Урок 4. Зямля блакiтных рэк i азёр

Прозвiшча, iмя _____________________________________________________

1. Што такое племя?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1. Дапоýнi схему.

   Заняткi нашых продкаý	жывёлагадоýля

2. Абазнач на карце- схеме тэрыторыю рассялення ýсходнеславянскiх лямёнаý на тэрыторыi Беларусi.

Урок 4. Зямля блакiтных рэк i азёр. ( на базе тэматычных распрацовак урокаý Л.I.Асiпчук з выкарыстаннем некаторых слайдаý з прэзентацыi І. Я. Андрэевай г. Баранавiчы)

Перад урокам раздаць дзецям Атласы i матэрыялы з папкi «Для друку».

1. Аргмомант

2. Праверка дамашняга задання

Праводзiцца пiсьмова на лiсточках аднаго з варыянтаý з папкi «для друку».

1. Работа з новым матэрыялам

Па вераванням старажытных беларусаý чатыры стыхii ýпраýляюь жыццём чалавека. I першая – вада. Вада давала чалавеку ежу i пiтво, берагла яго ад зла i лячыла ад хвароб. Тысячы год нашы вялiкiя продкi малiлiся на бягучую ваду, малiлiся i трымалiся блiжэй да яе . У старажытнасцi ýсе вялiкiя шляхi праходзiлi па рэках, а старажытныя паселiшчы ставiлi на берагах рэк i азёр.

Работа з тэкстам

С 14 –каменцiраванае чытанне тэксту.

Прачытайце I абзац. Якую галоýную ролю адыгрывалi рэкi ý жыццi людзей?

¥ Давайце прачытаем некаторыя звестки пра нашы рэкi i азёры на слайдзе

(Самыя буйныя плошчы рачных басейнаў:Днепр — 116 тыс. км2, Нёман —
46 тыс. км2, Заходняя Дзвіна — 33 тыс. км2.

На тэрыторыі Беларусі цячэ 20800 рэк. Іх агульная даўжыня — 91 тыс. км.

У межах Беларусі тры ракі — Днепр, Прыпяць і Бярэзіна — маюць даўжыню больш за 500 км.)

А цяпер адкрыйце свае атласы. Спярша мы глядцiм раку на слайдзе, а потым шукаем яе ý атласе. ¥ ¥ ¥

Замацаванне

А цяпер пакажыце ý атласе рэкi,пра якiя iдзе гаворка ý прэзентацыi¥ ¥ ¥

Рэкi называюць блакiтнымi шляхамi Беларусi, а як называецца месца, дзе пачынаецца рака? (вусце)¥

А месца па якiм цячэ рака? (русла) ¥.

Як называецца месца, дзе рака ýпадае ýмора, цi iншую раку? (вусце). ¥

Рака, што ýпадае ý ншую раку , называецца? (прыток) ¥

Назвы якiх рэк вы запомнiлi?

Якую раку можна лiчыць незвычайнай на тэрыторыi Беларусi? (С. 15 – другi абзац вучнi чытаюць самастойна)

- Калi рэкi лiчацца «шляхамi»нашай краiны, то щто можна назваць яе вачамi?

Правiльна, азёры. Блакiтных азёр Беларусi больш за 10000. Наш край завецца яшчэ Паазерʹем.

Зямля Беларусi!

Вачамi азёраý

Глядзiш ты ý празрыстыя

Высi нябёc… (П. Броýка)

Большасць азёр утварылася ý вынiку дзейнасцi ледавiку ( аб iм вам расказвалi ý прошлым вучэбным годзе ý краязнаýчым музеi) i iрасталых вод.Самае вялiкае ¥

возера Нарач¥(80 кв. км), глыбокае – ¥Доýгае (53 м 60 см). Ёсць многа маленькiх азёр на Вiцебшчыне – УшацкiЯ, Браслаýскiя азёры (iх больш за 50)I iнш. Самы буйны вадаём – Вiлейскае вадасховiшча (150 тон вады). Усяго вадасховiшчаý – 150). Iх людзi выкапалi самi.

Амаль кожнае возера хавае мноства таямнiц i легендаý. Пазнаёмцеся з адной з iх.¥

Гэта народная легенда, але такiя аповеды не толькi захоýваюцца ý памяцi народнай, але i натхняюць паэтаý i пiсьменнiкаý.i ¥ Гэта бюст вялiкага паэта, якi ýстаноýлены ý нас, у Брэсце. Хто небудзь пазнаý яго? Так гэта вядомы паэт ХIХ стагоддзя Адам Мiцкевiч. Ён натхнiýся яшчэ адной народнай легендай , на гэты раз прав озера Свiцязь. Прачытайце яе на с. 16-17

Легенды iснуюць не толькi пра азёры. Шх складаюць людзi пра любыя значныя для iх рэчы. I абапiраюцца на сваю фантазiю, значэнне назваý i асацыацыi, якiя вызывае той, цi iншы абʹект.звернемся да этымалагiчнага слоýнiка ¥

Як вы бачыце, значэнняý слова вельмi многа. Якое вам будзе здавацца больш прывабным я не ведаю, але дома паспрабуйце, выкарыстоýваючы адно са значэнняý прыдумаць сваю легенду ýтварэння назвы нашай ракi Буг.

1. Вынiк урока.

Рэфлексiя.

1. Дамашнее заданне.С. 14-17 прачытаць, адказаць на пытаннi,скласцi легенду пра назву ракi Буг.

Прозвiшча iмя ________________________________________________________________________

Па гарызанталi:

2. Рэчка, на месцы злiцця якой з Заходняй Дзвiной пабудавала калiсьцi сваё жыллё частка крывiчоý.

4. Саюз грамадзян, утвораны з мэтай абароны iх жыцця, свабоды, маёмасцi.Старажытная Русь была такiм саюзам.

5. Група людзей, якiя маюць агульнае паходжанне, мову, месца пражывання.

7. Племя, якое пасялiлася на землях ад ракi Нёман да рэк Заходняя Дзвiна i Дняпро.

9. Правадыр племенi радзiмiчаý.

10. Правадыр племенi дрыгавiчоý.

Па вертыкалi:

1.Племя, якое пасялiлася на рацэ Сож.

3.Апавяданнi пра справы, учынкi чалавека, пра заняткi нашых продкаý.

6.Племя, частка якога знаходзiлася на тэрыторыi сучаснага Брэста.

8. Старажытны горад, пабудаваны на землях, дзе пасялiлiся дрыгавiчы.

Распрацавала

настау ̐ нiца пачатковых класау ̐

ДУА «Сярэдняя школа № 5

Г. Брэста»

Гуль Людмiла Георгiеу ̐ на.

Зямля блакітных рэк і азёр

ЦІКАВА ВЕДАЦЬ

Самыя буйныя плошчы рачных ба-сейнаў:

Днепр — 116 тыс. км 2 , Нёман — 46 тыс. км 2 , Заходняя Дзвіна — 33 тыс. км 2 .

На тэрыторыі Беларусі цячэ 20800 рэк. Іх агульная даўжыня — 91 тыс. км.

У межах Беларусі тры ракі — Днепр, Прыпяць і Бярэзіна — маюць даўжыню больш за 500 км.

З. Дзвiна

Днепр

Нёман

З. Буг

Прыпяць

Рака Нёман у Гродна

Днепр у Магілёве

Прыпяць у Мазыры

Сож у Гомелі

Заходнi Буг у Брэсце

Часткi ракi

Левы

прыток

выток

русла

вусце

Правы

прыток

Возера Нарач

Нарач — самае вялікае возера на тэрыторыі Беларусі. Плошча — 80 км².

Возера Доўгае — самае глыбокае.

Яго глыбіня больш за 53 м.

Плошча возера Свіцязь — 2,24 км². Глыбіня дасягае 15 м.

На паўночным беразе знаходзяцца помнікі прыроды —

2 векавыя дубы, а на паўднёва-заходнім — археалагічныя

помнікі — курганы.

Легенда пра возера Святое

  Буг

  с исландского. Baugr

немецкого biegen

литовского. baugùs

древне-индийского. bhugnás

древне русского. бугъ

украинского

славянского бъгно

"кольцо",

"гнуть",

"страшный",

"гнутый»,

«запястье, браслет"

Бог

«топь»

Этимологический словарь Фасмера