ОТДЕЛ УПРАВЛЕНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО
КОМИТЕТА МУНИЦИПАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ
г. КАЗАНИ ПО НОВО-САВИНОВСКОМУ РАЙОНУ
ЦЕНТР ДЕТСКО-ЮНОШЕСКОГО ТУРИЗМА, КРАЕВЕДЕНИЯ И ЭКСКУРСИЙ «ПРОСТОР»
Сценарий
занятия «Аулак өй”
Казань
Аксанова Н.А.
педагог дополнительного образования
объединение «Юный краевед»
Сегодня, в наше сложное и противоречивое время, необходимо возвращаться к нашим истокам, прививать учащимся лучшие традиции народа. Дети, учась в школе, большую часть времени проводят вне семьи, вне родного дома. Ослабление, разрыв связи с родителями, с семьей, родом, народной культурой наносит непоправимый урон не только патриотическому становлению подрастающего поколения, но и нравственному его состоянию.
Программа объединения «Юный краевед» ориентирована на учащихся младшего возраста и рассчитана на три года обучения в объединении, в объеме 144 часа в год.
Основная цель программы объединения «Юный краевед»:
- воспитать в детях любовь к народной культуре;
- помнить обычаи и традиции своего народа, свою родословную;
- научить детей различных национальностей культуре общения между собой.
Для достижения поставленных целей в программу включены проведения народных татарских праздников «Аулак өй», «Каз өмәсе», «Сабантуй», «Карга боткасы», «Навруз» и др.
Проводимые национальные праздники, с одной стороны, воспитывают у детей любовь к народным песням, малым жанрам фольклора, с другой – в процессе работы воспитываются нравственные качества, чувства коллективизма, ответственности, долга.
1 кисәк
Малай: - Пожалуйте, гости дорогие, пожалуйте,
проходите.
Кыз: - Хуш киләсез, рәхим итегез, узыгыз.
Малай: - Веселье вам да радости.
Кыз: - Сезгә шатлык, сәламәтлек һәм бәхет
телибез.
Малай: - Давно мы вас ждем-поджидаем, праздник
без вас не начинаем!
Кыз: - Без сезне күптән кетәбез, сезнен һәрберегез
очен якты йозебез, тәмле сузебез һәрвакыт
әзер, балалар.
Малай: - У нас для каждого найдется и местечко, и
словечко. Припасли мы для вас забавушек
на всякий вкус: кому песенку, кому стихи,
кому загадку.
Кыз: - Балалар һәм кунаклар, буген без сезнен
белән җырлар җырларбыз, биербез, уеннар
уйнарбыз, «Аулак өй» күренешен карарбыз.
Малай: - Удобно ли вам, гости дорогие? Всем ли
видно? Всем ли слышно? Всем ли места
хватило?
Алып баручы: - Гостям-то, известное дело, хватило
мест, да не тесновато-ли хозяевам?
Кыз һәм малай: В тесноте да не в обиде.
Алып баручы: Сегодня я вам предлагаю поиграть в
посиделки «Аулак өй» - так назывались
вечера в татарских деревнях. В тихие
зимние вечера, когда взрослые уходили в
гости, молодые люди собирались
у кого-нибудь дома на посиделки.
Молодежь приходила петь песни, играть,
плясать и общаться.
Кыз, малай: - Нас тоже пригласили на посиделки.
Пойдем? Пойдем, киттек.
2 кисәк
1. а/ Талгын гына татар кое уйнап тора, сәхнә ачылып китә, әни кеше баласын тибрәтә һәм «Бишек җыры» җырлый бышлый.
б/ Әти кеше итек ямый.
в/ Идәндә бер олы кыз һәм уртанчысы туп белән уйныйлар.
г/ Әби кааба янында йон эрли.
2. Бишек жыры бетугә әти кеше әнисе янына килә.
Әти: - Карале, әнисе, тагын кайсыларына итек ямарга икән?
Әнисе: - Менә Гузәлнекен да ямап куй да бугенгә, җитеп торыр, әтисе.
Әби: /комганын алып/ - Кая тәһәрәт алып керим дә, намазга утырырмын /тышка чыгып китэ/.
Әти: - Әнисе, әш бетте, әллә, мин әйтәм, Мәләкәскә җизнәйләргә кунака барып кайтыйк микән?
Әни: - Бик яхшы булыр, әтисе.
/Жыена башлыйлар, шул вакытта эби керэ пэм намазга утыра.
Барсы да юлга чыгыр алдыннан тынып калалар. Әби дога укый/.
Җыеналар: әни баласын бишектән алып җырлый-җырлый торә башлый.
Әтисе уртанчы кызны киендерә. Балалар киендерелеп беткәч, кечкенә баланы әби алып тора, әтисе әнисенә киенергә булыша.
/кечле көй/.
Әни: - Кызым, берүк без киткәч, егетләр җыеп, аулак өй ясы күрмә.
Кыз: - Юк, әнием, юк, бырчылмагыз.
Әни /әбигә/ - Әни! Исән-сау калыгыз, без киттек, сау булыгыз.
/Ат кешнәгән тавыш, кыңгырау чылтырый, чыгып китәләр/.
3 кисәк
Кыз: Ура-ура! Аулак өй оештырам, әбием-әбием, әйдә, аулак өй ясыйбыз.
Әби: Юк, кызым, әти-әниләрен ишетсә, орышырлар бит.
Кыз: Әбием-гелкәем /кочаклый, үбә/.
Әби: Ярар инде алайса, мин Сахипҗамал әбиләренгә кич утырырга керәм. Егетләр кертәсе түгел.
Кыз: Ура-ура! Аулак өй, аулак өй! /Урын җирләрен рәтли, остәльне күчереп куя, тәрәзәдән тәрәзәгэ йөгереп кызларны чакыра башлый/.
- Айгел, ишетәсенмә, бездә бүген аулак өй, кер, ямә. Ландыш, син дә калма. Зәйнап апа, сиңа да дәшәм.
4 кисәк
Кызлар чигеп утыралар. Гармун тавышы. Егетләр җырлап өйгә керәләр:
Каз канатларын санарга
Тошаем су буйларына,
Су буйларында йоргәндә
Син генә уйларымда.
Кызлар:
Каз канаты кат-кат була,
Ир канаты ат була;
Чит җирләрдә бик күп йөрсән
Сойгән ярын ят була.
Егетләр: Әссалемәгалейкүм! Кызларыгыз симез
булсын! (Кызлар солге белэн кыйныйлар).
Кызлар: Кызларыбыз симез булсын мени
(кыйныйлар).
1 егет: Юк ла, казларыгыз симез булсын!
Кызларыгыз сылу булсын!
Кыз: - Әйдә, егетлэр узыгыз.
Зайнап апа: - Кызлар, егетләр, әйдә бераз уйнап
алыйк але! Йезек салыш!
2 егет: - Әйдәгез йозек салыш уйныйбыз! (Бурек
белән ойреп чыга).
Йозек кемдә, сикереп чык! (Йозекле кызны
егетләр җибәрмилэр).
2 егет: - Ләйсәнгә нинди җәза бирәбез?
Бар да: - Биесен! Юк җырласын!
Ләйсән: - Ярар инде җырлармын («Балан» җырын
башкара).
Ландыш: - Кызлар, егетләр, аяклар тыпырдап тора,
ойдәгез әллә бер биеп тә алыйк
(Кызлар, егетләр «Әпипә» коенә бииләр).
3 егет: - Эй, кызлар, бик булдырдыгыз! Без сезгә
багышлап, бер җыр җырламакчы идек.
Кызлар: - Җырлагыз! Җырлагыз!
(Егетләр «Эх, сез матур кызлар» җырын
җырлыйлар).
Кызлар: - Ай, рәхмәт, егетләр! Бик шәп
җырладыгыз, без дә сезгә берне җырлыйк
але («Авылым егете» җырын җырлыйлар).
Ландыш: - Әйдәгез, «Сигезле кат биибез!)
Бар да: - Әйдәгез! (Гармун уйный, кызлар-егетлэр
4 пар булып бииләр).
Ишектән сойләнә-сойләнә әби керә.
Әби: - Я, балалар, күңелле генә утырдыгызмы?
Егетләр: - Әби, нихәл? Исәнлекләр ничек?
Әби: - Рәхмәт, балалар, әлегә аллага шокер, әкрен
генә йорим әле.
Егетләр: - Сау булыгыз! Җырлый-Җырлый чыгып
кителәр («Моннар кайтсын авылга»).
Кызлар әби белән өйдә озатып калалар.
«Аулак өй» кичәсе шунын белән тәмамлана.
890
54 776 
