“Жас биологтар” интеллектуальдық ойыны

Білім беру жетістіктерін жаңғырту адами капиталдың сапалы өсуінің бағыты

Темірбек Бағжанар

Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы,

Бөлек ауылы,

М.Горький атындағы орта мектептің

Биология пәнінің мұғалімі

7А сынып «Қыналар» тобы

7Б сынып

«Ұлулар» тобы

“ ЖАС БИОЛОГТАР”

САЙЫСЫНА

ҚОШ КЕЛДІҢІЗ!

САЙЫСТЫҢ

КЕЗЕҢДЕРІ:

• ТАНЫСТЫРУ
• ЕСТІ ЖАТТЫҚТЫРУ
• МЕН САҒАН, СЕН МАҒАН.
• СЕН БІЛЕСІҢ БЕ?
• ТОП БАСШЫЛАР САЙЫСЫ

І

КЕЗЕҢ

“ ТАНЫСТЫРУ”

ІІ

КЕЗЕҢ

“ Есті

Жаттықтыру”

ТЕРМИН

2

3

1

6

8

7

4

5

12

9

11

10

ГЕЛМИНТАЛОГИЯ

(грекше «гелминс» -құрт, ішекқұрт, «логос» -білім) зоология ғылымының паразит құрттарды зерттейтін саласы.

МИКОРИЗА

(грекше: «микос» -саңырауқұлақ, «ризос» -тамыр) ағаш тамыры мен саңырауқұлақ жіпшесінің селбесуі.

ШИТ

«Шит» деген мақтаның ұрық шашатын тұқымы. Қазақстанның көптеген аудандарында шитті мақта өсіріледі.

ЭНТОМОЛОГИЯ

(гректің «ентома» -бунақдене + «логос» -ғылым) зоология ғылымының бунақденелілерді зерттейтін ғылым саласы.

РЕГЕНЕРАЦИЯ

(латынша «регенерация» -қайтадан туу, қалпына келу) жойылған дене бөлігін қалпына келтіру.

Пелликула

(латынша «пелликила»-қауыз, тері) көптеген қарапайымдылардың денесін сыртынан қаптайтын, өте жұқа майысқақ немесе қатқыл плазмалы қорғаныш қабат.

ЦЕЛОМ

(грекше «цейлома» қуыс) көпжасушалы жәндік және жануарлар денесінің ішкі қабырғасы мен ішкі мүшелер арасындағы кеңістік.

МИКОЛОГИЯ

(грекше «микос» -саңырауқұлақ + «логос» -ғылым) саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым.

САПРОФИТ

(грекше «сапрос» -шірінді, «фитон» -өсімдік) шіріндімен қоректенетін ағза.

ЭРОЗИЯ

(латынша: «ерозио»-жегідей жеу, бүлдіру) топырақтың ең құнарлы бөлігінің судан шайылуы, жел ұшыруы.

ХРОМОТОФОР

(грекше «хромос» -бояу, бояулы) балдыр жасушасындағы хлоропластарды –хроматофор дейді.

БРИОЛОГИЯ

(грекше «брион-мүк, «логос»-ғылым) мүктерді зерттейтін ғылымды бриология деп атайды.

ІІІ

КЕЗЕҢ

“ мен саған,

сен маған!”

Іv

КЕЗЕҢ

“ сен білесің бе?”

БҰЛ ҚАНДАЙ ӨСІМДІК?

Тәңірді шамдандырған ағаш, түспежапырақты өсімдік. Жапырағы түскен кезде бұтақтары сидиып, тамыры жоғары қарап тұрғандай болып байқалады.

Баобаб -қосжарнақтылар класының құлқайыр гүлділер тұқымдасына жатады. Баобаб –құлқайырға өте ұқсас ағаш текті өсімдік. Ол 18-25 метрге, діңінің орамы 4-10 метрге дейін жетеді. Баобабтардың кейбіреулері 5000 жылға дейін тіршілік ететіні белгілі. Саваннаның құрғақ, ылғалды маусымдары мезгіл-мезгіл ауысуы кезінде баобаб жапырақтарын түсіреді, сөйтіп жапырақтары сидиып қалады.

БҰЛ ҚАНДАЙ ӨСІМДІК?

Биіктігі 15-20см тұратын тамырсабақты, улы өсімдік. Гүлдері қоңырау пішінді жай гүлсерікті, барлық мұшесі улы. Жемісі –қызылсары-қызыл түсті домалақ жидек, дәрі үшін жапырақтары пайдаланылады.

Інжугүл –даражарнақтылар класының, інжугүл туыстастарына жатады, інжугүлдің барлық мүшелері улы, медицинада дәрі үшін інжугүлдің жапырақтары пайдаланылады, ол жүрек жұмысын жақсартады.

Бұл қай класқа?

қандай тұқымдасқа жатады?

1-суреттегі қандай өсімдік?

(температурасы, құрамы, медицинадағы маңызы)

Баклажан-қосжарнақтылар класы, алқа тұқымдасына жатады.

Баклажан –жылу және ылғал сүйетін тағамдық өсімдік. Температурасы 20-30-ге жеткенде ғана өсіп-дамиды. Оның жемісі 100 күннен астам мезгілде ғана жеуге жарамды болады. Жемісінің құрамында нәруыз, май болады. бұдан өзге кальций, фосфор, темір және өзге де тұздар бар. Баклажан –медицинада бауыр ауруын емдеуге, қан құрамындағы зиянды түзілісті азайту үшін қолданылады.

Бұл өсімдік қай класқа, қандай тұқымдасқа жатады?

Бұл көпжылдық, шөптекті, биіктігі 15 сантиметрге жететін дәрілік және улы өсімдік. Күздік түрі қара-қошқыл күлгін түсті гүл жарады. Тұқымы өте улы, тұқымынан қан ауруларын, қатерлі ісікті емдейтін дәрі алынады.

Ақ лапыз – даражарнақтылар класының, лалагүлділер тұқымдасына жатады.

• Вегетативті мүше деген не, қайсысы вегетативті мүшеге жатады?

2. Генеративті мүше деген не, қайсысы генеративті мүшеге жатады?

Өсімдіктің мүшелері өсімді (вегетативті) және көбею (генеративті) болып екіге бөлінеді. Өсімді (вегетативті) мүшеге: тамыр, сабақ, жапырақ жатады.

Көбею мүшесіне: гүл, жеміс, тұқым жатады.

v

КЕЗЕҢ

“ топ

Басшыларының"

сайысы”

Суретке қарап жануарларды атаңыз?

Бауырсорғыш

Целом

Сұлама

3

1

2

Құрсақ кірпікшелі құрт

Жіпшеқұрт

Зымырақ

Бұл бұта немесе кішкене ағаш түріндегі алабота тұқымдас өсімдіктрдің бір туысы. Қазақстанда неше түрі өседі, атын атаңыз?

• Сексеуіл –бұта немесе кішкене ағаш түріндегі алабота тұқымдас өсімдіктердің бір туысы.

Қазақстанда 3 түрі өседі.

Олар қара сексеуіл, ақ сексеуіл және зайсандық сексеуіл.

Апиын (грекше «опос» -шырын) ежелгі Грекияда ежелден-ақ емдік дәрі ретінде белгілі болды. Апиын алынатын көкнәр –биіктігі 1500-2900м тауда, ал май алынатын көкнәр өсірілетін негізгі атырап – Қытай, орта және Кіші Азия, сондай-ақ Үндістан.

Сұрақ - көкнәр тұқымдастардың ғаламшарымызда 700-ге жуық түрі бар, Қазақстанда қанша түрі кездеседі? Өкілдерін атаңыз, оның ішінде қайсысы қызыл кітапқа енгізілген?

• Көкнәр тұқымдастардың Қазақстанда 44 түрі өседі.
• Өкілдері: жабайы көкнәр, сеппе көкнәр, ұйықтататын көкнәр (апиын көкнәр), жалаңсабақ айдаршөп, жіңішке айдаршөп, үлкен сүйелшөп, жіңішке көкнәр, осының ішінде жіңішке көкнәр қазақстан қызыл кітабына енгізілген.

ҚАТЫСҚАНДАРЫҢЫЗҒА

Р А Х М Е Т!