорага ёзиб, оққа кўчираман).Қора уй, Долоннинг ўнг тарафидаги кичик қора ҳужрада Полвоннинг ота-онаси ва боболари умр кечирган. [5, 102].

Оғир, машаққатли (ишга нисбатан). Қора лексемаси ҳар икки тилда ҳам ишга нисбатан “махсус малака, ҳунар талаб қилмайдиган оғир, машаққатли” маъносини ифодалайди: қора иш, қора меҳнат, чёрная работа, қора ишчи. Ўқув ҳақи жамғариш учун ҳар қандай оғир меҳнатдан ҳазар қилмадим. [3, 152]. Бабушка разжаловала ее --- в дворовые девки, потом обрекла на черную работу, мыть посуду, белье, полы. [6, 130].  

1. Машаққатли азоб-уқубатли, оғир. Қора тер, қора кунлар, чёрные дни. Низомжон... қора терга ботиб, буғдой ўрди. [4, 141]. Полная неудача во всем, нагоняя черную тоску на его душу, заставляет думать перед гробом жены: и из-за чего это я бился целый век? [3, 62].  

Бу маъно ҳар икки тилда мавжуд бўлса ҳам, рус тилида вақтга нисбатан қўллаш кўп кузатилади. Масалан, ушбу тилда ўзбек тилидаги каби қора кунлар деб қўллаш билан бирга, қора ой, қора йил сифатида қўллаш мавжуд.  — Черный год придет, чем станем платить?  Черные месяцы Женькиной жизни, когда он вдруг прослыл лодырем и выпивохой, понемножку забывались. [3, 103].

1. Салбий белги, салбий белгига эгалик, нохуш, кўнгилсиз, ёмон. Бу маъно ҳам таҳлил қилинаётган ҳар иккала тилда учрайди. Қорарўйхат, қора хабар, чёрная списка.Чиндан ҳам мактубнинг мунда кўчирилган жумласи, ўйлаб қараганда ҳеч қандай қувончга йўл қўймаслик даражада қора маъноли эди. [2, 105б]. Повесть имеет направление чисто поэтическое, идеальное, не касающееся ни одной из так называемых черных сторон жизни. [5, 166].

2. Жуда ҳам ёмон, разил, қабиқ, ёвуз, жиноий. Бу маъно ҳам ўзбек ва рус тилларида мавжуд. Қора ният, чёрная зависть, чёрная измена. Фуод афанди танфурушлар гумаштаси бўлиб, қаро умрини қора ишлар билан ўтказган бир маҳлуқ эди. [2, 135].

 — Это — убийца, — говорят нам, и нам тотчас кажется спрятанный кинжал, зверское выражение, черные замыслы.  [3, 60]. Бу маъно фақат рус тилида мавжуд бўлиб, ўзбек тилида қора лексемасининг бунга муқобил маъноси мавжуд эмас. Бу маъно рус тилида ҳам сўзлашув нутқида учрайди. Фрау Ротберх рассматривала черное белье, не вымытое после смерти Шонинга.  [4, 65].  

11. Жодугарлик, сеҳргарлик, ёвуз руҳлар билан боғлиқ белги. Бу маъно фақат рус тилида мавжуд. — Ведь недаром тебя у нас колдуном люди прозвали. Ты же по книгам учился и всякую черную грамоту знаешь! [4, 156].

12. Хизмат ва маиший эҳтиёжлар учун мўлжалланган. Бу маъно фақат рус тилида мавжуд бўлиб, қора лексемасининг бу каби маъноси ўзбек тилида мавжад эмас. Ушбу маънода “яширин” сема ҳам мавжуд бўлади. Черный ход, черная лестница.  Наташа сошла с черного крыльца на заросший двор, обстроенный бревенчатыми службами. [5, 128].  

13. Расмийёки қонуний бўлмаган. Қора бозор, чёрная биржа, чёрная касса. Қора бозорда тиллонинг нархи туша бошлади.Ўзбек тилидаги қора бозор каби контектларда реаллашувчи “норасмий, ноқонуний” маъно рус тили таъсирида шаклланган.

Юқоридагиларни таҳлили шуни кўрсатадики, рус тилидаги чёрный лексемаси 13 та белгини ифодаловчи маънога эга. Лексеманинг семантик структурасида бош маънодаги кўмирни ифодаловчи ва яна 12 та белги ифодаловчи ҳосила маънолар мавжуд. Ўзбек тилида эса қора лексемаси ёрдамида жами 11 та маъно белги ифодаланади. Улардан кўмир рангини билдирувчи бош маъно ва 10 таси ҳосила маънолардир. Рус тилида чёрный лексемасининг ўзбек тилида мавжуд бўлмаган “ифлосланган, кирланган”, “хизмат ва маиший эҳтиёжлар учун мўлжалланган”, “жодугарликка хос” каби маънолари мавжуд. Ушбу маънолар маданиятлараро мулоқотда лакуналарни ҳосил қилиши мумкин. Агар ўзбек тили эгаларига қуйидаги гап сўзма-сўз таржима қилинганда умуман ўзгача мазмун чиқиши мумкин: Ну, представь же себе, я заходил к Татьяне Павловне ровнёшенько в половину четвёртого, минута в минуту, и она встретила меня в кухне: я ведь почти всегда к ней хожу через чёрный ход.

Тасаввур қилинг, мен Татяна Павловнанинг олдига соат уч яримларда, дақиқама-дақиқакирдим, у мени ошхонада учратди: мен деярли ҳар доим унинг ёнига қора эшикдан бораман. Аслида эса, бу ўринда орқа эшик ва роппа-роса бирликлари қўлланиши лозим.

II. Қора ва чёрный лексемаси билан предметнинг ифодаланиши.

1. Шахматда оққа зидқора доналар ва шу доналар билан ўйновчи томон. Бу маъно ҳар икки тилда ҳам бирдек мавжуд. Қора билан ўйнамоқ. Қоралар ютди. Чёрная ладья. Чёрныйкорол.

2.Мотам белгиси бўлган одми кийим ёки мато. Бу маъно фақат ўзбек тилида мавжуд. Қора киймоқ. Байроқларга қора тутмоқ. Қора кийиб ҳали йиғлаб юргандир, Бизларни “ўлди” деб мотам қилгандир. [2, 97].

3.Тунда, туманда ёки узоқдан ғира-шира кўринган шарпа, кўланка. Бу маъно ҳам фақат ўзбек тилида мавжуд бўлиб, рус тилида учрамайди. Узоқдан бир кишининг қораси кўринди. Машинанинг қораси кўринмай кетди. Қалъа устидагиларнинг қораси ғойиб бўлгунча, Анвар қараб турди. [3, 63].

4.Мўлжалга олинадиган ёки олинган нарса, нишон, мўлжал.Бу маъно фақат ўзбек тилида мавжуд. Қорага олмоқ.Қора олиб... Бир нарсани белги мўлжал қилиб, ўша белги мўлжал асосида. Улар эрталаб ўтган қўй сурувларнинг изини қора олиб... тепаликлар оша юришади. [2, 102].

5. Нотўғри, ёмон, ноҳақ иш. Бу маъно фақат ўзбек тилида мавжуд. Ўғлим, сен бир қадар оқ билан қорани ажрата оласан, ёзганларимни диққат билан ўқи. [5, 81].

6.Кишини уятга қодирадиган, шарманда қиладиган иш, нарса, хатти – ҳаракат, доғ. Бу маъно фақат ўзбек тилида мавжуд. Яхшига қора юқмас, ёмонга эл боқмас (мақол).Гулнор энди тап тортмади. Соф номусига отилган қорани бутунлай ювиб ташлашга жазм қилди. [3, 124].

7.Номига,шанига доғтушган, айбли киши: айбдор, гуноҳкор.Бу ишни бизнинг звенодагилардан биронтаси қилганлиги аниқ эди. Қарасам бутун звено қора бўладиган, мен бўйнимга ола қолдим. [3, 45]. Юқоридаги таҳлиллардан келиб чиқиб айтиш мумкинки, чёрный сўзида белгидан шаклланган пердметни номлаш кучли эмас. Бу каби метонимик кўчимлар орқали рус тилида фақат қора рангга эга бўлган шахмат доналари номланмоқда. Ўзбек тилади эса қора лексемасининг 6 та метонимия асосида шаклланган маънолари предметга кўчган.

Эътибор қилинса, қора ва чёрный лексемаларининг ҳар икки тилдаги маъно тараққиётида уч хил умумлаштириш кўзга ташланади. Биринчиси, ҳосила маънолар бош маъно ифодалаётган ранг орқали шаклланган бўлса, иккинчиси маъно тараққиёти “қора” лексемасининг “салбий” коннотатив маъноси орқали ривожланган. Учинчиси эса “яширин” семали маънолар бўлиб, у ҳам дастлаб ранг орқали шаклланган.

Натижа ва музокаралар

Ўзбек ва рус тилларида қора ва чёрный кўп маъноли сўзлари англатган маънолар:

Хулоса

Ранг, ранг гармонияси ва ундан самарали фойдаланиш инсон фаолиятида бекиёс роль ўйнайверади. Чунки инсонга табиат инъом этган борлиқни идрок этишда кўриш, рангларнинг хилма-хил "симфония"си инсонларда энг гўзал туйғу, ҳислар уйғотади. Ранг муҳитини тўғри ташкил қилинганда, у киши ҳаётини асосий безовчиси сифатида  қатнашади.

Ўзбек ва рус лингвомаданиятини қора ва чёрный лексемалари орқали

солиштирар эканмиз, бу икки халқнинг шу ранг орқали оламни идрок

этишда фарқли ва ўхшаш томонлар борлигини, бирининг иккинчисига таъсири борлигини гувоҳи бўлдик. Бу эса эса оламни рангли кўришда умуминсоний ва миллий тафаккурнинг ўзига хослиги билан изоҳланади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Капнина Г.И. Концепт “цвет” в языковом картине мира // Филология и лингвистика. — Москва, 2016.— № 1. — С. 20–23.

2. Маҳмуд Кошғарий. Девону луғотит турк. — Тошкент, 1962. 3 томлик. 3-том.162 б.

3. Маҳмудов Н., Одилов Ё. Сўз маъно тараққиётида зиддият. Ўзбек тили энантиосемик сўзларининг изоҳли луғати. — Тошкент: Akademnashr, 2014. — 288 б.

4. Миртожиев М. Ўзбек тили семасиологияси. — Тошкент: Mumtoz so‘z, 2010. — 287 б.

5. Сирожиддинов Ш., Одилова Г. Бадиий таржима асослари. –Тошкент: Мумтоз сўз, 2011. –Б. 80. – 320 б.

6. Толковый словарь русского языка / Под ред. Д.Н. Ушакова. — М.: Гос. ин-т "Сов. энцикл."; ОГИЗ; Гос. изд-во иностр. и нац. слов., 1935-1940. (4 т).

7. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилдлик. - Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси, 2008. –102 б.

8. Ҳожиев А.Ўзбек тили синонимларининг изоҳли луғати. — Тошкент: Ўқитувчи, 1974. — 308 б.

References

1. Kapnina G. I. The concept of "color" in the linguistic picture of the world. - Moscow, 2016. - No. 1. - p. 20-23.

2. Mamud Koshgariy. Devonu lug’atul turk. - Toshkent, 1962. 3 volume. 3-vol. 162 b.

3. Mamudov N., Odilov E. So’z m’ano tarakkiyotida ziddiyat. O’zbek tili enantiosemiotik so’zlaring izoҳli lugati. - Toshkent: Akademnashr, 2014. - 288 b.

4. Mirtozhiev M. O’zbek tili semasiologiyasi. - Toshkent: Mumtoz so'z, 2010 — - 287 b.

5. Sirozhiddinov Sh., Odilova G. Badiy tarjima asoslari. - Toshkent: Mumtoz so’z, 2011. - B. 80 – - 320 b.

6. Explanatory dictionary of the Russian language / Ed. by D. N. Ushakov. - M.: State in-t " Sov. encikl."; OGIZ; State Publishing house in Foreign languages. and nat. words., 1935-1940. (4 tons).

7. O’ zbek tilining izohli lugati. 5 jildlik. 5-cell - Toshkent: O’zbekiston milliy enciclopediasi, 2008. –592 b.

8. Kozhiev A. O’zbek tili synonymarining izohli lugati. - Toshkent: O’qituvchi, 1974 .-- 308 b.