Тема Ток күчү Света

Сабактын темасы: Ток кучу. Токтун багыты. Амперметр.

Сабактын максаты: Жаны физикалык чондук киргизуу – ток кучу, токтун багыты жана ток кучун эсептоо бирдиги (Амперметр).

Сабактын тиби: Жаны билимдерди калыптандыруу.

Сабактын жабдылышы: Дидактикалык материалдар

Кайталоого арналган суроолор жана тапшырмалар:

1. Электр тогу деп эмнени айтабыз?

2. Ким жана качан биринчи ток булагын тапкан?

3. Электр чынжыры эмнелерден турат?

4. Эмне учун электр чынжырында ток булагы керек?

Жаны материалды тушундуруу

Электр тогу откоргучтогу заряддуу болукчолордун багытталган кыймылы экендигин билебиз. Тажрыйбада далилденгендей металлдарда токту алып журуучулор бош электрондор, ал эми эритмелерде болсо он жана терс иондор болушат.

Кундолук тажрыйбада чынжырдагы токтун багытын билуу озгочо мааниге ээ. Чынжырдагы токтун багыты ток булагынын он уюлунан терс уюлуна карай багытталат деп шарттуу турдо кабыл алынган. Мисалы, 82-суротто чынжырдагы токтун багыты, жебе аркылуу корсотулгон.

Токтун аракеттери эмнеден коз-каранды болот? Токтун аракетинин даражасын муноздоо учун атайын чондук киргизилет. Ал ток кучу деп аталат. тамгасы менен белгиленет.

Откоргучтун кесилиш аянты аркылуу убакыт бирдиги ичинде откон заряддардын санын корсотуучу физикалык чондук ток кучу деп аталат.

Эгер зарядды , убакытты тамгасы менен белгилесек, ток кучу:

болот.

Ток кучунун бирдиги учун 1 ампер (А) алынат. Ал токтун законченемдерин ачууга зор салым кошкон француз окумуштуусу Ампердин ысымынан алынган.

Демек, откоргучтун кесилиш аянты

аркылуу 1 секундада 1 Кл заряд отсо,

ал чынжырдагы ток кучу 1амперге

барабар. Турмушта ток кучунун :

миллиампер(мА), микроампер(мкА),

килоампер(кА) деген бирдиктери колдонулат. 82-сурот. Чынжыржырдагы

токтун багыты жебе аркылуу

корсотулгон.

83-сурот. Амперметр.

1мА=0,001А; 1мкА=0,000001А; 1кА=1000А.

Чынжырда ток кучун олчоочу курал аперметр деп аталат. Амперметрдин жалпы корунушу 83а-суротто, схемадагы белгилениши 83б- суротто берилген.

Амперметрдин иштоосу да токтун

магниттик касиетине негизделген.

мектеп шартында амперметрдин

ар кандай турлору колдонулат.

84-сурот. Амперметрди чынжырга туташтыруу. алар демонстрациялык (83а.

жана лабораториялык (83в-сурот)

болуп болунот. Электр чынжырына

амперметр удаалаш туташтырылат

(84-сурот). Амперметрдин клемма-

85-сурот. Амперметрлерди чынжырга удаалаш туташтыруу. (+) жана (-) белгилери коюлган. Ар дайым ток булагынын он уюлунан келген откоргучту амперметрдин (+) менен белгиленген он уюлуна бириктируу керек. Эгер чынжырдын ар кандай болугуно бир нече амперметрди туташтырсак (85-сурот) алардын баардыгы бирдей ток кучун корсотот. Анткени, откоргуч аркылуу 1 секундада откон заряддын саны бирдей. Амперметрдин шкаласы, шкаланын баасы, ток кучунун мааниси башка олчоочу куралдардагыдай эле аныкталат.

Отулгон материалды бышыктоо:

1. Электр тогунун багыты кандайча аныкталат?

2. Электр тогун пайда кылуучу болукчолор кайсылар?

3. Ток кучу эмнени муноздойт?

4. Ток кучунун чондугу эмнеге барабар?

5. Ток кучунун формуласы кандай жазылат?

6. Ток кучунун бирдиги учун эмне алынат?

7. 1 Ампер деген эмнени билгизет?

8. Амперметр деген эмне?

9. Амперметр ток чынжырына кандай туташтырылат?