Вторая Мировая Война

ԵՐԿՐՈՐԴ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄ

1939-1945ԹԹ

ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄ

1941-1945ԹԹ

• 1939թ. սեպտեմբերի 1-ին ֆաշիստական Գերմանիան հարձակվեց Լեհաստանի վրա, որով սկսվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը: Դրանից մեկ շաբաթ առաջ` օգոստոսի 23-ին Գերմանիան և ԽՍՀՄ-ը ստորագրել էին չհարձակման համաձայնագիր, որով ազդեցության գոտիների էին բաժանել Արևելյան Եվրոպան: 1939-40թթ. Գերմանիան գրավեց գրեթե ողջ Եվրոպան, իսկ ԽՍՀՄ-ը տարածքներ գրավեց Լեհաստանից, Ֆինլանդիայից, Ռումինիայից, խորհրդայնացրեց Մերձբալթյան հանրապետությունները:

• Գերմանիայի հարձակումը տեղի ունեցավ առանց հայտարարության, բայց ոչ հանկարծակի, քանի որ ԽՍՀՄ ղեկավարությունը տեղեկացվել էր Գերմանիայի հնարավոր հարձակման մասին։ Սակայն երկրի զինված ուժերը համապատասխան պատրաստության չբերվեցին, որի պատճառով պատերազմի սկզբում անհաջողություններ ունեցան։ Խորհրդային զորքերը կրեցին մեծ կորուստներ, թշնամուն հանձնեցին շատ տարածքներ։ Սխալ էր նաև պատերազմի նախօրյակին հազարավոր սպաների բանտարկությունը, որից բանակը խիստ թուլացավ։

ԲՐԵՍՏԻ ԱՄՐՈՑԸ

• Պատերազմը բաժանվում էր երեք փուլի

• Առաջին փուլն ընդգրկում է 1941թ. Մինչև 1942թ. նոյեմբեր ամիսը, երբ խորհրդային բանակը հիմնականում կրում էր պարտություններ և նահանջում՝ թշնամուն թողնելով հսկայական տարածքները:

• Եկրորդ փուլը սկսվում է 1942թ. նոյեմբերին, երբ ծավալվեց Ստալինգրադի ճակատամարտը, որում խորհրդային բանակը տարավ պատմական հաղթանակ և բեկում մտցրեց պատերազմի ընթացքի մեջ: Այն ամրապնդվեց 1943թ. ամռանը Կուրսկի ճակատամարտում տարած հաղթանակով:

ՍՏԱԼԻՆԳՐԱԴ

ՀԱՄԱԿԵՆՏՐՈՆԱՑՄԱՆ ՃԱՄԲԱՐՆԵՐ

ՊԱՐՏԻԶԱՆՆԵՐ

•   ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի, ԽՍՀՄ-ի ղեկավարների (Ֆրանկլին Ռուզվելտ, Ուինստոն Չերչիլ, Իոսիֆ Ստալին) մասնակցությամբ 1943 թ-ի նոյեմբերի 28-ից դեկտեմբերի 1-ը Թեհրանում գումարվեց խորհրդաժողով: Օրակարգում Եվրոպայում Գերմանիայի դեմ երկրորդ ճակատի բացման հարցն էր, որի շուրջ տարաձայնություններ կային դաշնակիցների միջև:

ԳԵՎՈՐԳ ԱՆԴՐԵՅԻ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ (ԱՄԻՐ)

• Խորհրդային Միության  հայտնի հայ հետախույզ:Գևորգ Վարդանյանի հետախուզական գործունեության պատմության մեջ հատկապես նշվում է 1943թ, երբ Թեհրանում կայանալիք կոնֆերանսին գործընկերների հետ պետք է ապահովեր 3 խոշոր տերությունների ղեկավարների ( Իոսիֆ Ստալին ,  Ֆրանկլին Ռուզվելտ ,  Ուինսթոն Չերչիլ ) անվտանգությունը

• Երրորդ փուլն ընդգրկում է 1944-1945թթ., երբ խորհրդային զորքերը թշնամուց ազատագրեցին օկուպացված շրջանները, Արևելյան Եվրոպայի երկրները և հաղթականորեն մտան Բեռլին:

• Խորհրդային զորքերը, ազատագրելով ԽՍՀՄ տարածքը, ռազմական գործողությունները տեղափոխեցին ֆաշիստական զորքերի գրաված երկրներ: Ռազմական գործողությունները ղեկավարում էին զորահրամանատարներ Գեորգի Ժուկովը, Ալեքսանդր Վասիլևսկին, Իվան Կոնևը, Կոնստանդին Ռոկոսովսկին, Հովհաննես Բաղրամյանը, Համազասպ Բաբաջանյանը և ուրիշներ

ԳԵՈՐԳԻ ԺՈՒԿՈՎ

ՄԻԿՈՅԱՆ ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ ԲԱՂՐԱՄՅԱՆ

ՌԱՅԽՍՏԱԳԻ ԳՐԱՎՈՒՄԸ

• 1945թ. մայիսի 9-ին Գերմանիայի պարտությամբ ավարտվեց Հայրենական մեծ պատերազմը, իսկ սեպտեմբերի 2-ին Ճապոնիայի կապիտուլյացիայով ավարտվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, որը հսկայական արհավիրքներ պատճառեց ամբողջ մարդկությանը:

ՊՈՏՍԴԱՄԻ ՀԱՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ

• Հայ ժողովրդի համար ԽՍՀՄ հաղթա-
• նակն ուներ գոյապահպանական
• նշանակություն, քանզի Թուրքիան գաղտնի բանակցություններ էր վարում Գերմանիայի հետ և 26 դիվիզիա էր կենտրոնացրել Անդրկովկասի սահմանին` ԽՍՀՄ վրա հարձակվելու համար: Թուրքերի ներխուժումը Անդրկովկաս հավասարազոր էր Արևելյան Հայաստանի վերացմանը:

• Խորհրդային բանակ զորակոչվեցին մոտ 600.000 հայեր, որոնցից մոտ 300.000-ը զոհվեց պատերազմում: Պատերազմին մասնակցեցին հայկական ազգային վեց դիվիզիաներ: 76-րդ լեռնահրաձգային դիվիզիան աչքի ընկավ Ստալինգրադի ճակատամարտում :

• 89-րդ դիվիզիան ռազմաճակատ մեկնեց 1942թ. սեպտեմբերին և Կովկասի նախալեռներից կռիվներով հասավ Բեռլին՝ անցնելով 3700 կմ: Դիվիզիայի հրամանատարը գեներալ Նվեր Սաֆարյանն էր: Նրա գլխավորությամբ դիվիզիան Ղրիմում մասնակցեց Թամանյան թերակղզու ազատագրմանը, որի համար ստացավ «89-րդ Թամանյան դիվիզիա» անունը:

• 390-րդ դիվիզիան մարտական ուղին սկսեց Կերչի թերակղզում 1942թ. հունվարից: Կերչի կռիվներում դիվիզիան ունեցավ մեծ կորուստներ, զոհվեց հրամանատար, գնդապետ Սիմոն Զաքյանը:

• 409-րդ դիվիզիան մարտական ուղին սկսելով Թերեքի մոտից` հաղթականորեն հասավ մինչև Դանուբ: 408-րդ դիվիզիան մասնակցեց Կովկասի սևծովյան ափերին մղվող կռիվներին:

• 261-րդ դիվիզիան պաշտպանում էր ԽՍՀՄ սահմանը Թուրքիայի հնարավոր ոտնձգությունից, որը սպասվում էր Մոսկվայի և Ստալինգրադի անկման դեպքում:

• Հայրենական մեծ պատերազմում հայ ժողովուրդը տվեց ԽՍՀՄ 117 հերոս (36-ը հետմահու) և մոտ 70 գեներալ: Ավելի քան 7.000 հայազգի զինվորներ պարգևատրվեցին շքանշաններով և մեդալներով: Խորհրդային Միության կրկնակի հերոսի կոչման արժանացավ օդաչու, գնդապետ Նելսոն Ստեփանյանը: Նա հայտնի էր «Բալթիական մրրկահավ» անունով և ոչնչացրել է թշնամու 27 ինքնաթիռ, 85 տանկ, 13 նավ, 600 ավտոմեքենա և այլն:

• Հայ ժողովուրդը Հայրենական պատերազմին տվեց բազմաթիվ նշանավոր զորահրամանատարներ: Մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանի զորավարական տաղանդը ըստ ամենայնի երևաց Բելոռուսիայի և Մերձբալթիկայի ազատագրման ժամանակ: Նա 1944թ. արժանացավ ԽՍՀՄ հերոսի կոչման: 

• Խորհրդային ռազմածովային ուժերի նշանավոր հրամանատարներից էր ծովակալ Հովհաննես Իսակովը: Նա 1942-1943թթ. գլխավորել է Սևծովյան նավատորմը: Արժանացել է հերոսի կոչման, նշանակվել ԽՍՀՄ ռազմածովային նավատորմի գլխավոր շտաբի պետ:

• Ավիացիայի մարշալ Սերգեյ Խուդյակովը (Արմենակ Խանփերյանց) ԽՍՀՄ ավիացիայի շտաբի պետն էր: Ճանաչված զորավար էր 
• 1945 թ-ի դեկտեմբերին անհիմն մեղադրանքով ձերբակալվել է և չորսուկես տարի ստալինյան զնդաններում անցկացնելուց հետո՝ 1950 թ-ի ապրիլին, գնդակահարվել: Արդարացվել է 1956 թ-ի նոյեմբերին:  

• Ճանաչված զորավար էր զրահատանկային զորքերի գլխավոր մարշալ Համազասպ Բաբաջանյանը:
• Նա եղել է բրոնետանկային զորքերի մարշալ, Հայրենական Մեծ Պատերազմի հերոս։ Կոչումը ստացել է Դնեստրի անցումը կատարելու համար։ 

• Գերմանացիները տարբեր ազգերի ռազմագերիներից կազմում էին ազգային լեգեոններ ԽՍՀՄ դեմ նրանց օգտագործելու համար: Նժդեհի, Դրոյի և այլոց նախաձեռնությամբ ստեղծվեց նաև հայկական լեգեոն: Դա մի հուսահատ փորձ էր պատերազմում ԽՍՀՄ պարտության դեպքում Գերմանիայի բարյացակամությունը շահելու և Թուրքիայի կողմից իրագործվելիք հայկական ջարդերը կանխելու համար:

• Պատերազմին ակտիվ մասնակցություն ունեցավ նաև Հայկական սփյուռքը: Այն իր մասնակցությունը բերեց զինված պայքարի, դրամական հանգանակության, ինչպես նաև գաղափարական պայքարի ձևով: Սփյուռքում հավաքված գումարներով ստեղծվեցին «Սասունցի Դավիթ», «Գեներալ Բաղրամյան» տանկային շարասյունները:

•   Ֆրանսիայում հայերը ակտիվորեն մասնակցեցին ֆաշիզմի դեմ ֆրանսիական ժողովրդի մղած պայքարին: Սփյուռքահայ պարտիզաններից առավել հայտնի էր Ֆրանսիայում գործող Միսաք Մանուշյանի պարտիզանական ջոկատը:

ՀԱՎԵՐԺ ՓԱՌՔ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ