Просмотр содержимого документа
«Норуот ырыалара»
,,Айаара,, Саха фольклорун куруһуога.
Толордо: фольклорнай кружок салайааччыта Кузьмина Дария Кононовна.
Онлайн «Zoom» приложение нөҥүө ыытыллар дьарык
Дьарык боротокуола
Дьарык темата: «Норуот ырыалара. Дьиэрэтии, дэгэрэҥ.
Дьарык тиибэ: саҥа өйдөбүлү арыйыы уруога.
Учуутал сыала: Оҕолор норуот ырыаларын ыллыыр сатабыллара сайдарыгар усулуобуйаны оҥоруу.
Оҕо соруга: хайдах сатабылы туһанан норуот ырыатын ыллыыбын.
Дьарык түмүк ситиһиилэрэ:
Билэр-көрөр сатабыл:
1.Саха норуотун ырыатын туһунан өйдөбүлү биэрии.
2. Норуот ырыаларын көрүҥнэрин уонна ылланар ньымаларын уратыларын быһаарыы.
Бэйэни салайынар, дьаһанар сатабыл:
Тус санааны сыһыаны сайыннарар үөрүйэх:
Бодоруһар үөрүйэх:
Ытык өйдөбүлү иҥэринии түмүгэ:
Дьарык былаана
Киирии.
Норуот ырыатын өйдөбүлүн, араастарын толоруллар ньымаларын уратыларын өйдөтүү.
Сүрүн чааһа.
1. Дьиэрэтии уонна дэгэрэҥ толоруллар ньымаларын быһаарыы
2. Табатык тыынарга уонна куолаһы арыйарга дьарык
3. Дьиэрэтии дэгэрэҥ ырыалары толорон көрүү
Түмүк.
Санаа атастаһыыта, туох табыллыбатын табылларын ырытыы.
Дьарык хаамыыта
| № | Дьарык түһүмэхтэрэ | Учуутал үлэтэ | Үөрэнээччи үлэтэ | Бириэмэтэ |
| 1. | Интириэһи үөскэтии.
| Оҕолору кытта дорооболоһон дьарыкка сөптөөх эйгэни үөскэтэр. | Үөрэ-көтө дорооболоһоллор | 3 мүн |
| 2. | Тозоостоох проблеманы туруоран дьарык тематыгар киирии. | Озо интириэһин тардарга усулуобуйаны оҥоруу. Дьиэрэтиинэн уонна дэгэрэнинэн ыламмыт ырыалары холбоон иһитиннэрбин. Бу ырыалар туох уратылаахтарый диэн ыйытабын?
-Сөпкө таайдыгыт. (Эбэтэр таба эппэтэхтэринэ быһаарабын) Сөпкө эттигит оҕолор бүгүн биһиги саха норуотун ырыаларыгар дьиэрэтии уонна дэгэрэн ырыа уратыларын, толоруллар ньымаларын тбилиэхпит. | Дэгэрэн уонна дьиэрэтии уратыларын булуу.
(истэллэр)
-ылланар матыыба атын -иккис ырыа кылыһаҕа суох -Дэгэрэнинэн ыллаата
| 3мүн
2 мүн
|
| 3. | Информацияны кытта үлэ | Уопсайынан саха норуотун ырыата олоҥхо кэнниттэн саамай тэнийбит жанр буолар эбит. «Саха оҕуһун мииннэ да ырыаһыт, уотун иннигэр олордо да бөлөһүөк» диэн этиини үксүгүт истибит буолуохтаах. Сахалар түҥ былыргыттан сүрдээх ырыаһыт омуктар эбиппит туох баар олохпут көстүүтүн ырыанан киэргэтэн, хомойбут санаабытын эбэтэр үөрүүбүтүн ырыа нөҥүө үллэстэр эбиппит диэн элбэх учуонай бэлиэтээн турар.Туох бары санаатын, үөрүүтүн, хомойуутун, эрэлин хайа баҕарар норуот бэйэтин ырыатыгар этэр, ырыатыгар кичимэлээн туттар. Учуонайдар арааралларынан норуот ырыалара маннык көрүҥнэргэ арахсаллара эбит: Үлэ хамнас ырыалара- отчут ырыата, күүлэй ырыата, булчут ырыата. Лирическай ырыалар- сүнньүнэн үс суолга арахсар- Сир дойду, көтөр-сүүрэр, от-мас тустарынан ырыалар. Олох-дьаһах ырыалара, Таптал туойуулалара. Маны таһынан бэлиэтээн ааһыахха наада сатирическай сатирическай ырыалары Маны таһынан бүгүҥҥү темабытыгар төннөн кэллэхпитинэ норуот ыралара толоруллар ньымаларынан арахсаллар эбит дьиэрэтии уонна дэгэрэҥ. Дьиэрэтии үгүс норуот ырыалара дьиэрэтиинэн ыланыллаллар тэтимэ бытаан соҕус манна киирсэллэр үксүгэр тойук. Дьиэрэтиигэ кылыһах күүскэ туттуллар иһиллэр. Дэгэрэҥ- тэтимэ түргэн соҕус, ат үрдүгэр олорон айанныыр тэтиминэн ылланар. Кылыһах суоҕун кэриэтэ ол эрэн эйээрэн иһиллэр дорҕооннорунан киэргэтиллэр. | Саҥа билиини иҥэринии, ырытыы. | 5мүн |
| 4. | Практическай үлэ | Практическай үлэ сыалын соругун быһаарыы. Билигин эрчиллиилэрбитигэр киирэбит. Маҥнайгынан тыыныы эрчиллиилэрин оҥоробут. 1. Муннубутунан тыыммытын ылабыт испит түгэҕиттэн саҕалаан тыҥабытынан салгыны ылабыт уонна айахпытынан таһаарабыт. 2. Куолаһы арыйар эрчиллии Салгыммытын ылабыт О,А.Э,И,Ө,Ю,Ү, дорҕооннору салгыммыт бүтүөр дылы таһаарабыт. 3. Кылыһахха эрчиллии. Ооһо-ооһо Ырыа текстын көрөн туран ыллаан көрөбүт. Дьиэрэтии уонна дэгэрэҥ ырыаларын толоро үөрэнии.
|
| 14мүн |
| 5. | Санаа атастаһыыта (Рефлекция) | Туох сатананрын сатамматын ырытыы. Саҥа теманы чиҥэтии Бу дьарыгы ырытан көрөн баран түмүктэр таһаарыы
| Тугу саҥаны билбиттэрин, туох сатанарын сатамматын кэпсииллэр.
| 4-5мүн |
180
153 379 
