Электр қозғалтқыштың сипаттамалары

Электр жетектің анықталған қуаты мынаған тең: * * , Pанык к.ц.н Мн  (1.1) мұнда н - қозғалтқыштың номиналды бұрыштық жылдамдығы, 1/c; Мн - қозғалтқыштың номинал моменті, Нм; к.ц. - қозғалтқыштың білігінен орындаушы білікке дейінгі, бұл жерде редукторды ескерілген кинематикалық тізбектің ПӘК. Белгілі анықталған қуаттағы электр жетектің қозғалтқыштың номинал жылдамдығы төмен болған сайын қозғалтқыштың массасына және габаритіне пропорционалды оның номинал қуаты да жоғары болады. Редукторлы жоғарғы жылдамдықтағы электр қозғалтқыштың редуктордың шығыс білігіндегі моментіне тең номиналды моменті баяу қозғалатын қозғалтқыштан төмен. Осындай қарапайым себепке байланысты массалық габаритті көрсеткіштері өте ескерілетін жерлерде, мысалы самолеттік жабдықтарда nн 12000 9000  айн/мин жоғарғы номиналды жылдамдықтағы электр қозғалтқыштары қолданылады. Редукторлардың кемшіліктеріне үйкелу бөліктеріндегі энергия шығыны, кинеметикалық солқылдың болуы, механикалық қатаң байланыстылық; тістік берілістік кедергілердің болуы жатады. Осы кемшіліктерді қарастырайық: Тегеріштің (шестерна) бір тістік жұбының ПӘК  т.б. 0,98. n тістік жұпты құрайтын редуктордың ПӘК мынаған тең 0,98 . . . р тn  Бір тегерішті жұпты берілістің ПӘК мынаған тең ч.б. 0,8. n тегерішті жұпты берілістен тұратын редуктордың ПӘК 0,8 . . . ч б n Айта кететін жайт редуктордағы шығын электр жетегі редукторсыз нұсқадағы баяу жүрістегі электр қозғалтқыштағы шығынан едәуір төмен болады. Тегергіш тістері арасындағы және біліктерді бір біріне орнықтырғанда болатын саңылаулардан болатын кинематикалық солқыл электр жетекті қосқанда және реверс кезінде және де статикалық жүктеменің моментінің таңбасы өзгергенде байқалады. Электр қозғалтқыштың және орындаушы механизмнің беріліс бұрыштарының және айналу жылдамдығының сәйкес келмеуі, жоғарғы дәлдіктегі электр жетектерінде, мысалға кері байланыстағы жүйелерде қолдануға болмайды. Сонымен қатар кинематикалық солқыл механикалық беріліс кезінде соққылы жүктеме түрінде жұмыс істеуіне әкеледі. Осы себептен электр жетегі, мысалға экскаватордың оңға және солға бұрылысы кезінде алдымен солқылды режімді жұмыс істеп содан кейін солқылдың шегі біткеннен кейін жұмыстық жағдайға көшеді. Кіріс білігін бұрау арқылы шығыс білігіне жүктемелік моментті берген белгілі бір бұрышқа бұрған кезде редукторда механикалық қатаңдық байқалады. , . . ред бас С М (1.2)  мұнда М - берілетін жүктемелік момент, Нм; Сред - редуктордың механикалық қатаңдығы, Нм/рад. Біліктерді бұрау редуктордың жүктелген бөліктерін деформациялау арқылы жүргізіледі. Бұл жағдайда электр жетегін бір массалық жүйе ретінде қарастыруға болмайды. Нақтыланған есептеулерде электр жетектің механикалық бөлігін екі массалық жүйе ретінде қарастырылады - электр қозғалтқыш және орындаушы механизм арасындағы қатаң элемент арқылы жалғанады. Жүйедегі элементтің қатаңдығы және кинеметикалық солқылы кейбір жағдайда тұйықталған электр жетектерінде авто толқулардың пайда болуына әкеледі. Редукторға келген кіріс білігінің айналысы бірқалыпты болады бірақ одан шыққан бұрыштық айналыс бір қалыпты болмайды себебі тегергіш тіс беттерінің идеалы тегіс еместігі әсерінен. Жоғарғы дәлдіктегі электр жетектерінде бұндай жағдайды қолдану тиімді емес. Көрсетілген кемшіліктерді жою үшін жоғарғы дәлдіктегі жүйелерде редукторсыз электр жетектері пайдаланылады, бұл кезде бағасының өсуіне және жалпы жасалған өнімнің массалық көлемдік көрсеткіштерінің өсуіне қарамастан электр қозғалтқыштың білігі орындаушы білік ретінде жасалады. Технологиялық үрдістің сапасын жақсарту мақсатында электр қозғалтқыштың және орындаушы механизмнің жай-күйі туралы ақпарат алу үшін электр жетегінде кері байланыстағы датчиктерді (КБД1) және (КБД2) пайдаланылады. Электр жетектердің жіктелуі Әр түрлі электр жетектерін (ЭЖ) келесі белілері бойынша белгіленген типтерге бөлуге болады. 1.Арналымы бойынша: - негізгі қозғалыстағы ЭЖ; - көмекші ЭЖ. 2. Механикалық жүйемен (МЖ) байланысы: - топтық (бірнеше механизмге бір электр қозғалтқышы (ЭҚ); - көп қозғалтқышты (бір білікке бірнеше ЭҚ); - өзара байланысқан (бірнеше ЭҚ және МЖ, олардың жұмыс органдарының жылдамдықтары, жүктемелері немесе жағдайлары берілген қатынаста сақталып жұмыс істеледі). 3. МЖ типі бойынша: - редукторы бар; - редукторы жоқ. 4. Токтың түрі бойынша: - тока тұрақты токтағы; - айнымалы токтағы. 5. Электр қозғалтқыштың типі бойынша: - тәуелсіз қоздырудағы тұрақты токтағы қозғалтқыш; - тізбектей қоздырудағы тұрақты токтағы қозғалтқыш; - аралас қоздырудағы тұрақты токтағы қозғалтқыш; - үш фазалы қысқа тұйықталған роторлы асинхронды қозғалтқыш - үш фазалы фазалық роторлы асинхронды қозғалтқыш; - бір фазалы асинхронды қозғалтқыш; - екі фазалы реттелетін асинхронды қозғалтқыш; - сызықты асинхронды қозғалтқыш; - үш фазалы синхронды қозғалтқыш; - вентильді қозғалтқыш; - (шаговый) қадамдық қозғалтқыш; - арнайы қозғалтқыш. 6. Электр энергиясын түрлендіргіштің түрі бойынша: - жартылай өткізгішті түрлендіргіш (тиристорлы, транзисторлы); - электромашиналық түрлендіргіш (генератор, электромашиналық күшейткіш); - магитті күшейткіш. 7. Автоматтандыру денгейі бойынша: - автоматтандырылмаған – қолмен басқарылатын; - автоматтандырылған – оператормен берілген параметр бойынша автоматты реттелетін электр жетегі; - автоматты – электр жетекті басқару оператордың қатысуынсыз жүзеге асырылады. 8. Басқару денгейі бойынша: - реттелмейтін – жұмыстық жылдамдығы біреу, жетектегі параметрлері сыртқы әсерлердің нәтижесінде өзгереді. - реттелетін – жылдамдық басқарушы құрылғының әсерінен өзгереді; -бағдарламамен басқарылатын – берілген бағдарлама бойынша жұмыс істейді; - өзгерісті бақылаушы – берілген сигналдың өзгерісін белгілі дәлдікпен бақылайды; - бейімделгіш – машинаның жұмыс істеу жағдайының тұрақты болмауына байланысты басқару жүйесінің құрылымының және параметрлерінің өзгерісін оптималды режімде ұстау мақсатында автоматты өзгереді.