Texnologiya fanidan 9-sinf uchun Parmalash stonogi va unda ishlash texnolgiyasi

МАВЗУ: Пармалаш станоги тузилиши

РЕЖА:

1. Пармалаш станоглари.

2. Кесиш асбоблари.

3. Жилвирлаш станоги

Пармалаш станоги

Пармалаш станоги чиилангарлик ишларида металл материалларни пармалаш учун мўлжалланган, лекин ундан ёғоч материаллар пармалашда ҳам фойдаланиш мумкин.

Пармалаш станоги (1-расм) плита 1, колонка 2 ва унга ўрнатилган консоль 3 дан иборат. Крнсоль рейкали узатма ёрдамида колонка бўйлаб вертикал йўналишда силжийди. Консоль билан биргаликда унга ўрнатилган электрик двигатель 4 ва шпиндель 5 ҳаракатланади. Пармаланадиган ёғочнинг қалин-юпқалигига қараб консолни колонка бўйлаб плитага яқинлаштириш ёки ундан узоқлаштириш мумкин. Шпинделга цангали патрон 8 ўрнатилиб, унга керакли диаметрдаги цилиндрлик қуйруқли пармалар қотирилади. Конуссимон қуйруқли пармалар бевосита шпинделнинг ўзига киритиб қотирилади. Шпиндель консолга нисбатан даста 6 ёрдамида рейкали узатма бўйлаб сурилади. Шпинделга поғонали шкив кийдирилган. Шкив электрик двигателдан ҳаракатга келтирилади, унинг ёрдамида шпинделнинг айланиш сонини ўзгартириш мумкин.

Пармалаш станогида ишлаганда қуйидаги хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя қилиш талаб этилади.

1. Шкивларни иҳоталаб қўйиш керак.

2. Иш вақтида тасмани алмаштириш ярамайди.

3. Шпинделни тўхтатиш учун тасмани қўл ёрдамида тўхтатмаслик керак.

4. Иш вақтида пармани ёғочдан ўтиб кетиб, плитани пармалаб қўймаслиги, уни ишдан чиқармаслиги лозим. Бунинг учун пармаланувчи ёғоч остига эҳтиёт тахтаси ўрнатилади.

5. Пармалаш катта тезликда олиб борилади. Шунинг учун пармаланадиган ёғочни маҳкам ушлаш, қўйиб юбормаслик талаб этилади. Акс ҳолда ёғоч қўлдан чиқиб кетиб, ишлаётган одамни шикастлайди.

1- расм. Пармалаш станоги:

1 - плита; 2 - колонка; 3 - консоль; 4 - электр двигатель; 5- шпиндель; 6- шпинделни сурувчи даста; 7-бошқариш қутиси; 8- цангали патрон; 9- ҳимоя тўсқичи.

Кесиш асбоблари

Заготовкаларни пармалаб тешиш, узунчоқ тешиклар ва чуқурчалар очиш учун пармалар, учли фрезалар ҳамда зенкерлардан фойдаланилади (2-расм). Пармаларнинг ўлчами тешикларнинг диаметрларига мос келиши лозим, пармаларнинг типи пармалаш шароити, тешик тубининг шакли ва чуқурлигига қараб танланади. ёгоч толаларининг йўналишига перпендикуляр жойлашган патрон тешиклар ҳамда бир томони берк бўлган, нисбатан саёз тешиклар кескичли пармалар билан (2-расм, а, б, в) ҳосил қилинади,

2-расм. Пармалаш (а,б,в), пармалаш-паз олиш (г) ва пармалаш ўтқазиш (д) станокларда ўйилган пазлар

қиринди плиталардан иборат заготовкаларни пармалаш учун қаттиқ қотишма пластинкали кесиш асбобларидан фойдаланилади.

3-расм. Пармалар, учли фреза ва зенкер:

а — марказий тешиклар очадиган парма, б — пробкали парма, в-марказий тешиклар оча-диган парма, г-қошиқсимон парма, д-спираль парма, е-марказли ва керткичли спираль парма, ж, е-винтсимон парма, и-штопорсимон парма, к-учли фреза.

Ўқи ёғоч толалари йўналишида жойлашган тешиклар қошиқсимон парма билан пармаланади (3-расм, г). Заготовкани ёғоч толаларига кўндаланг йўналишда пармалаш учун тиғли пармалар ишлатилади (3-расм, е). Чуқур тешиклар очишда спираль парма (3-расм, д), винтсимон парма (3-расм, ж, з) ва штопор парма (3- расм, м) лардан фойдаланилади, бу пармалар билан ёғоч толалари йўналишида ҳам, толаларга кўндаланг йўналишда ҳам пармалаш мумкин. Спираль пармалар чидамли бўлади.

Жилвирлаш йўли билан заготовканинг сирти текисланади, лекин ўлчамлари ва шакли ўзгартирилмайди, ёғоч-қиринди плиталарни жилвирлашга мўлжалланган қувватли автоматик станоклар линиясидагина жилвирлаш йўли билан заготовкаларнинг қалинлиги тегишлича ўзгартирилиб, уларга муайян ўлчам берилади. Заготовкалар цилиндрлари пастда ўрнатилган жилвирлаш станокларида жилвирланганда ҳам шундай натижа олинади.

Жилвирлаш вақтида тез ҳаракатланувчи қумқоғоз заготовканинг сиртига ишқаланади. Қоғозга елимлаб ёпиштирилган жилвирдонлари заготовканинг сиртидаги ғадир-будурларни микроскопик кескичлардек кесади. Саноатда жилвирлаш тасмаси ҳаракатланадиган станоклардан кўпроқ фойдаланилади (энли тасманинг эни 500 мм дан зиёд, энсиз тасманинг эни 100...400 мм бўлади). Жилвирлаш қумқоғози цилиндрлар сиртига ёки дискнинг торец сиртига қопланган (цилиндрик станоклар) станоклардан ҳам фойдаланилади ёки дискнинг торец сиртига тортилади (дискавий станоклар).

Қумқоғоз

Қумқоғоз сиртига гўштпарда елими ёки смола елим суртиб, унинг устига жилвир донлари ёпиштирилган қоғоз ёки матодан тайёрланади. Суртилган гўштпарда елими қуригач (ёки смола елими полимерлангач) қоғоз (мато) рулон қилиб ўралади ёки варақ-варақ қилиб қирқилади. Абразив материал сифатида, кўпинча, чақмоқтош, гранит, кварц ёки сунъий материаллар: электро-корунд, кремний карбиди, шишалар ишлатилади.

Сув ёки керосин билан ҳўллаб жилвирлаш учун сувга чидамли қумқоғоз тайёрланади. Бундай қумқоғоз варақ қилиб кесилган ҳолда келтирилади. Қумқоғозлар жилвир донларининг ўлчамига қараб номерларга ажратилади, абразив донлари микронларда ўлчанади. Қумқоғозда абразив донлари қанча майда бўлса, жилвирланган сирт шунча силлиқ чиқади. Майда донли қумқоғоз билан жилвирлашда иш унуми паст бўлади, чунки бундай қумқоғознинг ҳар ўтишида заготовка сиртидан жуда юпқа қатлам қирилади (10 ... 20 мкм). Шу сабабдан жуда ғадир-будур сиртлар аввал йирик донли қумқоғоз, сўнгра майда донли қумқоғоз билан жилвирланади.

Дастлабки жилвирлаш учун тавсия этиладиган қумқоғозларнинг номерлари:

Жилвирлашдан олдин заготовкалар сиртларининг ғадир-будурлиги

Кг_тах, мкм 500 315 200 100 60

Қумқоюзнинг тавсия этилган номери

50 50; 40 40; 32 32; 25 25; 20; 16

Дастлабки жилвирлашдан кейин талаб этилган сирт ҳосил қилиш учун куйидаги номерли қумқоғозлар тавсия этилади:

Сиртнинг талаб этилган ғадир-будурлиги

Яг_тах, мкм 100 60 30 16

Қумқоғознинг тавсия этилган номери

50 40; 32 25; 20 16; 12; 10 8; 6; 4