Түштүк Американын географиялык абалы жана материкти изилдөө тарыхы (скачать кылсаңыз чыгат)

География сабагы

7- класс

Сабактын темасы: Түштүк Америка

Сабактын максаты:

• Билим берүүчүлүк: Түштүк Американын географиялык абалы жана материкти изилдөө тарыхы жөнүндө маалымат аласыздар.
• Өнүктүрүүчүлүк: Тема боюнча түшүнүктү, өз ойду эркин айтуу менен, логикалык ой жүгүртүү чыгармачылыгын калыптандырасыздар.
• Тарбиялык: География сабагын жана жаратылышты сүйүүгө, коопсуздукту сактоого тарбияланасыздар.

Дүйнөдө Түштүк Американы жашыл материк деп айтышат. Түштүк Америка - бул рекорддордун материги.

• Түштүк Америка Жердин батыш жарым шарында жайгашкан эки материктин бири болуп саналат. Атлантика жана Тынч океандарынын суулары менен курчалып турат. Материктин жээктеринин көрүнүшү Гондвананын башка сыныктары сыяктуу эле эң жѳнѳкѳй: аралдары, жарым аралдары аз. Оттуу Жер архипелагы гана материктин түштүгүндө жайгашкан. 18,3 млн. км² аянты боюнча материк төртүнчү орунда. Материкти изилдөөдө Х.Колумб, А.Виспучи, А.Гумбольттун салымдары чоң.

Түштүк Американын жаратылышы

• Түштүк Америка эң жаан чачындуу материк, себеби анын көпчүлүк бөлүгү океандардан нымдуу абалар келген экватордук кеңдиктерде жатат. Материкте Жер шарынын эң нымдуу жери жайгашкан. Анды тоосунун батыш тарабында, алардын түндүгүндѳгү бүткѳнүнѳ жакын жыл бою жааган жаан жер бетин 15 метрге чейин каптап кетмек. Ушул жерге жакын Атакама чөлү жайгашкан. Бул Жер бетиндеги эң кургак жер: анда бир да тамчы жаан жаабайт. Материк экватордук, субэкватордук, тропиктик, субтропиктик жана мелүүн алкактарда жайгашкан.

Амазонка дарыясы

Амазонка суу өсүмдүгү

• Түштүк Американын аймагында Жердин эң чоң дарыясы - Амазонка агат. Ал кѳл бассейни аянты боюнча Австралияга барабар. Түштүк Америкадагы маанилүү дарыя системалары Aмазонка, Oриноко жана Парана болуп эсептелинет, алардын жалпы бассейни 9.583.000 км² түзѳт (Түштүк Американын аянты 17.850.568 км²). Түштүк Америкада дүйнөдөгү эң бийик шаркыратма – Анхель жайгашкан. Материкте абдан кубаттуу шаркыратма - Игуасу дагы жайгашкан.

Игуасу шаркыратмасы

Географиялык абалы жана изилдөө тарыхы

Материктин географиялык абалынын өзгөчөлүгү

• Түштүк Америка үч бурчтук формага ээ, анын негизи экватордук алкакта жайгашкан, ал эми бийиктиктери түштүк уюлду көздөй багытталган. Материк экватор менен анын түндүк бѳлүгүндѳ кесип өтөт. Түштүк Американы түштүк тропик дагы кесип өтөт. Континенттин аянтынын көпчүлүк бѳлүгү дал ушул параллелдердин ортосунда жайгашкан. Ошондуктан материк жыл ичинде көп сандагы күн радиациясын алат.

Түштүк Американын физикалык картасы

• Генуэзиялык деңиз сүзүүчүсү Кристобаль Коломбо, испан королунун алдында кызмат кылып, Христофор Колумб деген ат менен тарыхта калган. Эгерде Жер шар формасында болсо, анда батышка сүзүү менен, байлыктардын жана кенчтердин жомоктогудай жери болгон Индия же Кытайга сүзүп барса болот деп божомолдогон. 1492-жылы Христофор Колумбдун экспедициясы Антиль аралдарына жеткен. Ошентип, экинчи жолу Жаңы Дүйнөгө жол ачылган.

Легендарлуу Христофор Колумб

• ХV кылымдын аягында флоренциялык саякатчы Америго Веспуччи Колумб тарабынан ачылган жерлердин жаратылышын кылдат изилдеген. Бул жерлер Евразиянын бир бөлүгү эмес, жаңы материк болуп эсептелет деген жыйынтыкка келген. Кийин бул материкти Америгия же Америка деп атоону сунушташкан. Мына ошентип, континенттин үчүнчү жана акыркы ачылышы болгон.

Америго Веспуччи

• Материктин жаратылышын изилдөөдө немец географы жана табият таануучу Александр Гумбольддун ролу чоң, ал 1799-1804 - жылдары Борбордук жана Түштүк Америка боюнча саякаттаган. ХIХ кылымда материктин кээ бир аймактарынын тереңирээк изилдениши башталган. 1821-1828 - жылдары Григорий Иванович Лангсдорф жетектеген орустардын экспедициясы Бразилиянын ички аймактарын изилдеген. Амазонка ойдуңунун геологиялык түзүлүшү, климаты, өсүмдүктѳрү жана жаныбарлары жѳнүндѳ баалуу маалыматтарды англиялык саякатчы Генри Бейтс 1848-1859 - жылдары экспедиция мезгилинде чогулткан.

Түштүк Американы ачуу жана изилдөө тарыхы