СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Циклоалканы для 10го класса на узбекском языке

Категория: Химия

Нажмите, чтобы узнать подробности

Циклоалканы для 10го класса на узбекском языке

Просмотр содержимого документа
«Циклоалканы для 10го класса на узбекском языке»

Циклоалканлар (Циклопарафинлар) Циклоалканлар ка р боциклик бирикмалар синфига мансуб . С n H 2n умумий формула си,  б у ерда n  3 бўлиши шарт. Циклоалканлар циклопарафинлар ёки нафтенлар деб ҳам аталади.

Циклоалканлар (Циклопарафинлар)

  • Циклоалканлар ка р боциклик бирикмалар синфига мансуб .
  • С n H 2n умумий формула си, б у ерда n 3 бўлиши шарт.
  • Циклоалканлар циклопарафинлар ёки нафтенлар деб ҳам аталади.
Маъруза режаси: Синфланиши ва номланиши Изомерияси Олиниш усуллари Циклоалканлар тузилиши назарияси Физик ва кимёвий хоссалари

Маъруза режаси:

  • Синфланиши ва номланиши
  • Изомерияси
  • Олиниш усуллари
  • Циклоалканлар тузилиши назарияси
  • Физик ва кимёвий хоссалари
Тузилиши.  Циклопропан    Циклобутан  Циклопентан

Тузилиши.

Циклопропан Циклобутан Циклопентан

Изомерияси. Ҳалқадаги углерод атомларининг сонига нисбатан изомерия:        Ўринбосарлардаги углерод атомларининг сонига нисбатан изомерия:

Изомерияси.

  • Ҳалқадаги углерод атомларининг сонига нисбатан изомерия:
  • Ўринбосарлардаги углерод атомларининг сонига нисбатан изомерия:
3. Ўринбосарларнинг ҳалқада тутган ўрнига нисбатан изомерия:      4. Геометрик  ва оптик изомер ия:

3. Ўринбосарларнинг ҳалқада тутган ўрнига нисбатан изомерия:

4. Геометрик ва оптик изомер ия:

Олиниш усуллари.  Дигалогенли хосилалардан олиш.    Галогенкарбонилли бирикмалардан олиш .

Олиниш усуллари.

  • Дигалогенли хосилалардан олиш.
  • Галогенкарбонилли бирикмалардан олиш .

3. Икки асосли карбон кислоталар тузларини қуруқ ҳайдаш      4. Натрий малон эфирига дигалогенли бирикмалар  таъсир эти б оли ш :

3. Икки асосли карбон кислоталар тузларини қуруқ ҳайдаш

4. Натрий малон эфирига дигалогенли бирикмалар таъсир эти б оли ш :

5. Циклоалканлар саноатда асосан ароматик углеводородларни каталитик қайтари б , ацетилен ёки диен углеводородларидан оли ш :

5. Циклоалканлар саноатда асосан ароматик углеводородларни каталитик қайтари б , ацетилен ёки диен углеводородларидан оли ш :

Физик хоссалари.  Номи Суюқланиш ҳарорати, 0 С Циклопропан Циклобутан Қайнаш ҳарорати, 0 С -126,9 Метилциклопропан -80,0 -33 Зичлиги, г/л 0,698 13 -177,2 Циклопентан Этилциклопропан 0,7038 0,7 -94,4 -149,4 0,6912 49,9 Циклогексан 0,7490 34,5 -6,5 Метилциклопентан 0,677 80,7 -142,2 0,7781 71,9 0,7488

Физик хоссалари.

Номи

Суюқланиш ҳарорати, 0 С

Циклопропан

Циклобутан

Қайнаш ҳарорати, 0 С

-126,9

Метилциклопропан

-80,0

-33

Зичлиги, г/л

0,698

13

-177,2

Циклопентан

Этилциклопропан

0,7038

0,7

-94,4

-149,4

0,6912

49,9

Циклогексан

0,7490

34,5

-6,5

Метилциклопентан

0,677

80,7

-142,2

0,7781

71,9

0,7488

Кимёвий хоссалари.  1. Галогенлаш.

Кимёвий хоссалари.

1. Галогенлаш.

2. Гидрогалогенлаш.    3. Гидрогенлаш.     4. Оксидланиш.

2. Гидрогалогенлаш.

3. Гидрогенлаш.

4. Оксидланиш.

5. Изомерланиш ва диспропорцияланиш реакциялари.

5. Изомерланиш ва диспропорцияланиш реакциялари.

Пропандаги  углерод ва углерод атомлари орасидаги бурчак (109 0 28’) га тенг.  Циклопропандаги углерод ва углерод атомлари орасидаги бурчак 60 0 (109 0 28’ – 60 0 ):2 = 24 0 44’ га тенг. Шунинг учун циклопропандаги 3 та углерод атоми битта текисликда ётади ва катта кучланиш остида бўлади. Ҳамма углерод атомлари бир текисликда ётганда циклобутан ва циклопентанда (109 0 28’ – 90 0 ):2 = 9 0 44’ ва (109 0 28’ – 108 0 ):2 = 0 0 44’ га тенг.
  • Пропандаги углерод ва углерод атомлари орасидаги бурчак (109 0 28’) га тенг.
  • Циклопропандаги углерод ва углерод атомлари орасидаги бурчак 60 0 (109 0 28’ – 60 0 ):2 = 24 0 44’ га тенг.
  • Шунинг учун циклопропандаги 3 та углерод атоми битта текисликда ётади ва катта кучланиш остида бўлади.
  • Ҳамма углерод атомлари бир текисликда ётганда циклобутан ва циклопентанда (109 0 28’ – 90 0 ):2 = 9 0 44’ ва (109 0 28’ – 108 0 ):2 = 0 0 44’ га тенг.
Юқори аъзоли циклларнинг барқарорлик сабабини Сакс ва Мор молекуласини ҳар хил текисликда жойлашганлигида деб тушунтирадилар. Масалан, Циклогексан молекуласининг конформацион модели. а) «қайиқ» конформацияси; б) «кресло» конформацияси
  • Юқори аъзоли циклларнинг барқарорлик сабабини Сакс ва Мор молекуласини ҳар хил текисликда жойлашганлигида деб тушунтирадилар. Масалан,

Циклогексан молекуласининг конформацион модели.

а) «қайиқ» конформацияси; б) «кресло» конформацияси

Айрим вакиллари ва уларнинг ишлатилиши. Циклоалканлар орасида метилциклопентан ва циклогексаннинг аҳамияти каттадир. Метилциклопентан катализатор, босим ва ҳарорат таъсирида циклогексанга айлантирилади. Циклогександан эса циклогексанон ва адипин кислота олинади. Циклогексанон ва адипин кислоталар асосида гексаметилендиамин, капролактам, капрон ва нейлон-4,6 толалари олинади.

Айрим вакиллари ва уларнинг ишлатилиши.

  • Циклоалканлар орасида метилциклопентан ва циклогексаннинг аҳамияти каттадир. Метилциклопентан катализатор, босим ва ҳарорат таъсирида циклогексанга айлантирилади. Циклогександан эса циклогексанон ва адипин кислота олинади. Циклогексанон ва адипин кислоталар асосида гексаметилендиамин, капролактам, капрон ва нейлон-4,6 толалари олинади.


Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!