Урок 5 Наша Радзiма на гiстарычнай карце

Урок 5. Наша Радзiма на гiстарычнай карце.

Перад урокам раздаць дзецям Атласы i матэрыялы з папкi «Для друку».

1. Аргмомант

2. Праверка дамашняга задання

Назавi самыя буйныя рэкi Беларусi.

Якiя назвы беларускiх азёраý ты ведаеш?

Назавi назвы мораý, дзе пачынаýся i дзе завяршаýся шлях «З варагаý у грэкi».

Па якiх беларускiх гарадах ён праходзiý.

Чым рака Нямiга незвычайна?

Раскажы сваю версiю паходжання назвы ракi Буг.

1. Работа з новым матэрыялам

Я думаю лепшым пачаткам знаёмства з новай тэмай будзе чытанне тэксту «Як зʹявiлiся карты?» (чытанне ланцужком з адказамi на пытаннi пасля тэксту).

Дарэчы, гiсторыя карт менавiта Беларусi вельмi цiкавая. Увогуле, чалавецтва вынайшла карты раней чым навучылася пiсаць. Першыя выявы на¥ камянi, ¥кары дрэваý i ¥папiрусе адносяцца да 3 тысячагоддзя да нашай эры. Вялiкi ýклад у гэту навуку ýнёс грэк Клаýдзiй Пталемей¥.

Ён склаý падручнiк па картаграфii i намаляваýатлас мiра, дзе была выява беларускай зямлi.

У карце яна зʹяýляецца ¥часткай Еýрапейскай Сармацii, праýда Пталемей нiколi тут не быý i ý сваёй працы ён абапiраýся на аповеды падарожнiкаý, таму, як вы здагадалiся, памылак у яго было зашмат. Усёжтакi менавiта гэтыя карты былi адзiнымi якiмi карысталiся ý нас у дзяржаве амаль палову тысячагоддзя. У 1613 годзе шляхцiч князь ¥Мiкалай Радзiвiл по празванню Сiротка вырашыý перанесцi на паперу геаграiю cваёй краiны. З гэтай задачай павiнен быý справiцца ягоны землямер, мастак i гравёр¥ Томаш Макоýскi. 16 год шла праца над выявамi, 16 год ездзiý Томаш па краiне. Мастак разгледзеý i замаляваý цкавыя абʹекты, знайшоý выявiý памылкi Пталемея .I вось вынiкi яго работы. ¥ Як бачыце карта, падобная на сучасныя, Вызначаны 1039 населеных пунктаý. Запiсаны асноýныя звесткi пра iх I замаляваны выгляд хат i сядзiб дзе жыла насельнiцтва. ¥

Цяпер зместкi , змешчаныя на гэтай карце размяшчаюць на некалькiх асобных. I каб працаваць з iмi трэба ýмець iх чытаць.Вось гэтым мы з вамi i зоймемся.

Каб навучыцца «чытаць» гістарычную карту, неабходна ведаць наступныя правілы:

1) кожная карта мае сваю назву, якая адлюстроўвае пэўныя гістарычныя падзеі ў вызначаны час ¥

2) умоўныя абазначэнні на карце паказваюць напрамкі падарожжаў i ваенных паходаў, месцы бітваў i будауніцтва замкаў-крэпасцей, сталіцы дзяржаў i межы паміж iмi; ¥

3) колеры выкарыстоўваюцца для абазначэння тэрыторый розных дзяржаў. ¥

Давайце папрактыкуемся . Адкрыйце атласы (на любой старонцы) шукаем назву, умоýныя абазначэннi i што абазначаюць розныя колеры на карце.

Населеныя пункты, рэкi, iншыя геаграфiчныя абʹекты таксамам можна знайсцi на карце.

Адкрыйце, калi ласка падручнiкi на с. 20(-22) чытаем ланцужком.

Замацаванне

4. Практычная работа.

Як называецца контурная карта на с 2-3? ¥

Што мы на ёй зможам убачыць?

Знайдзiце i вызначце нашу сталiцу – горад Минск. ¥

На контурнай карце зялёным колерам вызнычце брэсцкую вобласць. ¥

А цяпер, карыстаючыся атласам , падпiщыце назвы беларускiх рэк.

Вынiк урока.

Рэфлексiя.

1. Дамашнее заданне.С. 20-22 прачытаць, адказаць на пытаннi,

Як зʹявiлiся карты?

Гiсторыя зараджэння карты iдзе ý далёкае мiнулае. З даýнiх часоý людзi жадалi пазнаць як мага больш пра навакольны свет. Але мала пайсцi на пошукi ведаý у далёкiя краi, трэба яшчэ i вярнуцца дадому. А для таго каб вярнуцца, трэба адшукаць шлях назад. Бо не будзеш, як казачныя героi, то збожжа, то каменьчыкi сыпаць цi клубок нiтак размотваць (цi надоýга iх хопiць?)А што рабць , калi чалавеку трэба паведаць iншым, дзе пабываý, у якiм месцы бачыý звяроý цi дзе можна вылавiць шмат рыбы? Апiсаць шлях словамi доýга. Тады чалавек вырашыýнамаляваць гэты щлях палачкай на пяску: вось рака, яна цячэ ý гарах, а за гарамi возера. «У возеры шмат рыбы», - казаý чалавек. I ýсе разумелi: трэба пайсцi ý лес, пераплысцi цераз раку, перабрацца цераз горы – i выйдзеш да возера. Гэтыя малюнкi на зямлi i былi першымi картамi. Але такую карту не возьмеш з сабой.

Пазней людзi сталi маляваць карты на кавалачках кары, цi выразаць нажом на дошчачках. Гэтыя карты ýжо можна было браць з сабой i нават пасылаць адзiн аднаму. Некаторыя народы крэслiлi карты чым-небудзь вострым на глiняных плiтках, якiя затым засушвалi. I карта была добра бачная.

Калi людзi навучылiся рабiць паперу, карты сталi маляваць на ёй. Навукоýцы i вандроýнiкi ездзiлi па розных краiнах, усё больш пазнавалi нашу Зямлю i наносiлi звесткi на карты.

• Чаму людзi сталi маляваць карты?

• Якiмi былi першыя карты?

• Што на iх малявалi?

Наша Радзiма на гiстарычнай карце

Распрацавала

настау ̐ нiца пачатковых класау ̐

ДУА «Сярэдняя школа № 5

г. Брэста»

Гуль Людмiла Георгiеу ̐ на.

Першыя карты

На папiрусе

На камянi

На кары

Кла ýдзiй Пталемей

Томаш Мако ýскi

Мiкалай Радзiвiл (Сiротка)

РЭСГІУБЛІКА БЕЛАРУСЬ. ПАЛІТЫКА-АДМІНІСТРАЦЫЙНАЯ КАРТА

Мiнск

Брест