Василий Назарович Егоров-Тумарча. Кылаас чааьа

Василий Назарович Егоров-Тумарча

Россия уонна Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, прозаик, публицист,

СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ,

СӨ оҥорон таһаарыы эйгэтигэр Государственнай бириэмийэ лауреата,

А.Е. Кулаковскай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата, Чурапчы улууһун уонна Одьулуун нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо.

Саха норуотун суруйааччыта

2020 сыл.

Василий Назарович Егоров-Тумарча 1935 с. олунньу 19 күнүгэр Одьулуун нэһилиэгэр төрөөбүтэ.

1955 – 1958 сс. оро оскуоланы бүтэрэн Сэбиэскэй Армия кэккэтигэр сулууспалаабыта.

1958 – 1964 сс. СГУ техническэй факультетын геологоразведочнай салаатын бүтэрэн инженер-геолог идэтин ылбыта.

1964 – 1968 сс. Өймөкөөн улууһугар Үөһээ Индигирдээҕи геологоразведочнай экспедицияҕа геологтаабыта.

1969 –1974 сс. Дьокуускайдааҕы Научнай-техническэй информация киинигэр отдел начальнигынан үлэлээбитэ.

1974 – 1984 сс. Республикатааҕы патентнай фонданы төрүттээбитэ. «Якутскгеология» производственнай холбоһукка үлэлээбитэ.

1984 сылтан суруналыыс. Сэттэ сыл «Хотугу сулус» сурунаал литературнай редакторынан үлэлээбитэ.

1989 с. ССРС суруйааччыларын Сойуустарыгар киирбитэ.

1991 с. Чурапчы улууһугар «Кулаада» крестьянскай хаһаайыстыба үлэһитэ. Бааһынай хаһаайыстыбатынан 13 сыл дьарыгырбыта. Улахан өҥөлөрүн иһин 1993 с. СӨ Государственнай бириэмийэтин ылбыта.

Айымньылара:

1977 с. – бастакы «Соһуччу» кэпсээнэ «Кыым» хаһыакка бэчээттэммитэ.

1982 с. – Дьокуускайдааҕы кинигэ кыһатыгар бастакы «Кырыыстаах таас» сэһэнэ күн сирин көрбүтэ.

Айымньылара:

1985 с. «Өрүһүнүү», 1994 с. «Олох ситимэ» дилогия романнара бэчээттэммиттэрэ.

2000 с. – «Кырыыстаах таас», «Өрүһүнүү» айымньылара «Проклятый камень» диэн ааттанан биир кинигэнэн тахсан нуучча ааҕааччыларын биһирэбиллэрин ылбыта.

2003 с. – «Уодаһын» дьиҥнээх олохтон сэһэнэ Бичик кинигэ кыһатыгар бэчээттэммитэ.

2005 с. – «Таптал уонна мөккүөр» кинигэтигэр кэпсээннэринэн сэһэн, ыстатыйалар киирбиттэрэ.

2005 с. – «Өлбөт мэҥэ уутун уостубат хорук тымыра» (үтүмэн үйэлэр тутуулара) документальнай сэһэнэ «Ахсаан» кинигэ кыһатыгар тахсыбыта.

Хайахсыт нэһилиэгэр «Лена–Туора Күөл» водовод киириитин бэлиэ түгэнин сырдатар.

2007 с. – «Кырыыстаах таас» романа «Бичик» кигигэ кыһатыгар тахсыбыта.

Бу айымньыга суруйааччы Халыма кыһыл көмүһүн кимнээх хаһан, хайдах арыйбыттарын уонна чинчийбиттэрин туһунан номохторго, докумуоннарга олоҕуран сэһэргиир.

Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар Булуҥ уонна Кэбээйи оройуоннарыгар күүс өттүнэн көһөрүллүбүт Чурапчы оройуонун олохтоохторун туһунан «Өбүгэ тыына» икки кинигэлээх романа суруллубута.

1-кы кинигэ: Одьулууннар (2010).

2-с кинигэ: Халбас харата (2015).

2011 с. – «Биһиги Аан Дархаммыт» уус-уран хабааннаах историко-документальнай романа Саха Өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибитэ 90 сылын, Саха сирин бастакы Президенэ Михаил Ефимович Николаев 75 сааһын көрсө «Бичик» кинигэ кыһатыгар тахсыбыта.

2017 с. – «Михаил Николаев үрдүк дабааннара» кинигэтэ «Бичик» кинигэ кыһатыгар тахсыбыта.

2013 с. – «Өрүһүнүү» романа. 1 кинигэ. 2-с эбэн таһаарыыта. Бичик.

В.С. Яковлев-Далан төрөөбүтэ 90 сылыгар

2018 с. – «Эн биһиги тапсыа этибит...» кинигэтин «Саҥа олох» редакцията таһаарбыта.

«Даланныын бииргэ» ахтыылар, публицистика киирбит кинигэтэ «Бичик» кинигэ кыһатыгар тахсыбыта.

Алмаас кистэлэҥэ: cэһэн// Чолбон. – 2019. – №9, 10.

Геолог Лариса Попугаева туһунан суруйбута.

Суруйааччы олоҕун уонна айар үлэтин туһунан:

• Михайлов В.Д. Киһи өрүһүллүүтэ// Хотугу сулус. – 1986. – №8. – С. 100 – 103.
• Левин И. Өрүһүнүү суолун хайан// Хотугу сулус. – 1989. – №8. – С. 100 – 101.
• Тумат С. Өбүгэ тыына өлбөт// Чолбон. – 1996. – №2. – С. 124 – 132.
• Кириллин Д.В., Павлова В.Н., Шевков Д.С. Писатели земли Олонхо. – Якутск: Бичик, 1995. – 304 с.
• Васильева Д.Е. 70 лет со дня рождения В.Н. Егорова-Тумарча, лауреата Государственной премии РС (Я) в области материального производства, прозаика, публициста// Якутия-2006: Календарь знаменательных и памятных дат. – Якутск, 2006. – С.42 – 45.
• Винокуров Е.Г. Тумарса – Геолог. Суруйааччы. Уопсастыбанньык.

• Иванов В. «Таптал уонна мөккүөр» сүрэхтэнэр киэһэтиттэн...//Саха сирэ. – 2005. – Сэтинньи 24 к.
• Ефимов М.Д. Тумарча «Биһиги Дархаммыт» кинигэтэ// Саха сирэ. – 2008. – От ыйын 5 к.
• Скрябин Е.Е. Тумарча саҥа айымньыта// Хаҥалас. – 2008. – Сэтинньи 11 к.
• Сысоева Р.П. Киэн тутта саныыбын//Хаҥалас. – 2008. – Сэтинньи 28 к.
• Н. Телейскэй. «Биһиги аан Дархаммыт» туһунан санаалар// Орто дойду. – 2011. – Кулун тутар 3 к.
• И.Федотов//Саха сирэ. – 2011. – Олунньу 2 к.
• Тыртыкова М. «Өбүгэ тыына» роман салгыыта таҕыста// Кыым. – 2015. – Кулун тутар 19 к.
• Тыртыкова М. «Өбүгэ тыына» роман салгыыта таҕыста// Чолбон. – 2015. – №3. – С. 97.
• Шестакова О. Өбүгэлэрбит тустарынан// Саха сирэ. – 2011. – Олунньу 3 к.