Учимся не выходя из дома. Онлайн уроки

2-Мавзу : Педагогнинг касбий ривожланиш поғоналари. Ўқитувчининг педагогик маҳорати ва компетентлиги

“ ПЕДАГОГИКА, ПСИХОЛОГИЯ ВА ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ” КАФЕДРАСИНИНГ ДОЦЕНТИ ПЕД.Ф.Н.ДОЦ. «АНТИК ДУНЁ» ХАЛ ҚАРО АКАДЕМИЯСИНИНГ ПРОФЕССОРИ

М.З. ХАМДАМОВА

РЕЖА : 1. Педагогнинг касбий ривожланиш поғоналари . 2. Ўқитувчининг педагогик маҳорати ва компетентлиги   Т аянч иборалар: педагогик маҳорат, педагогик техника, мимика, панто-мима, ҳис-туйғулар, ижтимоий-перцептив қобилият, дикция, нутқ тезлиги, конструктив, коммуникатив,концепция, технология, руҳий-импровизация, рационализаторлик, комбинаторли

РЕЖА : 1. Педагогнинг касбий ривожланиш поғоналари . 2. Ўқитувчининг педагогик маҳорати ва компетентлиги   Т аянч иборалар: педагогик маҳорат, педагогик техника, мимика, панто-мима, ҳис-туйғулар, ижтимоий-перцептив қобилият, дикция, нутқ тезлиги, конструктив, коммуникатив,концепция, технология, руҳий-импровизация, рационализаторлик, комбинаторли

“ Педагогик техника ” тушунчасига компонентларнинг иккита гуруҳини киритиш қабул қилинган. Биринчи гуруҳ педагогнинг ўз хулқатворини: ўз организмини (мимика, панто-мима, ҳис-туйғулар, кайфиятни бошқариш – руҳий тангликни ечиш, ижодий ҳиссиётни вужудга келтириш) бошқариш билан боғлиқ; ижтимоий-перцептив қобилиятлар (диққат-эътибор, кузатув, тасаввур), нутқ техникаси (дикция, нутқ тезлиги) ва ҳоказолар. Педа техника компонентларининг иккинчи гуруҳи шахсга таъсир қилиш малакалари билан боғлиқ бўлиб, педагогик жараённинг технологик тарафларини: дидактик, ташкилотчилик, конструктив, коммуникатив, диагностик-таҳлилий ва бошқа малакаларни очиб беради.

Педагог касбий ўсишининг иккинчи поғонаси педагогик маҳоратдир . Унинг негизида камолотга етказилган, психологик-педагогик назарияни қўллашнинг сийқаланган усул ва услубларини акс эттирадиган таълим-тарбия малакалари тушунилади, таълим-тарбия жараёнининг юқори самараси таъминланади. Бироқ, сўнгги йилларда “ педагогик маҳорат ” тушунчаси дастлаб ўзининг тузилмаси бўйича сезиларли ўзгаришларни бошидан кечирди. Агар илгари педагогик маҳорат билим, кўникма ва малакадан иборат икки компонентли тузилма деб қилинган бўлса, бугунги кунда у камида тўртта компонентни, яъни билимлар тизими, махсус қобилият, педа-гогик техника ва шахснинг инсонпарварлик йўналишини ўз ичига олган. Иккинчидан, билим ва кўникма тизимлари сингари бир хил ҳисобланган компонентлар ўзгариб,

янги мазмун билан тўлдирилган

.

Педагогда ушбу сифатларни ривожлантириш, умумий маданиятининг юқори савияси, психологик-педагогик ва технологик компетентлик, креатив (ижодий) қобилиятлар. Буларнинг ҳаммаси унинг умуман инновацияларга ҳамда янги педагогик технологияларни эгаллашга, хусусан, тайёрлик даражасининг ошишига олиб келади. Тайёрлик даражасига фаолиятни муваффақиятли бажариш, шахсни бўлажак фаолиятга йўналтирадиган танланма фаоллик, педагогнинг ўзини-ўзи бошқариш даражасининг сифатли кўрсаткичи, шахснинг амалий фаолиятининг аниқ шартлари ва шароитларини ҳисобга олган ҳолда педагогик масалаларни ечиш қобилиятида ифодаланган фаол ҳаракатдаги ҳолати сингари омиллар ўқитувчининг тайёрлигини белгилайди. Инновацион фаолиятга тайёрлик даражаси тажриба ва маҳорат тавсифлари билан чегараланмайди.

Янгиликларга тайёрлик даражаси – шахсий ижодий фаолиятнинг намоён бўлиши, унда шахсий йўналтирилганлик (янги техникага интилиш, янгиликларни жорий этишга эҳтиёж), билимлар ва касбий фаолиятни (психологик, назарий ва амалий “аралашма”) амалга оширишнинг янги усул ва шаклларини амалга оширишнинг амалий кўникмалари ўзаро уйғунлашишидан иборат.

5

5

Технологик маданият тушунчаси остида шахснинг ўзида педагогик жараённинг инсонпарварлик қадриятларини, инсонпарварлик йўналишни (амалий таркибдаги), педагогик фаолиятнинг технологиясини акс эттирувчи ва амалий таркибдаги технологик даражага ўтишига ёрдам берувчи инвариантли педагогик малакаларнинг бирлашган сифатлари, касбий-педагогик фаолиятнинг маъносини очиб берадиган ҳамда унинг технологиясини ижодий рўёбга чиқарадиган педагогик фаолиятнинг шахсий-ижодий услуби тушунилади

5

5

2.2. Ўқитувчининг педагогик маҳорати ва компетентлиги

  Педагогик маҳорат – бу ўқитувчи –тарбиячининг шундай шахсий (болажонлиги, хайриҳоҳдиги, инсонпарварлиги, меҳрибонлиги, самийлилиги, назокати ва ҳ.к.) ва касбий (билимдонлиги, зукколиги, фидойилиги, ижодкорлиги, эрудицияси ва ҳ.к.) фазилатларини белгилайдиган хусусиятики, у ўз ўқув фанини чуқур ва атрофлича билишида, педагогик – психологик ва методик тайёргарлигида, талаба-ёшларни ўқитиш, тарбиялаш ва ривожлантиришнинг оптимал йўлларини излаб топиб, амалий фаолиятга қўллашида намоён бўлади.

Педагогик маҳорат эгаси бўлиш учун ўқитувчи ўз ўқув предметини давр талаблари асосида билиши, педагогика, психология, методика фанларини мукаммал ўзлаштириши ҳамда инсонийлик, меҳнатсеварлик ва фидойилик каби маънавий-ахлоқий фазиларни ўзида таркиб топтириши лозим .

Педагогик маҳорат - педагогик жараёнда таркиб топади.

Педагогик жараён эса касбий ва шахсий тайёргарликни йўлга қўйиб, ва келажак авлод олдида жавоб берадиган мутахассисларни тайрлашга хизмат қилади.

5

5

Инновацион салоҳият бўйича “муаллифли” дастурларнинг қуйидаги турлари ажратиб кўрсатилган:

рационализаторлик дастур – мавжуд дастурларни такомиллаштириш орқали олинган дастур;

комбинаторли – бир неча дастурни комбинациялаш орқали олинган дастурлар;

тўлдирувчи – мавжуд таълим дастурларини тўлдирувчи, мазмунан янги ҳисобланган дастурлар;

новаторли дастурлар – парадигмал негизи, ғояси, таклиф этилаётган таълим технологияларининг янгилиги билан фарқланадиган дастурлар.

. Муаллифлик дастурининг муваффақиятли жорий этилиши технологик таъминотни, яъни бўлажак педагогик фаолият лойиҳаси (ўқув машғулотлари тизимининг мавзуий режалаш-тирилиши), асосий машғулотларнинг методик изоҳлари билан берилган сценарийлари , давлат стандартларига йўналтирилган текширув вазифалари ва диагностик материаллар мажмуаларининг мавжудлигини талаб қилади

5

5

Педагогик маҳоратнинг қуйидаги асосий компонент(таркибий қисм)лардан иборат:

педагогик техника – ўқитиш, таъсир кўрсатиш, таълим-тарбия олувчиларга ўз ҳис-туйғулари, билимлари, ахлоқий фазилатларини узатиш технологиясини ифодалайди;

педагогик муомала - ўқитувчикасбий фаоллигининг бир кўриниши бўлиб, таълим-тарбия жараёнида иштирокчиларининг ўзаро таъсир ва ҳамкорлигини акс эттиради;

педагогик ижод – ўқитувчининг маҳорат пиллапояларидан кўтарилишида яратувчанликни, ташаббускорликни, педагогик уддабуронликни ва тадбиркорликка элтувчи йўлни, бу йўлдаги қийинчиликлардан қўрқмасликни англатади;

педагогик қобилият – педагогик жараёнида ўқитувчининг ақлий, эмоционал – иродавий жиҳатларини, ташкилотчилигини, билимдонлигини ва уларнинг бир-бирига боғлиқлигини ҳамда яхлит бир бутунлик касб этишини ифодалайди.

Педагогик маданият - ўқитувчи-тарбиячилик бурчи, масъулияти, қадр-қиммати, виждони, ахлоқий эътиқодини назарда тутиб, ўқитувчининг талабчанлиги, адолати, комиллиги, ростгўйлиги, тўғрилигини англатади.

Педагогик маданиятнинг таркибий қисмларидан бири педагогик назокат (такт) – ўқитувчининг педагогик мақсадга мувофиқ, фойдали, қимматли ҳаракатларининг ўлчови, меъёри ва таъсир воситасининг чегараси сифатида характерланади.

5

5

Қуйидагилар ўқитувчи компетентлиги ва фаолиятига таъсир этади:

• ўқувчилар талабининг ўсиши;
• иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий шароитларнинг ўзгариши;
• замонавий технологияларни такомиллашуви;
• жамият эҳтиёжи ҳамда таълимга талабнинг ўсиши;
• КТМД асосида ўқитувчи субъекти ролининг ўзгариши;
• ДТС ва ўқув дастурларини оптемаллаштирилиши;
• Таълим соҳасида халқаро тажрибалар ва қиёсий таҳлил натижалари;

5

5

Демак, компетентлик таълим муассасаси ўқитувчиларининг маънавий дунёқараши, психологик-педагогик ва ташкилий технологик салоҳияти, яъни унинг касбий имкониятлари салоҳиятини ифодалайди. Мазкур салоҳиятни таълим муассасаси ўқитувчилари педагогик фаолияти жараёнини ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, улар томонидан ташкил этилаётган педагогик жараёнларнинг ҳолати ва самарадорлиги орқали аниқлаш мумкин бўлади.

5

5

Назорат саволлари:

1. Педагогнинг касбий ривожланиш поғоналари нималардан иборат?

2. Инновацион салоҳият бўйича “муаллифли” дастурлари нималарни ўзига қамраб олади?

3. Ўқитувчининг педагогик маҳорати мазмуни нима?

4. Ўқитувчининг педагогик компетентлигига нималар киради?

5. Педагогик жараёнларни самарали ташкил этиш учун нималарга аҳамият берилади?

5

5

Эътиборингиз учун рахмат!

5

5