Valideynlər təhsil münasibətlərinin iştirakçıları kimi

Valideynlər təhsil münasibətlərinin iştirakçıları kimi

V.A. Suxomlinskinin sözləri müasir zamanəmizdə də aktual olaraq qalır: “Məhz valideynlər bizim köməkçimiz, müttəfiqimiz, vahid pedaqoji prosesin iştirakçısı, uşaqların tərbiyəsində həmkarlarımız olmalıdır”.

Məktəbə qədər uşağın tam hüquqlu tərbiyəsi ailə ilə məktəbəqədər təhsil müəssisəsi arasında sıx əməkdaşlıq şəraitində baş verir. Bildiyiniz kimi, ailə uşağın sosiallaşmasının ilk və ən mühüm institutudur. Uşağın şəxsiyyətinin formalaşmasında ailə tərbiyəsinin təsiri mühüm rol oynayır. Uşaq bağçasında və ailədə uşağa olan tələblər razılaşdırılmazsa, faydalı bacarıq və vərdişlərin inkişafı çox çətin olacaq. Məktəbəqədər təhsil müəssisələri valideynlərin onun işində geniş iştirak etdiyi açıq sosial-pedaqoji kompleksə çevrilir. Məktəbəqədər Təhsil üzrə Təhsil Standartının həyata keçirilməsi kontekstində şəffaflıq, sıx əməkdaşlıq və valideynlərlə qarşılıqlı əlaqəni nəzərdə tutan məqsədlər qoyulmuşdur. Valideynlər təkcə kənar müşahidəçilər deyil, təhsil prosesinin fəal iştirakçılarıdır. Proqramın uğurla həyata keçirilməsinin şərtlərindən biri uşaqların tərbiyəsində, sağlamlığının qorunmasında və möhkəmləndirilməsində valideynlərin (qanuni nümayəndələrin) dəstəyi, ailələrin bilavasitə təhsil fəaliyyətinə cəlb edilməsidir.

Valideynlərlə ünsiyyət qurarkən biz aşağıdakı prinsiplərə əməl edirik:

1.Dost ünsiyyət tərzi.

2.Fərdi yanaşma.

3.Əməkdaşlıq.

Uşağın valideynlərlə birgə inkişafının əsas prioritetləri bunlardır:

1.Uşaqların marağının inkişafı.

2.Ardıcıl nitqin inkişafı

3.Uşaqların müstəqil oyun fəaliyyətinin inkişafı.

4.Uşağın həmyaşıdları ilə sabit əlaqələrinin qurulması və dostluq münasibətlərinin inkişafı

5.Uşaqların fəaliyyətində məktəbəqədər uşaqların inamını, təşəbbüskarlığını və böyüklər və həmyaşıdları ilə ünsiyyətini artırmaq.

Aşağıdakı vəzifələri həll edirik:

Valideynləri məktəbəqədər uşaqların şəxsi inkişafındakı dəyişikliklərə istiqamətləndirmək - uşaqların fəaliyyətində maraq, müstəqillik, təşəbbüskarlıq və yaradıcılığın inkişafı. Valideynlərə bu dəyişiklikləri öz tədris təcrübəsinə daxil etməkdə kömək etmək. Ailədə məktəbəqədər uşaqların fiziki sağlamlığının möhkəmləndirilməsinə, uşaqlarla bədən tərbiyəsi asudə vaxtlarının zənginləşdirilməsinə (gəzinti, müxtəlif oyunlar, idman yarışları), uşaqlarda təhlükəsiz davranış bacarıqlarının inkişafına töhfə vermək - evdə, küçədə, meşədə, gölməçənin yaxınlığında diqqətli olmağı aşılamaq. Valideynləri uşaqların ətrafdakı insanlara, təbiətə, insan tərəfindən yaradılan dünyanın obyektlərinə münasibətinin humanist yönümünü inkişaf etdirməyə təşviq etmək, uşaqların diqqət, böyüklərə və həmyaşıdlarına qayğı göstərmək istəyini dəstəkləmək. Valideynləri ailədə məktəbəqədər uşaqların idrak maraqlarının, intellektual qabiliyyətlərinin inkişafı üçün şəraitlə tanış etmək. Valideynlərin uşaqların məktəbə marağını inkişaf etdirmək istəyini, şagird mövqeyini tutmaq istəyini dəstəkləmək. Uşağın ibtidai əmək fəaliyyətində subyektiv təzahürlərini, işləmək istəyini, məsuliyyətini, başladığı işi başa çatdırmaq istəyini inkişaf etdirmək üçün valideynləri müəllimlə birgə fəaliyyətə daxil etmək. Valideynlərə məktəbəqədər uşaqların estetik hisslərinin inkişafı üçün şərait yaratmağa kömək etmək, ailədəki uşaqları müxtəlif sənət növləri (memarlıq, musiqi, teatr, təsviri incəsənət və s.) və bədii ədəbiyyatla tanış etmək.

İşlər dörd istiqamətdə aparılmalıdır:

I.Pedaqoji monitorinq

Ailə tərbiyəsinin xüsusiyyətlərinin öyrənilməsini davam etdirən müəllim ailə tərbiyəsi ənənələri ilə tanış olur, ayrı-ayrı ailələrdə valideyn-övlad münasibətlərinin rifah halına diqqət yetirir, uşaqların tərbiyəsində konkret valideynlərin problemlərinə diqqət yetirir. Bu zaman valideynlər müəllimlə birgə fəaliyyət göstərirlər. Bu problemləri həll edərkən pedaqoq valideynlər arasında sorğu keçirir, “Biz və uşağımız”, uşaqla isə “Sən və ailən” adlı söhbət aparmaq olar. Müəllim ailənin problemlərini “uşağın gözü ilə” görməyə imkan verən üsullardan istifadə edir: “Mənim ailəm” mövzusunda uşaq rəsmlərinin təhlili, uşaqlarla “Nə edərdin” adlı söhbətin apralması da mümkündür. məktəbəqədər uşağın yaxınları ilə münasibətlərinin xüsusiyyətlərini öyrənməkdə. Bu texnikada uşaqdan növbə ilə altı vəziyyəti müzakirə etməsi xahiş olunur:

1. Təsəvvür edin ki, sirkə iki biletiniz var. Özünüzlə kimi dəvət edərdiniz?

2. Təsəvvür edin ki, bütün ailəniz qonaqdır, lakin sizdən biriniz xəstədir və evdə qalmaq məcburiyyətindədir. O kimdir?

3. Ev düzəltmək istəyirsən (kukla üçün kağızdan paltar kəsirsən və s.) və bu işdə kiminsə köməyindən istifadə etməlisən. Kimi köməyə çağıracaqsınız?

4. Maraqlı bir filmə … biletiniz var. lakin bütün ailə üzvlərinizin hamısı gedə bilməz. Kim evdə qalacaq?

5. Təsəvvür edin ki, kimsəsiz bir adadasınız. Orada kiminlə yaşamaq istərdiniz?

6. Bütün ailə loto oynamaq üçün oturmuşdur, amma siz lazım olandan daha çoxsunuz. Kim oynamayacaq?

Metodologiyanın nəticələri müəllimə ailədə kimin uşaq üçün daha əhəmiyyətli olduğunu, kimə etibar etdiyini və ya əksinə, münasibətlərin nəticə vermədiyini, məktəbəqədər uşağın ailə ünsiyyətində hansı problemləri olduğunu anlamağa imkan verir.

II.Pedaqoji dəstək

Tərbiyəçi yalnız hər bir valideynlə sıx əlaqə qurmağa çalışmır, həm də qrupun valideyn komandasının bir araya gəlməsinə - ünsiyyət qurmaq, problemləri bölüşmək və uşaqlarla boş vaxt keçirmək istəyinin yaranmasına kömək edir. Müəllimin öz şagirdlərinin ailələrinin xüsusiyyətlərini daha yaxşı bilməsi, valideyn kollektivini bir araya gətirməsi, valideynləri öz övladlarına yaxınlaşdırması üçün valideynlər övladları ilə müəyyən mövzularda hekayələr yazmağa dəvət oluna bilər. Məsələn, “Biz necə edəcəyimizi bilirik”, “Mənimlə tanış ol, bu mənəm, bu mənim bütün ailəmdir”. Eləcə də qrup qəzetlərinin, foto albomların birgə dizaynı valideynlərin, müəllimlərin və uşaqların inkişafına töhfə verə bilər. Valideynlərlə qarşılıqlı əlaqə zamanı müəllim vurğulayır ki, uşaqların səmərəli intellektual inkişafı ailənin və yaxınlarının iştirakı olmadan mümkün deyil. Müəllim valideynləri uşaqların marağının aktivləşdirilməsi, ətraf aləm haqqında təsəvvürlərinin zənginləşdirilməsi, nitq qabiliyyətlərinin inkişafı üsulları ilə tanış edir. Bu məqsədlə o, pedaqoji kitabxana yaradır və valideynlərə oyunlar, uşaqlar üçün problemli situasiyalar, çox vaxt və xüsusi avadanlıq tələb etməyən elementar təcrübələr təklif edir. Məsələn, “Buludlar necə görünür? (çınqıllar, yarpaqlar və s.), “Ətrafda mümkün qədər çox qırmızı (dairəvi, taxta) əşyalar tapın”. Müəllimlə birgə fəaliyyət valideynlər tərəfindən müsbət təhsil təcrübəsinin toplanmasına kömək edir.

III.Valideynlərin pedaqoji təhsili

Valideynlərin pedaqoji təhsilini həyata keçirən pedaqoq valideynlərin və uşaqların inkişaf imkanlarını nəzərə alır, valideynlərə məktəbəqədər uşaqlarla tərəfdaşlıq münasibətləri qurmağa, onların gələcək həyat perspektivlərini görməyə kömək edir. Bunun üçün valideynlərlə “Uşaq hüquqları və valideynlərin hüquqları”, “Uşaqlarda maraq hisslərinin inkişafı”, “Tezliklə məktəbə” kimi görüşlər təşkil olunur. Tərbiyəvi tapşırıqların icrası zamanı pedaqoq valideynə subyektiv mövqe tutmağa kömək edən belə formalardan - təlimlərdən, real vəziyyətlərin təhlilindən, videomaterialların nümayişindən və müzakirəsindən istifadə edir. Valideynlərlə ünsiyyətdə pedaqoq valideynlərin birbaşa iştirak etdiyi müxtəlif problemli vəziyyətləri yeniləməlidir.

IV.Müəllim və valideynlərin birgə fəaliyyəti

Birgə fəaliyyət marağa, uşaqların və böyüklərin yaradıcılıq bacarıqlarının inkişafına əsaslanaraq, müəllim valideynləri uşaq bağçasının həyatında fəal iştirakçılara çevirir.Valideynlər və uşaqlar arasında etibarlı münasibətlərin inkişafına töhfə verməklə, birgə bayramlar, treninqlər və görüşlər keçirilir - Yeni il, 8 Mart, “Ata hər şey edə bilər” və s. Valideynlərin bu görüşlərdə iştirak etmələri vacibdir necə ki, tamaşaçılar və uşaqlarla birlikdə uşaq teatr tamaşalarına qatılır, şeir oxuyur, müsabiqələrdə iştirak edir, müxtəlif obrazlar rolunu oynayır.

Valideynlərlə işin bir çox müxtəlif formaları sınaqdan keçirilmişdir. İndi əminliklə deyə bilərik ki, müəllimlərin ailə ilə qarşılıqlı əlaqəsində yeniləşmə əlamətləri aydın şəkildə baş verir. Valideynləri uşaq bağçasının həyatına cəlb etmək son vaxtlara qədər böyük problem kimi görünürdü. İndi vəziyyət başqadır. Müəllimlər daha fəal olublar. Yeni ideyalarını həyata keçirmək üçün yaradıcılıq, təxəyyül, fantaziya nümayiş etdirirlər. Pedaqoqlar təkcə fəallarla deyil, bütün valideynlərlə daha sıx və daha yaxşı ünsiyyət qurmağa, onları qrup fəaliyyətinə cəlb etməyə başlamışlar. Hələlik təşəbbüs daha çox müəllimlərdən gəlir, lakin artıq valideynlərin məktəbəqədər təhsilə maraq göstərdiyi aydın görünür. Əvvəllər heç vaxt valideynlər məktəbəqədər təhsil müəssisəsi ilə ailənin birgə işlərində bu qədər tez-tez iştirak etməmişdilər. Müəllimlər və valideynlər arasında ünsiyyət dəyişmiş və əlaqələr tərəfdaşlığa çevrilmişdir. Valideynlər və pedaqoqlar bir-biri ilə məsləhətləşir, bir tədbirin, bayramın ən yaxşı şəkildə necə təşkil ediləcəyini təklif edir, inandırırlar. Formal ünsiyyət aradan qalxır. Valideynlərin, müəllimlərin və uşaqların birgə fəaliyyəti şagirdlərə müsbət təsir göstərir. Fəal valideynlərin övladları özlərinə inamı artır, ailə, bağça haqqında daha çox suallar verir, valideynlərinin marağını və fəallığını gördükləri məsələlərdə təşəbbüskar olurlar. Uşaq müəllimin valideynləri ilə sıx ünsiyyətini, emosional yüksəlişini, bütün oyun və fəaliyyətlərin mərkəzində bağçada olmaq istəyini gördükcə müəllimi özünə daha yaxın hiss edir. Nəticədə məktəbəqədər təhsil müəssisəsinə valideynlərin yeni müsbət münasibəti, onun fəaliyyətinin müsbət qiymətləndirilməsi baş verir. Beləliklə, bağça şagirdlərinin ailələri ilə müxtəlif iş formalarından istifadə müsbət nəticələr verir. Məktəbəqədər təhsil müəssisəsinin işçiləri bütün işləri ilə valideynlərə sübut edirlər ki, onların pedaqoji fəaliyyətə cəlb olunması, tədris prosesində maraqlı iştirakı müəllimin istədiyi üçün deyil, öz övladının inkişafı üçün zəruridir. Yeni dövlət təhsil standartlarının tətbiqi uşaq bağçası və ailənin birgə fəaliyyətini daha səmərəli təşkil etməyə imkan verir, ictimai və ailə təhsilini birləşdirərək, valideynlərlə etibarlı əlaqələr qurmağa nail olunur. Bu istiqamətdə iş, məktəbəqədər müəssisələr üçün ənənəvi olan, uşağın tərbiyəsi prosesində müəllimlər və valideynlər arasında tam hüquqlu sistemli qarşılıqlı əlaqənin vəziyyətini daha da yaxşılaşdırır.

Mənbə:

1.https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/302391-roditeli-kak-uchastniki-obrazovatelnogo-proce

2.https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/302391-roditeli-kak-uchastniki-obrazovatelnogo-proce

Materialı hazırladı:

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu - Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi), Azərbaycan Respublikası “Təhsil Şurası” İB-nin İdarə Heyətinin üzvü