Причастинуудай дабталга
Классай ажал
Причастинуудай дабталга
Хэшээлэй зорилго:
hургаалгын зорилго:
Глаголой причастна тγхэл тухай мэдэлгэнγγдэй, шадабаринуудай, дадабаринуудай дγн табилга
Хγгжθθлгын зорилго :
Причастна тγхэл яагаад γгэ хэлэлгэдээ хэрэглэхым гэжэ харуулжа, Замбуули тухай мэдэлгэнγγдые баяжуулга дγγргэхэ
Хγмγγжэлгын зорилго:
Тγрэл буряад хэлэндээ дурыень ехэ болгоожо , буряад хэлээ гамнахыень хγмγγжэлхэ
Хэшээлэй тγхэл : мэдэлгэнγγдэй, шадабаринуудай, дадабаринуудай Хγсэдлэлгэ ба шалгалта
Хэшээлэй янза : аяншалгын янзатай хэшээл
Технологи: нааданай технологи.
Зэбсэгγγд :
компьютернγγд;
мульти-медиа презентаци “Замбуулида аяншалга”;
карточкад;
секунда тоолохо юумэн;
Жэшээнγγдтэй карточкад;
“Редактор”гэжэ файл ;
Мульти –медиа- проектор, экран;
Одо мγшэд адляар хγγлhэн жетонгγγд ;
Аляhан hурагшада шан грамота .
Хэшээлэй ябадал
- Сайн байна! Хγндэтэ hурагшад, хγндэтэ хэшээлэй айшад! Мγнθθ хэшээлнай тусхайта, hонин байха.
Хγндэтэ hурагшад! Мγнθθ хэшээлдэ бидэ танаар аяншалга дγγргэхэ байнабди. Ямар аяншалгаб гэхэдэ, Космос Замбуулида онгосоор ниидэжэ, hонин, марташагγй ябдал дγргэхэбди. Космос юун бэ?
Космос, ондоогоор хэлээ хадаа, анхан буряадаар хэлээ hаа – Замби – юун бэ гэхэдэ, энэ хизааргγй, гγнзэгы, гайхамшагта Оршолон болоно, энэ ехэ Дэлхэйдэ манай Газар юртэмсэшье, манай Наран одоншье нэгэ бишайхан хэhэг боложо γгэнэ, оеоргγй удхын нэгэн Атом…
( 1 слайд) звучит фоновая космическая музыка
Тиигээд ямаршье яhатанай хэлэн, тэдээн соо манай тγрэл буряад хэлэн Космос адли баhал хизааргγй баян байна, тγрэл хэлээ γзэхэдθθ бидэ энэ Ехэ Дэлхэйдэ арюун хамаадалсаhан байнабди.
2а Харгын саарhан ( учащимся раздаются путевые листки)
2б Словарна ажал ( учащимся раздаются словари урока)
3. Юунгγйгθθр аяншалга дγγргэжэ шадахагγйбди? Зγб, тγлишэгγйгθθр. Космос тухай асуудалнуудта бэлдэгты. Хэды зуб харюуса γгэхэбтэ, тэды тγлишθθр замбуулиин онгосоео дγγргэхэт.
4Асуудалнууд: -
1) – Космонавтика эрдэмэй байлгааша хэн бэ? / Кто является основоположником космонавтики? || энэ хун тγрγγшынхиин ракетые космосто яагаад ябуулхым гэжэ hургаар тогтооhон байна (2 слайд)
2)- Ямар елдэ Гагарин Космосто харгы неэhэн байнаб?/ В каком году Гагарин совершил первый космический полет? (3 слайд)
3) - Газар Дэлхэйн замбулиин хани – юун бэ? / Спутник космический Земли? || hара планетын дээтьхэнь манай Газар Дэлхэйн дээдэ талатай адли гу? Угыл даа, энэ планетэдэ амидарал угы, харагтыл даа энэ γрхэд юунhээ бии болооб гэхэдэ, замбуулиин шулуунай унахаhаа бии болоо// ( 4 слайд)
4) - Ямар гараг (планетэ) холо ерээгγй сагта хγнγγдэй шэнэ оромжо болохоб? / какая планета в далеком будущем станет пристанищем человечества? || наранай шарахань манайда мэдэгдээгγйгθθр шангадхажа байна, тэрээнhээ болоод олон миллион ел γнгэрхэдэ, Газар дээрэ угаа халуун болохо, бγхэли юумэн хатаха, Океан далайн уhан бусалжа шэргэшэхэ; хγн hуужа шадахагγй болохо, харин мγнθθ хγйтэн байhан Ангараг тэрэ cагта дулааржа, амидаралда зохид болохо. || ( 5 слайд)
5) - Нарамнай ямар одоной класста ороноб: а) сагаан оодон гγ?, б) шара оодон гγ?, улаан шара абарга гγ? В какой звездный класс входит Солнце: а) белый карлик, б) желтый карлик, в) оранжевый гигант? ( 6 слайд)
6) - hγйн хабхар тэнгэртэ энэ одон хγнγγдтэ Хойто зγг тээшэ харуулдаг ; тэрээнhээ бэшэ урайнай энэ одон тэнгэрэй хγйhэн гэжэ hанагдадаг байгаа; теэд энэ хγйhэн задараа hаа, Газар Дэлхэй дээрэ гал галаб болохо гэжэ бэлгэ байгаа. Ямар одон тухай хэлэгдэнэб? ( 7 слайд)
/В ночном небе эта звезда показывает людям на север; существовало поверье, что эта звезда является пупом ночного неба – если этот пуп надорвется, на Земле наступит конец света. О какой звезде идет речь?
7) - Энэ Алтан Гадаhа олоходо хэд туhатай байдаг бэ? / Кто помогает найти Полярную звезду (Золотой колышек) (8 слайд)
8) - Казах хэлэн манай буряад хэлэндэ холын ураг боложо γгэхэдθθ, баhал Алтайн бγлэдэ ородог. Жэшээлхэдэ, иимэ γгэнγγд адляар харагдана : кара – хара, сара – шара, булак – булаг, темир – тγмэр, харау- хараха; Байконур гэжэ казах γгэ ямар удхатайб, таагты : а) баян нуур, б) баян хада, в) баян дайда / Казахский язык является родственным бурятскому и входит в алтайскую семью, много слов похожих; как переводится с казахского Байконур: а) богатое озеро, б) богатая гора, в) богатая земля (9 слайд)
9) - Ямар ел 366 γдэртэй байдаг бэ? / В каком году 366 дней? ( 10 слайд)
( Самбарта онгосын зураг байна; hурагшадай зуб харюусануудые γгэжэ байhан hамаанда онгосын тγлишын хонхор дγγрэжэ байна ) ( На доске нарисован космический челнок, по мере получения правильных ответов, баки челнока наполняются)
- хγндэтэ hурагшад, таа зуб харюусануудые γгθθт , танай космос тухай мэдээсэ γргэн байна!
Дорогие дети, вы дали правильные ответы, ваши познания о космосе обширны!
5) зэ, зохёолгын диктант бэшэгты. Танда уншаhан γгын холбоонуудые хубилгажа, глаголнуудые причасти болгон бэшэгты
Зγбθθр энэ даабари дγγргээ hаатнай танда космическэ карта γгэхэб.
- Ёлоодошо айлдаа абарха (11 слайд)
- Хγнγγд харгые олохо (12 слайд)
- Эрдэмшэ биороботые зохёохо (13 слайд)
Асуудал: Биоробот гэжэ γгэ лексикын талаар ямар бэ? ( Абтаhан; зуб, мγноо хэшээлдэ бидэ олон абтаhан γгэнγγдые хэрэглэхэ байнабди, иимэ γгэнγγд ямаршье хэлэндэ угаа туhатай байна)
Бэдээрээ (сами) абтаhан γгэнγγдэй жэшээ γгэгты : кабинет, класс, школо, автобус, кино гэхэ мэтэ
( Юундэ урдахи абталга мγнθθ сагай абталгаhаа илгаатай байнаб? – урайнай буряадууд ород хγγр ойлгодоггγй, зармин абяангуудые hайгаар хэлэжэ яладаггγй байгаа, тэрээнhээ болоод γгэнγγдые фонетическая талаар буряадшалха байгаа)
Урдахи абталгын γгэнγγд: бээжэ, шулууса, гураад, борной, солхооб
( дγγргэhэн хойно) бэрхэ байнат: энэ даабари зγбθθр дγγргээт, танда карта γгэхэб.
γшθθ юу хэхэ байнабди гэхэдэ, θθрын онгосодо нэрэ γгэхэ еhотойбди, урайгшатаяар ябахаар. Энэ гурбан мэдγγлhэн вариант соо hоо нэгыень шэлэгты.
- Даалгабари ( 14 слайд)
- Найдал ( 15 слайд)
- Багтаабари (16 слайд)
6) зэ, онгосомнай тγлишθθр хооллоhон байна, карта танда; амин тухай угэ хэлэгты.
- Би Альхеева Настяб,
капитан, ахалагша; би командадаа хандалга хγргэхэ hанаатайб: урайгаа табиhан зорилгодоо хγсэжэ, эбтэйгээр, оролдосотойгоор, шанартайгаар ажалаа дγγргэжэ, харгын холые hайгаар гаталжа байгыл даа!
-Би Амагзаева Людаб , минии мэргэжэл - повар, тогооншо; намтай та холо харгыда γлэн байхагγйт!
- Би Хахалов Кондратби, минии мэргэжэл - пилот, hэлюур баряаша; намтай та холо харгыда тоорхэгγйт!
- Би Мантахаев Алешаб, минии мэргэжэл - бортинженер, дэмшэ; намтай та холо харгыда даарахагγйт, хабхарта зобохогγйт!
- Би Бугушкинов Боряб, минии мэргэжэл - бортинженер, дэмшэ, намтай та холо харгыда сэдьхэлдээ амар, бγхэ найдалтай байхат, ямаршье хэрэгсэл γндрθθ hалаагγй ябаха!
- Би Бугушкинова Таняб, минии мэргэжэл - садовод, сэсэрлиг адуулааша; танаа энэ холын харгыда хододоо шэнэ ногоон эдеэгээр тэжээжэ байхаб!
физкультура!:
Минии харахада , та анхаралаа алдаhандляар байнат, hэрихэ саг ерэбэ. Даабаринуудые дγγргэхэhээ урид бидэ амяа hэргээхээр, бэиин эршэм бодхоохоор харьян хатар хатарыбди, энэ хγхюу хатараараа эбтэй байдалаа харуулъя . зэ . гарагты!
7) капитанай ухааень шалгаха логическэ таабаринуудые хэрэглэхэ байнабди( бэшэнэй капитанда туhалсахада болохо; зэ, нэгэдэхинь:
А) ел соо хэды hара 28 γдэртэй байдаг бэ?
Б) тэрээн соо hоо абхада , тэрэ ехэ болодог
В) юунhээ болоод сагаан баабгай пингвинуудые эдинэгγйб?
- Поварто асуудал : дабhанай хэрэгсэл ямар бэ?
( мяха, загаhанай , ногоон ургамалай шэнэ амтыень хадагалдаг) (17 слайд)
- Пилотто асуудал: навигаторай хэрэгсэл ямар бэ?
( навигатор харгы харуулдаг хэрэгсэл) (18 слайд)
- Бортинженертэ асуудал: аккумуляторай хэрэгсэл ямар бэ?
( энэ хэрэгсэл сахилгаа хадагалдаг) ( 19 слайд)
- Бортинженертэ асуудал: компьютерэй хэрэгсэл ямар бэ?
( компьютер олон ехэ мэдээсэ хадагалжа , тэдэниие болбосоруулдаг ) ( 20 слайд)
- Садоводто асуудал: теплицын хэрэгсэл ямар бэ?
( дулаа барижа, ногоон ургамалда hайн байдал зохидхоодог) ( 21 слайд)
- hурагшад, ямар причастиин тγлэб харюусануудта хэрэглэhэн байнабди? ( дабтаhан причастиин – тэрээнэй залгалта ДАГ)
В ответах применялся суффикс ДАГ
8) - бγхы hурагша глагол хэлэжэ γгэнэ; каждый называет по одному глаголу
- нэгэн глаголой зохилдол дγγргэнэ; один из этих глаголов спрягается
- энэ глаголтой мэдγγлэл зохеогдоно; составляется сложное предложение
- энэ мэдγγлэлэй синтаксическэ шγγлбэри хγγлнэ; синтаксический разбор предложения
Гэрэй даабари: Карточкада γгтэhэн сочинени ород хэлэнhээ буряад хэлэндэ оршуулгахат
9) итоги урока
Мγнθθ хэшээлдэ бидэ ехэ шэнэ hонимые мэдэhэн байнабди, лингвистикын талаhаа гадна, - - космосой
- техникын
- домогуудай
- хэлэнγγдэй урагтай байдалай
- хэлэнγγдэй абталгын гэхэ мэтын
Темэнγγдые дайраhан байнабди
Причастинуудай хэлбэринγγдые, буряад причастинуудай илангануудые, тэдээнэй ямар синтаксическэ γγргэ дγγргэхые дабтаабди, гээн шухалынь , наукын , эрдэм бэлигэй зγйлнγγд θθр соогоо таhаршагγй бγхэ холбоотой, ажабайдал тухай гайхамшагта мэдэсэ энэ холбоо хажуугаар γргэдхэхые мγнθθ хэшээлдээ ойлгоhон байнабди; мγнθθ дγγргэhэн хэшээл таниие hургаартаа уран зохеодолтойгоор ханамжатайгаар байхые , уран hайханда, ажал хγдэлмэридэ, эб найрамдалда, hайхан тээшэ хγсэлдэ хγмγγжэлхые найданаб.
1 313
39 249 
