Баскаларды ?йрете ж?ріп, ?зіміз ?йренеміз

Бас?аларды ?йрете ж?ріп, біз ?зіміз ?йренеміз.  ?аза?стан Республикасы педагог ?ызметкерлеріні? біліктілігін арттыру  курсыны? II де?гейіні? сертификатталушы м??алімі  Касенова Аида Арынгазиевна  «ХХІ ?асырда нені о?ыту керек? М??алімдер о?ушыларды ХХІ ?асыр?а ?алай дайындайды? » деген сауал б?гінгі к?нні? ?зекті м?селесіне айнал?аны рас. Ол - са?ат сайын ?арыштап дамып бара жат?ан ?лемні? талаптарына сай ?мір с?ру мен ?зге елдермен терезесі те? болу туралы ойлану дегенді білдіреді. Сонды?тан ?азіргі м??алімдерді? к?бі білімдерін жетілдірумен, о?у процесін технологияландырып, со?ан с?йкес авторлы? ?дістемелік ??ралдарын шы?арып ?здіксіз ізденіс ?стінде. Б?л ж?мыс м??алімнен к?сіби білімді болумен ?атар жо?ары к?сіби м?дениетті, ?з маманды?ына беріліп е?бек етуді талап етеді. ?зіні? ?р саба?ын белсенді ж?не шы?армашыл ?рдіске айналдыру ке? білімді ?ана емес, сонымен ?атар ба?ылаушы, с?ра? ?оя алатын, талдай алатын, рефлексия жасай алатын, шешім ?абылдай, ?орыта-жина?тай алатын ?з ісіні? шынайы шеберіні? ?олынан ?ана келеді.  «?лемні? ?згеруін ?аласа? , сол ?згеруді? ал?аш?ысы ?зі? бол» деп т?жырымдама жаса?ан Махатма Ганди айт?андай мен осы жоба?а келгеннен бері мені? ?зімде де ?ызметімде де ?згерістер бола бастады. Адам болмысын ?немі к?сіби жа?арту ар?ылы ?згертуге болатынын мен ?аза?стан Республикасы педагог ?ызметкерлеріні? біліктілігін арттыру курсыны? екінші де?гейлік ба?дарламасын ая?тап, ?з т?жірибелерімде, жоспар бойынша ж?ргізіліп ж?рген іс-шараларымнан бай?адым.  ?ш айлы? курстан ?ткен м??алімдерімізді Кембридж ба?дарламасымен о?ыта отырып, м??алімні? ?з педагогикалы? ?ызметіне эксперт болу керектігін, ?з о?ушыларын дамытуда ?алай ба?ылаушы бола алу керектігін, ?алай сыни ба?алай алу, ?з ж?мысын жа?сарту керектігін ізденуді? ар?асында ?йрете отыра ?зім ?шін де ?лкен т?жірибе жинадым.  Білім жетілдіру курстарында ал?ан теориялы? ж?не практикалы? білімдеріні? негізінде м??алімдер ?з к?сібіні? шекарасынан шы?ып, сол ар?ылы ?з т?жірибесіне батыл, тез арада ?згерістер енгізе алды. Мен ?шін м??алімдерді? жа?а стратегиялар?а талдау жасап, оларды? тиімді жа?тарын к?ре білгендері ?тымды ма?ызды деп есептеймін. Орында?ан тапсырмалар мені неге ?йретті, мен оны ?ай жерде ?олдана аламын, мені? к?сіби де?гейімні? ?суіне ?андай ?лес ?осты деген с?ра?тар?а жауап бере отырып, ?здеріні? ал?ан білімдеріне ба?а бере алды. ?з т?жірибелеріне сыни к?з?араспен ?арап, кем жерлерін к?ре білгендерін оны ?алай жа?сарту жолдарын да ?здері айтып берді. Ендеше м??алімдерде ал?а жылжу мен ?су, ?згеру бар деген с?з. Біреуді? т?жірибесіне т?уелділіктен арылып, ?з білгендерін, жа?алы?тарын ?сынып, шы?армашылы? ба?ытта ж?мыс жасау?а ?йренді.  Т?жірибелі м??алімдерге коучинг ?деттегі жа?дайлар?а немесе проблемалар?а бас?аша к?з?араспен ?арау?а к?мектеседі. ХХІ ?асырда педагогті? р?лі ?згеріп, заманауи білім беру ж?йесі жа?а талаптар ?оюда. М??алімдерден жа?дай?а байланысты жылдам ?згеру, шы?армашылы?, жан-жа?тылы?, т?ра?сызды? жа?дайда шешім ?абылдай білу ж?не ?рекет ету, болаша?та?ы идеяны ты?дай білу/к?ре білу талап етіледі. Б?рын – м??алімдерге барлы? уа?ытта алда ж?ріп, со?ынан ?згелерді ерту керек болатын. ?азіргі уа?ытта ж?не болаша?та – м??алім – м??алімдерді? ?абілетін аша білетін адам болуы тиіс. Педагогтерді ?алай ?сіру керек? Не ы?палды болма?? Даму ж?не білім алуда?ы жа?а ?дістерді с?з ете отырып, б?гінгі та?да жай ?ана жекешелендірілген ?діс ж?не ты?дай білу ?ана емес, сонымен ?атар м??алімні? ?леуетін ашу – б?л оны? негізгі міндеті мен негізгі н?тижесі екенін ашу барынша тиімді ба?ыт болып отыр?анын атап ?ту керек. М??алімге ?з ж?мысында жетістікке жетуіне м?мкіндік беретін іс-?рекеттегі талдау ж?не ол туралы ойлану?а арнал?ан ??ралдарды ?сыну м?мкіндігі коучинг пен т?лімгерлікті? барлы? т?рлерін біріктіруші фактор болып табылады. Коучинг – м??алімдерді? ресурстарын ашып, оларды саналы о?у?а ж?не ?мір с?руге ?йрету ма?сатында е?бек ету.Т?лімгерлік- т?лім алушыларды? к?сіби дамуына ба?ыттал?ан ?рдіс.  Екінші де?гейде ?сыныл?ан т?лімгерлік пен коучинг идеялары мектептегі т?жірибе кезе?інде ?алай ж?зеге асырылатын ?арастыратын болсак, коучинг пен т?лімгерлік ?рдісін ж?ргізу ісі жоспарлан?ан. Коучинг, т?лімгерлік ?дерісін жоспар?а с?йкес ж?зеге асырлып отырады. Б?л ж?мыс мазм?ндарын іске асыру ?зімні? к?сіби ?суіме ж?не п?н м??алімі ретінде к?з?арасымны? ?згеруіне ?лкен септігін тигізді. Ол е? алдымен ?зіні? педагогикалы? т?жірибесіне ?згеріс енгізгісі келетін м??алімдерді? ж?мысын ?йымдастыру. Сауалнама ар?ылы м??алімдерді? ?ажеттілігі аны?талып, коучинг ж?не т?лімгерлік ?рдісіні? ?йымдастыру т?рлері жоспарланады.  Коучинг саба?тарыны? басты ма?саты ?ріптестерімізді о?ыту болса, олар ар?ылы о?ушыларды о?ыту, о?ытуды? тиімділігін арттыру, о?ушыларды? белсенділігін жетілдіру болды.  Коучинг сессиясынан кейін кері байланыс ?йымдастырылып, 7 модульды ы?палдастыру аясында ??рыл?ан саба?тар ?ткіземіз . Мені?ше , б?л о?ушы жетістіктері, даму ?ар?ыны ж?не оны? ?алыптасуы мен дамуына септігін тигізетін даму ба?ыттары бойынша сындарлы кері байланыс.  Осындай саба?тар топтамасынан кейін мектеп м??алімдеріні? практикасын дамыту ма?сатында инновациялы? о?у т?жірибелерін зерттеу ж?не ба?алау ?шін к?сіби ??гіме ж?ргізіледі.  Б?л ?ызмет б?кіл мектепті? м??алімдерін к?сіби дамыту?а, соны? негізінде о?ушыларды? ?лгерімін жа?сарту?а ?лкен ы?пал етуде.  Мені? пікірімше , т?лім алушы т?лімгерлік т?жірибесінен ?зіне керек ма?л?матты ала алады деп ойлаймын.Т?лімгерлік ?рдісі ар?ылы ?зіні? педагогикалы? т?жірибесіне к?п ?згеріс енгізе алады.  ?рбір ?стаз жа?а кезе? м??аліміні? ?ызметіне сай болу ?шін педагогикалы? ?рдісті? бірізділігін ж?не о?у мен т?рбиені? бірт?тасты?ын са?тай отырып, о?ушыны? рухани ?суіне жа?дай ту?ыза алатын, жа?алы?тарды ?абылдау?а ынталы, ?з ?рекетіне ?згеріс енгізе алатын, ?згермелі ?мірге о?ушыны да, ?зін де даярлай білетін шы?армашыл т?л?а болуы тиіс.  ?ш айлы? курстарда таныс?ан м?ліметтер бойынша, мен ?зімні? д?ріс беріп ж?рген мектебіме «коуч» есебінде т?жірибемді бастайтыным мен ?шін бір ерекше сезімде ?з-?зімді ?стануыныма ы?палын тигізді. Коучтер – т?жірибелі м??алімдерге ойлау ж?не шы?армашылы? ?дерістеріні? к?мегімен мектепте жа?сы т?лімгер болу?а к?мектесу ?шін ?здеріне куратор р?лін ?абылда?ан адамдар. Соны? н?тижесінде оны? ?ріптестері ?зіні? к?сіби ?леуетін арттыру?а арнал?ан идеялармен ж?не т?сілдермен ?амтамасыз етіледі. Коучтер м??алімдерге ?здеріні? о?ыту т?жірибесін жа?сарту?а к?мектесетін болады. (МАН, 81 бет)  О?у жылыны? басында мен мектеп басшысымен кездесіп, мектептегі ат?аратын ж?мысым туралы т?сіндіріп, 2013-2014 о?у жылына арнал?ан ж?мыс жоспарымды бекіттім.  Бірінші коучингімні? та?ырыбы: «О?ыту мен о?уда жа?а т?сілдер. Саба?та интерактивті о?ыту ар?ылы СТО да?дыларын ?алыптастыру». Б?л та?ырыпты та?да?ан себебім мен ба?дарламаны? жеті модульден т?ратынын т?сіндіріп, ?з ?жымыма о?ыту мен о?уда жа?а т?сілдермен ж?не саба?та интерактивті о?ыту ар?ылы сын т?р?ысынан ойлау?а ?йрететін стартегияларды? ма?ызын к?рсетіп, ?здері о?ып ?йренгенін ?аладым.  Бірінші коучингіме он алты м??алім жиналды. Коучингті тренинг ?ткізуден бастадым. «Диалог» тренингі. ?ш жа?дайда бір-бірімен ??гіме айту. Бірінші жа?дай бір-біріне теріс ?арап т?рып ??гімелесу, екінші жа?дай бірі т?мен, екіншісі жо?арыдан, ?шінші жа?дай бетпе бет. Тренингті? со?ында ?ай жа?дайда ??гімелескен ы??айлы дегенімде, ?рине бір-біріне ?арап деді. Мен м??алімдерге о?ушыларды? да сондай ойда екендігі туралы айтып ?ттім.  Топ?а б?лгенде, к?з айы бол?анды?тан, ай аттары ар?ылы топтастырдым, олар ?ырк?йек, ?азан, ?араша атты топтарды? м?шесі болды. Осы т?ста топты? ережесін ?здері ??рды.  Келесі кезекті «Интерактивті о?ыту» «Инсерт» ?дісін жеке, топта орындау?а ?сындым. М??алімдерге «Инсерт» т?сіліні? шарттарымен таныстырып, ба?андарды толтыруды ?тіндім.  √ + - ?  «Б?рыннан білемін» «Жа?а а?парат» «Мені? ойла?аныма ?айшы» «Білгім келеді»  ?ызы?ушылы?ын ояту ма?сатында мен м??алімдерге «интерактивті о?ыту дегеніміз не?» деген с?ра??а, я?ни бірінші ба?анды «Б?рыннан білемін» толтыруды ?тіндім. Не жазарын білмей бір-біріне ?арап, бірдемелер жазу?а бел буды. Т?жірибесі ?лкен м??алімдер «?айдан келдім» деген ойда отырды. Жас ?стаздар ?ызы?а, та??ала жазды.  Б?л б?лімде олар: о?ушыларды? белсенділігін арттыру, электронды о?улы?тармен ж?мыс, интерактивті та?таны пайдалану, Джигсо, жа?а та?ырыпты толы? ме?герту, с?ра? жауап ж?не т.с.с. ойларын білдіріп отырды. Мектебімізді? методисты курс?а барып келген екен осы та?ырып?а байланысты, оны? жауабы: ?жымды? топтасу, ?имыл іс- ?рекет, с?раныс?а ие технология деген ?лесін ?осты.  Топтар презентация?а шы??аннан кейін, олар?а мини-лекция тараттым «Интерактивті о?ыту» не екенін білдіретін. Лекция о?ып бол?асын ?ал?ан ба?андарды толтыруды ?тіндім.  М??алімдер «Білем Білгім келеді Білдім» ?дісіне ??сайды екен деп отырды.  ?лкен жаста?ы м??алімдер ?айта-?айта с?ра? ?ойып отырды, ал жас м??алімдер бірден толтыра бастады. Осы т?ста мен жас м??алімдерді? жа?алы??а тез ?мтылатындарын бай?адым.  Осы коучингті? басынан бастап белсене ?атысып отыр?ан жас м??алімдер к?зге т?се бастады. ?ай м??алімді т?лім алушы есебінде алу?а болатыны туралы ойланып т?рдым.  «Инсерт» ?дісі бойынша ?ал?ан екі ба?анды м??алімдер а?ылдаса ортадан бір м??алімді шы?арып, толтырып ?тті. Олар?а б?л жері о?ай болды, ал мен ?ате с?здер айтып т?р?анымды бай?адым, «д?рыс» деген с?здерді айтып ?алдым. ?р топты? шешімін ?абылдап, ?ал?ан топтар ?ш шапала?пен мада?тап отырды.  Ендігі кезекті сергіту с?тіне бердім. Лекция о?ы?аннан жалы??ан шыгар деген оймен, мен интерактивті та?тадан сергіту с?тін жібердім, м??алімдер сергіту с?тіні? іс-?имылын ?айталап, балаша м?з болып, бойларын сергітіп алды.  Коучингті? екінші б?лімін мен «Саба?та интерактивті о?ыту ар?ылы сын т?р?ысынан ойлау да?дыларын ?алыптастыру» та?ырыбына тере? ?гілсін деп имитациялы? ойын?а жол бердім: «Кеме апаты» атты.  Тапсырмасы т?мендегідей болды.  Елестеті?із: Сіз экваторда кеме апатына ?шырады?ыз. ?рт шы?ып, кеме су?а батып бара жатыр. Кемені? орналас?ан жерін аны?тау?а келмейді, ??рыл?ылар б?зыл?ан. Жа?а?а 1000 км бар.  Экипаж сіздерге тек ескегі бар ?рмелі сал т?сіріп берді. Онда он бес заттар ?ана бар екен (тапсырмада беріледі). ?алтадан табыл?ан заттар: 1 ?орап темекі, 1 ?орап шырпы, 100 доллар. Осы заттарды ?ажеттілігіне ?арай рет-ретімен орналастыру ?ажет.  Шарттары: ма?сат ?ою, капитан та?дау, оны ты?дау ж?не ол б?ріні? пікірін ты?дау.  Жеке, топта тал?ылайды. Капитан интерактивті та?тадан заттарды орналастырады. Не себепті ол затты ал?андарын т?сіндіріп ?теді.  ?ш топта ?з ойларын айтып ?тті, ?кінішке орай бір-бірін ты?дау ережесін ескермеген топтар болды. К?т?арылу?а шы?атын жол?а ?ш топта жа?ындай алмады. Бір ?ана м??алім айнаны к?мекке ша?ыру ?шін керектігі туралы айт?аны ескерілмеді. Осы т?р?ыда мен ?зімні? зерттеу ж?мысымны? енді бір ма?сатын ай?ындадым, б?л топты? ж?мысты? ережесін орындау.  Со?ында м??алімдерді? с?рауы бойынша мен ойынны? шешімін айтып ?ойдым. Б?л жерде мен ?зімні? ?ателік жаса?анымды білдім, оны? шешімін ?здері табу керек еді, интернеттен іздеп, ия та?ы бас?а да ізденіске т?сіру керек еді м??алімдерді.  Б?л ойыннан м??алімдерді? ал?ан ?сері, ?здерін шынымен де бір кемеде отыр?андай сезінді. Капитандары шы??анда «бізді батырып жіберме» деп отырды. Осы топтастыру ?дісіні? жетістігі деп ойлаймын. Бірі б?рі ?шін, б?рі бірі ?шін жандары ашып отыр?андай. А?ыры жа?а?а шы?у амалын тап?аннан со?, к?здерінен же?ілдік бай?адым. Осындай н?тижелерді к?ріп т?рып, ?ріптестерімні? б?гінгі коучингімні? ма?ызын т?сінгенін бай?адым. Б?л мен ?шін жетістік деп ойлаймын. Бірінші коучингімні? с?тті ая?тал?анына іштей ?уанып т?рдым.  Б?л іскерлік ойынды ?ткізген енді бір себебі, шарты бойынша топтар алдарына ма?сат ?ою керек еді ж?не сол ма?сат?а жетуді? жолдарын ?арастыру еді. К?шбасшылы? ?асиеттері, сыни ойлау да?дылары да ?алыптасатыны аны? еді. Б?л ?дісті мен мектептегі о?ушыларыны? бір іс-шара?а ?атыс?ан кездегі м??алімдерді? уайымымен, оны? аман-есен тапсырып шы??анына, ж?не де жетістікпен шы?у мысалымен салыстырар едім.  Коучингтен та?ы бір жа?ымды ?сер алсын деген оймен психологиялы? тренинг жібердім. Слайдта адамны? ?мірге деген ??штарлы?ы артатын т?йінді с?здер берілген еді. Осы с?здерден кейін м??алімдерді? шарша?андарын басып, психологиялы? т?р?ыда демалып ?ал?анын бай?адым. Демалып ?ал?андарына ал?ыс айтып отырды.  Коучингімні? со?ында, «екі ж?лдыз, бір тілек» ?дісін ?сындым. Б?л т?сіл мен ?шін б?гінгі ж?мысымны? н?тижесін шешетінін білдім.  Кейін стикерлерден о?ып білгенім, коучинг ?намады деген м??алім бол?ан жо?. «Барлы?ы жа?сы ?тті, рахмет!», «Осындай коучингтер к?п болса екен!»-деген стикерлер к?п болды, «келесіде б?дан да ?ызы?ты ?діс-т?сілдер к?тем» деген ?сыныста болды, «б?гінгі кочингтен біраз н?рсе ?йрендім» деген, тамаша стикер жаныма дауа болды.  Ал тілекке келсек, «?немі осындай к??іл-к?йде ж?р», «алда осы саба?тарды? к?п т?рлерін ?ткізе берсе?із», «?стаздарды к?бірек ?атыстыры?ыз!», «келесі коучингте ты? ж?мыс болса», деген стикерлер мені? екінші коучингімні? та?ырыбына ой тастады. Ж?не де коучинг саба?ты? «Инсерт» ?дісіні? «Білгім келеді» ба?анына жазыл?ан с?ра?тар да т?рткі болды. ?сыныс, пікірлерді? коучке жа?а коучинг та?ырыбына, оны? ??рылымына тигізер ?серіні? ?аншалы?ты ма?ызды екенін мен жа?а т?сініп отырмын, я?ни рефлексивті есеп ж?ргізе отырып.  Коучингіме ойтол?аныс ж?ргізу барысында, мен т?мендегідей оймен келісемін ж?не де осы с?здерді? ма?ынасыны? т?йінді идеяларын енді ?зімні? т?жірибем кезінде т?сініп отырмын: «о?ыту мен о?у т?жірибесі ?шін ?сынылатын жекелеген т?сілдер мен ?дістер, бір ?ара?анда, болмашы болып к?рінуі м?мкін, біра? ж?йе ішінде жа?ымды ?згерістерге ы?пал ететін ?уатты ?оз?алыс к?ші бола алады» (МАН, 82 бет).  Т?лімгерлік ж?мысым ?азіргі та?да жал?асын табуда, кері байланыс ?дістері ар?ылы мен м??алідерді не ?ызы?тырады, нені білді, нені ?йренді деген с?ра?тарыма жауабымды алып, келесі коучингімні? жоспарына не жоспарлайтыныма ?лкен ы?палын тигізеді.  Т?лім ету, ?зі?ді ?ріптестері?ні? ортасында сенімді жеке т?л?а ретінде ?абылда?андары са?ан бір ерекше серпінді к?ш беретінін, мен ?з т?жірибемнен айта аламын. ?рі ?йренуді? е? тиімді ?рекеті – бас?аларды ?йрету екен. М??алімдерге о?ып ?йренгенімді жеткізе отырып, мен де есіме білгенімді ?айта т?сіремін, жа?ашылды??а ізденіс ?стінде ж?ріп, мен де ?йренемін.  Біліктілігін арттырып, мектепте коучтер бірігіп ж?мыс жасап, артына т?лім алушы алып жетекші болса, білім беру саласында ?лкен ?згеріс болатынды?ы с?ссіз. Ж?не де сындарлы о?ыту жобасын ?олдану барысында келешек ?аза? балалары сыни пікір-к?з?арастары ж?йелі дамы?ан,тере? ойлай білетін, шы?армашылы? ?абілеттері дамы?ан, санды? технологияларда ??зырлылы? танытатын о?ушы ретінде ?алыптасады деп сенемін.  ?азіргі заман – жа?алы?тар кезе?і. ?ткенді еске алып,?атені т?зетіп, жа?аны ?абылдау керек.  Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:  1. М??алімдерге арнал?ан н?с?аулы? ІІ де?гей  2. Портал материалдары  3. ?аза?стан Республикасы педагог ?ызметкерлеріні? біліктілігін арттыру курстарыны? ба?дарламасы ІІ де?гей  4. «Интербелсенді ?дістемені ЖОО-да ?олдану м?селелері» А.?лімов. Алматы 2013. 5. «Сын т?р?ысынан ойлау білім ?рдісінде» З.У.Имжарова, А?т?бе-2012