Б?гінгі к?ні т?рбиені? жан-жа?ты, ?рт?рлі ?діс-т?сілдерін жастарды? бойына сі?іре отырып, оларды ?з Отанын с?йетін, ?лтжанды азамат етіп т?рбиелеу - ?о?ам алдында?ы е? басты міндеттерді? бірі. Елімізді? ?ар?ынды дамуыны? болаша?ы жас ?рпа? т?рбиесімен ?те ты?ыз байланысты.
Т?рбиені? негізгі ма?саты - дені сау, ?лтты? сана-сезімі оян?ан, рухани ойлау д?режесі биік, м?дениетті, парасатты, ар-ожданы мол, е?бек?ор, іскер, жауапкершілікті сезінетін, бойында бас?а да жа?сы ?асиеттер ?алыптас?ан ?рпа? т?рбиелеу.
Т?рбиені? мазм?ны - негізінен адамгершілік, имандылы?, ?дептілік, елжандылы?. Д?рыс т?рбие - бала?а ?мір бойы азы?. Сол д?рыс т?рбиені ?йымдастыратын басты т?л?а – ата-ана мен ?стаз. Оларды? басты ма?саты жастарды адам ???ы?ын ??рметтеу; ?зіндік к?з?арас пен ?станым?а ие болу; ?дептілік ережелерін са?тау; Ата за?ды б?лжытпай орындау; елімізді? туын ?р уа?ытта к?тере ?стау; елімізді? елта?басын, ?н?ранын ?астерлеп, тарихына ой ж?гірту; елін, хал?ын, ата-баба салт-д?ст?рін ?ор?ау?а дайын болу?а т?рбиелеу болып табылады.
Саналы, адамгершілігі мол, т?ртіпті азамат ?алыптастыру ?шін - ?негелі, ?лгілі отбасы болу керек. Отбасы - ?о?амны? тірегі, оны? ал?аш?ы ?ясы. Адам ?міріні? м?ні, алдымен, оны? отбасыны? болуы немесе болмауымен ?лшенеді. Отбасынсыз адам ба?ытты болуы м?мкін емес. Баланы? т?л?а ретінде ?алыптасуына отбасыны? толы?, толы? емес немесе к?рделі болуы ?атты ?сер етеді. Бала ???ы?тары туралы конвенция бойынша он сегіз жас?а (к?мелетке) толма?ан азаматтар бала болып есептелетіндіктен, ата-анасы баланы? та?дырына жауапкершілікпен ?арап, баланы ?о?амда ?мір с?руге дайындаулары керек. Ата-ана мен балалар?а байланысты туындайтын ?атынастар отбасылы? ?атынастар деп аталады. Біра? отбасында?ы ?атынастарды? б?рі бірдей ???ы? жолымен реттеле бермейді. Отбасында?ы ?атынастар, негізінен, адамгершілік, ізгілік, ?негелік нормалары негізінде реттеледі. Б?л ?зара ??рмет, с?йіспеншілік, ?ам?орлы? ж?не имандылы? ?олдауды? к?рінісі.
?рпа?ымызды кеудесінде намысы бар, білімді, ту?ан елін, жерін с?йетін ?негелі ?рпа? етіп ?сіргіміз келсе, бар назарды келешек ?рпа? т?рбиесіне аударуымыз ?ажет. ?азіргі білімні? болаша?ы мол факторларыны? бірі – патриотты? т?рбие.
?рбір адам балалы? ша?ынан бастап “?аза?стан мені? Отаным, Отан алдында борыштымын” деген ойларды сі?іріп ?суі ?ажет.
Адамгершілік- патриотты? т?рбиені іске асыруда білім орындары мен отбасында?ы т?рбие ж?йесі негізгі орын алады.
?аза?станды? патриотизмді, рухани-адамгершілік м?дениетті т?рбиелеу ?лтты? с?йкестікті ?алыптастыру негізінде ж?зеге асырылады.
?аза?стан Республикасыны? Президенті «?аза?станны? болаша?ы – ?о?амны? идеялы? бірлігінде» атты е?бегінде [1] «Бізді? та?ы бір аса ма?ызды идеологяилы? міндетіміз – ?аза?станды? отанс?йгіштікке т?рбиелеу, ?рбір азаматты? ?зін–?зі ай?ын билеуін ?алыптастыру» – деп жазса, ал м??алімдер съезінде: «Елімізді? ерте?і, б?гінгі жас ?рпа?ты? ?олында» [2] деп атап к?рсеткен. Елбасы «?аза?стан–2050» атты жолдауында [3] да ?аза?станды? патриотизмді дамыту міндетін ж?ктейді.
Адамгершілік т?рбиені ?арастыр?анда біз е?бек, патриотты?, экологиялы?, та?ы бас?а т?рбие ба?ыттарымен ?зара саба?тасты?та ?арастырамыз. Жастарды адамгершілікке т?рбиелеу, адами ??ндылы?тар барлы? т?рбие ба?ыттарыны? негізгі алтын дінгегі болып табылады. «Бала т?рбиесі мемлекетті? ма?ызды міндеті» деген с?зді Платон бекер айтпа?ан.
Адамгершілікті? негізі мінез-??лы? нормалары мен ережелерінен т?рады. Олар адамдарды? іс-?ылы?тарынан, мінез-??лы?тарынан к?рінеді, моральды? ?зара ?арым-?атынастарды бас?арады. Отан?а деген с?йіспеншілік, ?о?ам игілігі ?шін адам е?бек ету, ?зара к?мек, сондай-а? ?о?ам?а т?н адамгершілікті? ?зге де формалары, б?л-сананы?, сезімдерді?, мінез-??лы? пен ?зара ?арым-?атынасты? б?лінбес элементтері, оларды? негізінде ?о?амымызды? ?о?амды?-экономикалы? ??ндылы?тары жатады.
Адамгершілік – адамны? рухани байлы?ы, болаша? ?рпа?ты ізгілік бесігіне б?лейтін руханиет д?уіріне жа?а ?адам болып табылады. Адамгершілік т?рбиені? н?тижесі адамды? т?рбие болып табылады.
Ол т?л?аны? ?о?амды? ба?алы ?асиеттерімен сапалары, ?арым-?атынастарында ?алыптасады. Адамгершілік ?о?амды? сананы? е? басты белгілеріні? бірі бол?анды?тан, адамдарды? мінез-??л?ы, іс-?рекеті, ?арым-?атынасы, к?з?арасымен сипатталады.
Олар адамды ??рметтеу, о?ан сену, ?дептілік, кішіпейілдік, ?айырымдылы?, жанашарлы?, ізеттілік, инабаттылы?, ?арапайымдылы? т.б.
Адамгершілік – е? жо?ары ??ндылы? деп ?арайтын жеке адамны? ?асиеті, адамгершілік ж?не психологиялы? ?асиеттеріні? жиынты?ы.
Жас ?рпа?ты? бойына адамгершілік ?асиеттерді сі?іру - ата-ана мен ?стаздарды? басты міндеті. Адамгершілік ?р адам?а т?н асыл ?асиеттер. Адамгершілікті? ?айнар б?ла?ы - хал?ында, отбасында, оларды? ?нерлерінде, ?дет-??рпында. ?р адам адамгершілікті к?нделікті т?рмыс — тіршілігінен, ?зін ?орша?ан таби?аттан бойына сі?іреді.
?азіргі заман жа?дайына с?йкес жас жеткіншекке адамгершілік-патриотты? т?рбие беруде оларды шыны?тыру, патриотты? санасын ?сіру, ?лкен азаматты? д?режеге баулу, ?о?амны? алдында ?р уа?ытта ?лкен жауапкершілікті ж?ктейді.
Жас ?рпа?ты? бойында белсенді іс-?рекетсіз тек с?з, теориямен патриотты? т?рбие беру к?п н?тиже бере ?оймайды. Белсенді азамат ?зі ?о?ам ?міріне іс-?рекет ар?ылы араласып, сол е?бегіні? н?тижесі к?рінген кезде баланы? патриотты? сезімі жо?арылап, айналасында?ы бас?а балалар?а ?сері зор болады. М??алім саба?ында ?лт тарихына ?атысты кітапхана ?орын,?рт?рлі материалдар, патриотты? та?ырыпта?ы ?н ж?не музыканы пайдаланса к?птеген жас?спірімдерді? патриотты? сезімін оята алар еді. Патриотизмні? ?алыптасуына, сондай-а? тарихи орындар?а туристік ба?ыттар ?йымдастыру ы?пал етеді. Мектепаралы? сайыстар ?ткізіп, ???ы? п?ніні? ма?ыздылы?ын ??ындыру да ?те ма?ызды. Б?л іс-шаралар ?алыптасып келе жат?ан жастарды? жа?сы, саналы азамат болуына тікелей ?сер етеді. Оны? ?мірлік т?жірибесі молайып, адамгершілік ?асиетіні? ?алыптасуына к?мектеседі.
?орытындылай келсек, ?рт?рлі ба?ытта ж?ретін т?рбие ж?мыстары жастар бойында?ы жа?сы ?асиеттерін ?рі ?арай дамытып, ?з Отанын с?йетін патриот болып т?рбиеленуіне к?мегі зор.
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:
?аза?станны? болаша?ы - ?о?амны? идеялы? бiрлiгiнде.-Алматы:Кiтап,1993.-32 с.
?Р президенті Н.?. Назарбаевты? «Республикалы? м??алімдер съезінде» жаса?ан баяндамасы.
?Р Президенті Н.?. Назарбаевты? "?аза?стан-2050" Стратегиясы ?алыптас?ан мемлекетті? жа?а саяси ба?ыты атты ?аза?стан хал?ына Жолдауы, Астана ?., 2012, 14 желто?сан.
Просмотр содержимого документа
«ЖАСТАР?А АДАМГЕРШІЛІК - ПАТРИОТТЫ? Т?РБИЕ БЕРУДІ? МА?ЫЗЫ»
УДК 37.035.6
Жастарға адамгершілік - патриоттық тәрбие берудің маңызы
Қалжанова Аида Қалжанқызы
aida.alijan@mail.ru
Қазақ гуманитарлық заң және техникалық колледжі, І-санатты оқытушы,
Қызылорда, Қазақстан
Бүгінгі күні тәрбиенің жан-жақты, әртүрлі әдіс-тәсілдерін жастардың бойына сіңіре отырып, оларды өз Отанын сүйетін, ұлтжанды азамат етіп тәрбиелеу - қоғам алдындағы ең басты міндеттердің бірі. Еліміздің қарқынды дамуының болашағы жас ұрпақ тәрбиесімен өте тығыз байланысты.
Тәрбиенің негізгі мақсаты - дені сау, ұлттық сана-сезімі оянған, рухани ойлау дәрежесі биік, мәдениетті, парасатты, ар-ожданы мол, еңбекқор, іскер, жауапкершілікті сезінетін, бойында басқа да жақсы қасиеттер қалыптасқан ұрпақ тәрбиелеу.
Тәрбиенің мазмұны - негізінен адамгершілік, имандылық, әдептілік, елжандылық. Дұрыс тәрбие - балаға өмір бойы азық. Сол дұрыс тәрбиені ұйымдастыратын басты тұлға – ата-ана мен ұстаз. Олардың басты мақсаты жастарды адам құқығын құрметтеу; өзіндік көзқарас пен ұстанымға ие болу; әдептілік ережелерін сақтау; Ата заңды бұлжытпай орындау; еліміздің туын әр уақытта көтере ұстау; еліміздің елтаңбасын, әнұранын қастерлеп, тарихына ой жүгірту; елін, халқын, ата-баба салт-дәстүрін қорғауға дайын болуға тәрбиелеу болып табылады.
Саналы, адамгершілігі мол, тәртіпті азамат қалыптастыру үшін - өнегелі, үлгілі отбасы болу керек. Отбасы - қоғамның тірегі, оның алғашқы ұясы. Адам өмірінің мәні, алдымен, оның отбасының болуы немесе болмауымен өлшенеді. Отбасынсыз адам бақытты болуы мүмкін емес. Баланың тұлға ретінде қалыптасуына отбасының толық, толық емес немесе күрделі болуы қатты әсер етеді. Бала құқықтары туралы конвенция бойынша он сегіз жасқа (кәмелетке) толмаған азаматтар бала болып есептелетіндіктен, ата-анасы баланың тағдырына жауапкершілікпен қарап, баланы қоғамда өмір сүруге дайындаулары керек. Ата-ана мен балаларға байланысты туындайтын қатынастар отбасылық қатынастар деп аталады. Бірақ отбасындағы қатынастардың бәрі бірдей құқық жолымен реттеле бермейді. Отбасындағы қатынастар, негізінен, адамгершілік, ізгілік, өнегелік нормалары негізінде реттеледі. Бұл өзара құрмет, сүйіспеншілік, қамқорлық және имандылық қолдаудың көрінісі.
Ұрпағымызды кеудесінде намысы бар, білімді, туған елін, жерін сүйетін өнегелі ұрпақ етіп өсіргіміз келсе, бар назарды келешек ұрпақ тәрбиесіне аударуымыз қажет. Қазіргі білімнің болашағы мол факторларының бірі – патриоттық тәрбие.
Әрбір адам балалық шағынан бастап “Қазақстан менің Отаным, Отан алдында борыштымын” деген ойларды сіңіріп өсуі қажет.
Адамгершілік- патриоттық тәрбиені іске асыруда білім орындары мен отбасындағы тәрбие жүйесі негізгі орын алады.
Қазақстандық патриотизмді, рухани-адамгершілік мәдениетті тәрбиелеу ұлттық сәйкестікті қалыптастыру негізінде жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының Президенті «Қазақстанның болашағы – қоғамның идеялық бірлігінде» атты еңбегінде [1] «Біздің тағы бір аса маңызды идеологяилық міндетіміз – Қазақстандық отансүйгіштікке тәрбиелеу, әрбір азаматтың өзін–өзі айқын билеуін қалыптастыру» – деп жазса, ал мұғалімдер съезінде: «Еліміздің ертеңі, бүгінгі жас ұрпақтың қолында» [2] деп атап көрсеткен. Елбасы «Қазақстан–2050» атты жолдауында [3] да қазақстандық патриотизмді дамыту міндетін жүктейді.
Адамгершілік тәрбиені қарастырғанда біз еңбек, патриоттық, экологиялық, тағы басқа тәрбие бағыттарымен өзара сабақтастықта қарастырамыз. Жастарды адамгершілікке тәрбиелеу, адами құндылықтар барлық тәрбие бағыттарының негізгі алтын дінгегі болып табылады. «Бала тәрбиесі мемлекеттің маңызды міндеті» деген сөзді Платон бекер айтпаған.
Адамгершіліктің негізі мінез-құлық нормалары мен ережелерінен тұрады. Олар адамдардың іс-қылықтарынан, мінез-құлықтарынан көрінеді, моральдық өзара қарым-қатынастарды басқарады. Отанға деген сүйіспеншілік, қоғам игілігі үшін адам еңбек ету, өзара көмек, сондай-ақ қоғамға тән адамгершіліктің өзге де формалары, бұл-сананың, сезімдердің, мінез-құлық пен өзара қарым-қатынастың бөлінбес элементтері, олардың негізінде қоғамымыздың қоғамдық-экономикалық құндылықтары жатады.
Адамгершілік – адамның рухани байлығы, болашақ ұрпақты ізгілік бесігіне бөлейтін руханиет дәуіріне жаңа қадам болып табылады. Адамгершілік тәрбиенің нәтижесі адамдық тәрбие болып табылады.
Ол тұлғаның қоғамдық бағалы қасиеттерімен сапалары, қарым-қатынастарында қалыптасады. Адамгершілік қоғамдық сананың ең басты белгілерінің бірі болғандықтан, адамдардың мінез-құлқы, іс-әрекеті, қарым-қатынасы, көзқарасымен сипатталады.
Олар адамды құрметтеу, оған сену, әдептілік, кішіпейілдік, қайырымдылық, жанашарлық, ізеттілік, инабаттылық, қарапайымдылық т.б.
Адамгершілік – ең жоғары құндылық деп қарайтын жеке адамның қасиеті, адамгершілік және психологиялық қасиеттерінің жиынтығы.
Жас ұрпақтың бойына адамгершілік қасиеттерді сіңіру - ата-ана мен ұстаздардың басты міндеті. Адамгершілік әр адамға тән асыл қасиеттер. Адамгершіліктің қайнар бұлағы - халқында, отбасында, олардың өнерлерінде, әдет-ғұрпында. Әр адам адамгершілікті күнделікті тұрмыс — тіршілігінен, өзін қоршаған табиғаттан бойына сіңіреді.
Қазіргі заман жағдайына сәйкес жас жеткіншекке адамгершілік-патриоттық тәрбие беруде оларды шынықтыру, патриоттық санасын өсіру, үлкен азаматтық дәрежеге баулу, қоғамның алдында әр уақытта үлкен жауапкершілікті жүктейді.
Жас ұрпақтың бойында белсенді іс-әрекетсіз тек сөз, теориямен патриоттық тәрбие беру көп нәтиже бере қоймайды. Белсенді азамат өзі қоғам өміріне іс-әрекет арқылы араласып, сол еңбегінің нәтижесі көрінген кезде баланың патриоттық сезімі жоғарылап, айналасындағы басқа балаларға әсері зор болады. Мұғалім сабағында ұлт тарихына қатысты кітапхана қорын,әртүрлі материалдар, патриоттық тақырыптағы ән және музыканы пайдаланса көптеген жасөспірімдердің патриоттық сезімін оята алар еді. Патриотизмнің қалыптасуына, сондай-ақ тарихи орындарға туристік бағыттар ұйымдастыру ықпал етеді. Мектепаралық сайыстар өткізіп, құқық пәнінің маңыздылығын ұғындыру да өте маңызды. Бұл іс-шаралар қалыптасып келе жатқан жастардың жақсы, саналы азамат болуына тікелей әсер етеді. Оның өмірлік тәжірибесі молайып, адамгершілік қасиетінің қалыптасуына көмектеседі.
Қорытындылай келсек, әртүрлі бағытта жүретін тәрбие жұмыстары жастар бойындағы жақсы қасиеттерін әрі қарай дамытып, өз Отанын сүйетін патриот болып тәрбиеленуіне көмегі зор.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Н.Ә. Назарбаев Қазақстанның болашағы - қоғамның идеялық бiрлiгiнде.-Алматы:Кiтап,1993.-32 с.
ҚР президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Республикалық мұғалімдер съезінде» жасаған баяндамасы.
ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың "Қазақстан-2050" Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауы, Астана қ., 2012, 14 желтоқсан.
353
106 181 
