Урок-игра по калмыцкому языку

«Хальмг улсин сін ґдр»   (Цаєан сарин нір-марєан)

Белдснь: Увша А.Н.

Кўсл: Кўўкдт Цаєан Сар хамгин дурта баир болдгинь медўлід, Цаєаллєна, авг-бірцлі таньлдулєн; олн-зўсн боорцгин нерд болн чинринь ціілєљ ґглєн. Кел-ахан кўндлдг, тевчдг сурємљ зааљ ґгх.

Эв-арє: йґріл, шўлгўд, дун, би, наадн, марєан, Дґњцл: цґґмі ааєс (папье-мааш), флешк, хот-хол, келкіті боорцгуд, презентац «Цаєана боорцгуд»

Белдврин кґдлмш: эртісн дуудвр бичід ґрк-бўлд болєнд илгіх, зар, эмблем, боорцгудн нерд белдх, герин даалєвр.

Ніірин йовуд: «Цаєан сар» гидг дууна фонограмм (флешк)

Єардач: Мендвт, кўндті гиичнр! Иигід маднла хамдан Цаєан Сарин байр темдглхір ирснтн йир байрта біінівидн.    Цаєан Сар гиснтн – ўвл чилід, хаврин эклц темдглљіх цаг. Кўнд ўвл давад, кўліљісн хавр ирхлі, цуг імті тоот  байрлна. Цаєан  гисн ўг хґвті, кишгті, баирта тоотла залєлдата болдг.    Тегідчн мадн ончта, єііхмєті чинрті, учр-утхта ґлзіті байран Цаєаєан тосад, уста нўдірн ўзўлљ, цуста чинрірн хаєлцљ, «Ўвліс менд єарвт?» гиљ цаєалцљ ірўн седклісн таанра йґріљінівидн.

Ирсн Цаєан ґлзіті болљ, Љил болєн байртаєар Цаєаєан тосљ, То бўрн, толєа менд бііљ, Ўвліс оньдин гемм-зовлњ уга єарч Мал-гертієін, шавхр-шувхртаєан Хавриг тосљ, Улан зандн ціієін уухцљ, Урл-амарн кўўндљ Цуєар амулњ бііцхій!

Цугтан: Тиигтхі, йґріл бўттхі! (ці бірўлљ ґгх).

Єардач: Цаєан сар ирні                Шикр-балта, элвг болна.                Кґгшдўд йґрілін тівні.                Кўўкд биилљ дуулна.

«Хадагта би» (кўўкд)

Єардач: Бичкдўд бас тадниг йґріхір бііні.

Сережа: Цаєан сар гидг                Сін ґдр ирв.                Цуєар мадн цуглурад                Ціієірн деељ ґргвидн.

Юля: Эндр Цаєан Сар           Эн баирта ґдрлі           Шар нарн халулљ,           Кґк ноєан єарч,           Ўвліс єарсндан баирлљ,           Эн Цаєан баирта – бахта гиљ,           Ґсљ, босљ, ґргљ           Оньдин амулњ менд йовцхай!

Маша: Імірн ґнр болљ,              Аєрусарн баин болљ,              Тењгрин ґвчн уга,              Дін-даљг уга,              Гем шалтг уга,              Љил болєн Цаєаєан кељ              Амулњ менд бііхитн,              Деедс бурхнд эвітхі!

Санљ: Сансн санантн кўцљ,             Сіксн бурхнтн ґршіљ             Љил болєн Цаєаєан кељ             Љирєљ сііхн кецхій!

Вова: Орљах Цаєан Сар            Ґлзіті, Цаєан хаалєта болтха!            Цандг усн элвг болтха,            Кґк ноєан шавшљ урєтха.            Деедс бурхд эвітхі!

Дун «Хавр аашна, хавр!»

Данир: Цаєан сарла               Цасн хіілні.               Цандг усн               Цґврід гўўні.

Женя: Цаєана ніірт            Цуєар орлцна,            Целвг боорцган            Байрлљ белдні. Совлњ: Ээљин кесн боорцг              Йир імтіхн амтта              Амндан авад оркхла              Эврін урсад одна.  

Баина: Цаєан цасн хіілні, Цаєан Сар ирні, Ээљ боорцг кені, Кўўкд биилні, дуулна.

Дун «Атхм, атхм, атхм»

Би «Байсвр» (кґвўд: Вова, Сережа, Арслан)

Кема: Идін-чигін элвг болљ, Халун хальмг ціієін ууљ, Хавтха хальмг боорцган идљ Оньдин дґрвн цагт Амрљ, љирєљ йовтн.

Дун «Хальмг ці»

Наадн «Љолмд» Маша – моєа, Сережа – зурмн, Вова – ялмн, Кема- зара, Юля – харада, Санљ – гґрісн.

Дун «Цаєан Сар»

Єардач: кўндті мана гиичнр! Тадниг бас ніірт орлцљ билг-эрдмін ўзўлтхі – гиєід мадн ґрк-бўл хоорнд «Ўгин урлдан» гидг марєа кехір біінівидн. Альхан ташад, тостн.

1. Манљин Дорљан ґрк-бўл 2. Очан Юран ґрк-бўл 3. Басњга Анатолян ґрк-бўл 4. Ноонин Анатолян ґрк-бўл 5. Шоглян Александрин ґрк-бўл 6. Манљин Мергні ґрк-бўл

Жюри орлцлачнрта таньлдуллєн: 1 девсњ: «Мендвт!» (таньлдллєн)

2 девсњ: Кезін-кезініс нааран хальмг улс ямаран болвчн керг-ўўлиг йґрілір эклдг біісм. «Тиигтхі!» гидг марєан (йґріл келцхіні)

3 девсњ: «Авъясмуд» (ґрк-бўлмўд болєн медсін келљіні)

4 девсњ: «Ўгин кеермљ – ўлгўр» - гидг. Тегід би нељід ўлгўр келљ ґгнів, тадн чинринь ціілєљ ґгх зґвтід.

1. «Алтн шорад даргдго» 2. «Ирсн гиичиг єундаљ єарєхар Ирвскин хумснла харєсн деер». 3. «Кўн ахта, девл захта» 4. «Кўўні экн – наєцнр, Усна экн – булг». 5. «Садта кўн – салата модн» 6. «Ўрні седкл кґдід, экин седкл ўрнд»

5 девсњ: «Айта боорцг» (хотын цуг деељнь – хальмг ці ээљнь болв цііин хаљуд боорцг дутаљ болдва). Презентац «Цаєана боорцгуд»

6 девсњ: «Дуулыя, биилия!»

Давтвр: Дуулыя, биилия,               Биилия, дуулыя,               Эргід, дуєрад               Дуулыя, биилия!

7 девсњ: «Амтта хот» (герин даалєвр), ґрк-бўл болєн кесн імтіхн хотан ўзўлід, ціілєід келљ ґгні.

Єардач: Мана сурємљлачнр бас тадниг йґріљіні. Ду дуулљ ґгхір бііні «Паппури»

Наадн-шог «Просто так»

Єардач: Ирсн мана Цаєан Сар Ґлзіті цаєан хаалєта болљ, Шар нарн халулљ, Кґк ноєан єарч, Ґсљ, босљ, ґргљљ, Оньдин амулњ – менд йовхиг Деедс олн бурхд эвітхі!

Бичкдўд белгін гиичнрт бірўлні. Цааснас кесн «Цґґмі ааєс».