?ш тілді менгеру

?ш тілді ме?геру-жар?ын болаша?ты? кепілі

Президенттік «Тілдерді? ?ш т??ырлылы?ы» ба?дарламасыны? басты ма?саты-?аза? тілінде ?ысым жасау емес,керсінше оны? б?секеге ?абілеттілігін орыс ж?не а?ылшын тілі д?режесіне дейін к?теру. Оны? ?стіне ?аза? тіліні? б?секеге ?абілеті осындай міндеттерді ?ою?а толы? м?мкіндік береді. Сонды?тан, халы?ты? орыс тілін білу де?гейін жо?алтпауымыз керек, ал а?ылшын тілін – болаша??а жа?а даму шы?дарына ба?ыттал?ан жол,себебі ол ?лем мойында?ан халы?аралы? ?атынастар тілдеріні? бірі. Сонды?тан Н.Назарбаевты? ?аза?станды?тары? ?скеле? ?рпа?ына ?ш тілді ме?геру: ?аза? тілін мемлекеттік тіл ретінде,орыс тілін ?лтаралы? ?атынас тіл ретінде ж?не а?ылшын тілін халы?аралы? ?атынас тілі ретінде білу м?мкіндігін жасау?а деген ?мтылысы ?те д?рыс деп ойлаймын.

Тілдерді ?олдану мен дамыту б?гінгі та?да мемлекеттік саясатты? ма?ызды б?лігіне айналып отыр. Себебі,тіл саясаты оны? ішінде мемелекеттік тілді? проблемалары елімізді? ?ауіпсіздігіне, оны? мемлекеттілігіні? ны?аюына тікелей ?атысты м?селелер болып табылады.

?аза?стан халы?тары тілдерін дамытуды? стратегиясы ?ш негізгі ма?сатта: мемлекеттік тілді? ?леуметтік – камуникативтік ?ызыметін ке?ейту мен ны?айту; орыс тіліні? жалпы м?дени ?ызметін са?тау; этносты? топтарды? тілдерін дамыту ба?ытында ж?мыстар ат?арылуда.

?аза?стан Республикасыны? тілін ж?зеге асыру,тілді ме?геруге деген ?ызы?ушылы?ты ынталандыру, жан-жа?ты дамы?ан,б?секеге ?абілетті т?л?а т?рбиелеу,?ш тілді – ?аза?,орысж?не а?ылшын тілдерін жетік ме?герген ?абілетті жастарды т?рбиелеу.

К?птілділік – заман талабы. Бір халы?ты? м?дениетін бас?алармен салыстыру ар?ылы ?ана ?лем суретін ?р алуан ж?не ?рі т?тас к?руге м?мкіндік беретін ?лтты? м?дениетті? барлы? ерекшеліктерін ж?не ??ндылы?тарын сезінуге болады. [1]

Б?гінгі та?да елімізді? Президенті Н.Назарбаев отанды? білім беруді? алдына жо?ары талап ?ойып отыр. Білім беру б?секеге ?абілетті,жо?ары сапалы болуыны? н?тижесінде ?аза?станды? мектептерді? т?лектері ?з білімін шетелдік ЖОО-да жал?астыра алатындай болуы ?ажет. Сонды?тан білім беруді? ма?ызды стратегиялы? міндеті, бір жа?ынан,?здік ?аза?станды? білім д?ст?рлерін са?тау болса, екінші жа?ынан мектеп бітірушілерді? халыаралы? біліктілік сапасын, лингвистикалы? білімін жетілдіру, е? негізгісі-мемлекеттік,ана ж?не шетел тілдерін ме?геруді ?амтамасыз ету болып табылады.

?аза?станды б?кіл ?лем хал?ы ?ш тілді бірдей пайдаланатын жо?ары білімді мемлекет ретінде тануы керек. Олар: ?аза? тілі-мемлекеттік тіл, орыс тілі-?лтаралы? ?арым-?атынас тілі ж?не а?ылшын тілі-жа?анды? экономика?а ойда?ыдай кірігу тілі. ?лемдік білім ке?істігіндегі озы? т?жірибеге негізделген 12 жылды? білім беруге к?шудегі негізгі нысана – адамзат тарихында уа?ыт оз?ан сайын ?зектілігі арта т?сетін білімді де білікті, т?жірибелі де текті ?рпа? ?алыптастыру. ?лтымызды д?ріптейтін, рухымызды биіктетіп, ?лтты? сенімімізді жігерлендіретін ?рпа?ты? болаша?ы бізге, я?ни ?стаздар?а ?лкен міндет. Ол ?шін м??алім к?сіби біліктілігін жа?а ба?ытта арттырып, білім мазм?ны? жа?артып, тиісті ?діс – т?сілдерді ?олданып, ?дістемелік негіздерді ?алыптастыруы керек. ?йткені, білім ?р адам?а ?мір бойы ?ажет екенін к?нделікті т?жірибе д?лелдеп отыр.[2]

«М??алім ?з ісіне деген с?йіспеншілікті о?ушы?а деген с?йіспеншілікпен ?штастыра ал?анда ?ана шын м?ніндегі м??алім болма?» дегендей, ?р педогог ?рбір баланы? ойынан шы?ып, ?ажеттілігін ?ана?аттандыра білуге дайын болуы тиіс. О?ушыны? рухани ?суіне жа?дай ту?ыза алатын, жа?алы?тарды ?абылдау?а даяр, ?з ?рекетіне ?згеріс е?гізе алатын ?стаз ?ана б?гінгі ?о?амны? м?ддесінен шы?а алады. Ойы ж?йрік, саналы, б?секеге ?абілетті жеке т?л?аны тек ?ана жа?а т?рпатты педогог ?алыптастыра алады. ?йткені, жа?сы м??алім ?ана жа?сы о?ушыларды т?рбиелей алады.

Елімізді? білім беру ж?йесін жетілдіруде к?зделіп отыр?ан ма?саттардын е? негізгісі – ?рбір жеке т?л?а?а білім алуды? ?мірлік жолын еркін та?дауына м?мкіндік ту?ызу.

Сындарлы ойлайтын, ?з м?мкіндіктеріне сенімді, ?р т?рлі ?леуметтік ж?не ?ндірістік проблемаларды ?з бетінше шешуге ?абілетті т?л?аны дайындау ?шін о?ытудын сапасын жетілдіру - аса ма?ызды м?селе болып табылады. Осы ма?сатта білім негіздерін ?з еркімен ?йренетін, іс – ?рекет ма?сатын, м?ндетін, т?рін, т?сілін, жа?дайын ?зінше т?сініп, ал?ан білімін ?мірде ?олдана алатындай жа?дай?а о?ушыны жеткізуіміз керек. О?ытуды? ?тымды технологиясын пайдалану ар?ылы ш?кіртті? т?л?алы? болмысын дамыту?а м?мкіндік туады.

Б?гінгі к?ні білім сапасы ?лкен м?селе болып т?р?аны шы?ды?. Білім сапасы – м??алімдер ж?мысыны? к?рсеткіші ж?не м?ны? б?рі п?ндік олимпиададан, ?ылыми жоба жарыстарынан к?рініс табады. Осы жерде ?лтымызды? ?лы ?стазы Ахмет Байт?рсыновтын: «Е? ?уелі мектепке керегі – білімді, педогогика, методикадан хабардар, о?ыта білетін м??алім. Екінші, керек ??ралдар, ??ралсыз іс істелмейді» - деген с?зі ой?а оралады. Б?л ?ткен ?асырды? басында айтыл?анымен, ж?з жыл ?тсе де ба?ыт – ба?дар болып т?р.

«Кез келген білім ба?дарламасыны? табысты орындалуы м??алімге байланысты. Оны? к?сіби шеберлігі нысаналы ба?дарламаны да, о?у жоспарын да биік де?гейде ж?зеге асыру?а ы?пал ете алады, ал к?сіби д?рменсіздігі істі ??лдыратады» - делінген ?Р – сы орта білім беру ж?йесін дамытуды? мемлекеттік т?жырымдамасында. Орынды айтыл?ан пікір. Жеке т?л?аны т?рбиелейтін адам – м??алім, м??алімге сенім білдірмесе, о?у жеміс бере алмайды, сонды?тан ?о?амымыз м??алімге ?лкен сенім артып отыр.

Жеке т?л?аны ?алыптастыруда ?рбір ?стаз ш?кіртпен ынтыма?тасты?ты орнатып, шы?армашылы? негізде ?рекет етуі керек ж?не мына м?селелерге назар аудар?аны ж?н.

1.Т?л?аны? ?алыптасып, ?з бейнесін табуы, даралы?, руханилы? болмысын танытуы.

2. О?ушы т?л?асына ?олдау к?рсету ж?не ?зін – ?зі ?ор?ау?а ?мтылдыру.

3. Т?л?аны т?сіну, салауатты ?мір мен ?зіндік ?атынасты? негізін ?алау.

4. Жа?а а?паратты талдай отырып, тере? ме?геруге, ма?ызын аны?тай алу?а м?мкіндік жасау.

5. ?зіне ?арама – ?арсы идеяларды жо??а шы?ару?а емес, т?сінуге ?мтылуды н?с?ау.

Осы жайттарды ескере отырып, о?ушыны жеке т?л?а ретінде дербес ?зіндік ?леміне бойлату ар?ылы ?зін – ?зі дамыту?а, ?з м?мкіндіктерін таныттырып, оны ж?зеге асыру?а, ?з жан д?ниесіні? м?нділігін сезіндіруге ба?ыттайтын ?рбір ?стаз ?з ?ызыметін ?лкен сеніммен ат?ар?аны ж?н. Себебі, м??алім е? жауапты міндетті орындайды, ол адамды ?алыптастырады. М??алімі ?андай болса, ш?кіртіде сондай сенім ж?гін к?тереді.

О?ытуды? жа?а инновациялы? ?дістері п?нге байланысты жа?а технологияларды пайдалану?а итермелейді. Инновация деген ??ым латын тілінде жа?арту,жа?алы?, ?згеріс енгізу деген ма?ынаны білдіреді. Оны? м?ні: ?здігінен ж?не білім алу?а негізделген ?абілетті дамытады. ?азіргі та?да о?ушы-а?паратпен ?арулан?ан,жан-жа?ты дамы?ан т?л?а. Оны? білімдік ?абілеттерін дамыту ?шін біздер м??алімдер жан-жа?ты ?арулан?ан болуымыз керек. «Бала?а білім бергенде,алыстан жа?ын?а,таныстан жат?а к?шіп,жа?а білімді ескі білімге байлап беру керек»- деп Ма?жан Ж?мабаева айт?ан,о?ыту ?рдісіне жа?а к?з?араспен ?арау керек. Жазу,баспас?з,электронды? пошта радио,теледидар мен комьютер к?нделікті ?мірде ?арым-?атынасты жа?сарту?а ж?не тілдік ?арым-?атынасты? т?рт психологиялы? ?рекеттерін дамытуда к?мекші ??рал болып табылатыны аян.[3]

ЮНЕСКО XXI ?асырды «полилингвизм ?асыры» деп атады. Болаша? ?рпа?ымыз тек ана тілін ме?геріп ?ана ?оймай,бірнеше шетел тілін ме?геруі керек. Ал шетел тілін жан-жа?ты ме?гертуде о?ыту-т?рбие ?рдісін ?ызы?ты, ы??айлы ж?не ?тымды ?ылу ?шін бірнеше тілдегі (?аза?, орыс,а?ылшын) ?діс – т?сілдерді ?олдануымыз керек.

Т?уелсіз ел бол?ан со? ?лемні? барша ж?ртымен ?арым-?атынас жасай бастады?. Енді біз тек орыс тілін ?ана емес,?ытай,т?рік,а?ылшын,француз ж?не бас?а ?лттарды? тілін біліп, олармен ?атынас жау?а тиістіміз. Алайда, ?лемде е? басты тіл-а?ылшын тілі екені дау ту?ызбайтын а?и?ат.А?ылшын тілін білсе?із,б?кіл елдерді аралау?а м?мкіншілігі?із артады.

Тілдік п?ндерді біріктіру ар?ылы полилингвалды т?л?аны ?алыптастыру заман талабы бол?анды?тан,?ла?атты ?стаз ?з білімін,шеберлігін орта?а салып, о?ушылар санасына сі?іру керек.

?ай заманда болсын, бірнеше тілді ме?герген мемлекеттер мен халы?тар ?зіні? коммуникациялы? ж?не интеграциялы? ?абілетін ке?ейтіп отыр?ан.

Б?гінгі та?да а?ылшын тілін ме?геру дегеніміз- ?аламды? а?параттар мен инновацияларды? а?ымына ілесу деген с?з.О?ан ?оса а?ылшынша білсе?, ?лемдегі е? ?здік,е? беделді жо?ар?ы о?у орндарында білім алу?а м?мкіндігі? мол. Тіпті о?уы?ды т?мамда?ан со? біршама уа?ыт?а шетелде ?алып, е?бек етуін ?шін де б?л тамаша м?мкіндік. Е? бастысы,а?ылшын тілін білу-б?л іскерлік ?арым-?атынас ж?не ?лемні? кез келген н?ктесінде бизнеспен айналысу ?шін міндетті талап. [1]

Пайдалан?ан ?дебиеттер:

1. «?аза?стан мектеп» журналы
2. «?аза?стан-Zaman» газеті ; 15 ?азан 2015 жыл.
3. «?о?ам ж?не м??алім» 2011жыл,№5