Есімше.Есімшені? жасалуы мен т?рлері

Сынып: 6 ^«а»

П?ні: ?аза? тіл к?ні: 25.02.2014 ж.

Саба?ты? та?ырыбы: Есімше. Есімшені? жасалуы мен т?рлері.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: «Есімше дегеніміз не?» деген с?ра??а жауап бере отырып, оны? жасалуы мен т?рлері туралы о?ушылар?а жалпы м?ліметтер беру;

Т?рбиелік: Жатты?у ж?мыстарын орындау барысында, о?ушыларды топтасып ж?мыс істеуге, жа?сылы? пен жаманды?ты ажырата білуге, ?з ана тілін с?юге т?рбиелеу;

Дамытушылы?: О?ушыларды? д?ниетанымын, с?здік ?орын, м?нерлеп о?у машы?ын, шы?арманы ж?йелі баяндай білуін дамыту.

Саба?ты? т?рі: жа?а саба?

?діс-т?сілдері: баяндау, с?ра?-жауап ?дісі, жатты?у.

К?рнекілігі: интербелсенді та?та, слайд.

Саба? барысы:

І.?йымдастыру кезе?і: О?ушылармен с?лемдесу. Оларды? назарын саба??а аудару.

ІІ. ?й тапсырмасын пысы?тау: 249-жатты?у.

ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру: Есімше – етістікті? ерекше т?рі. Себебі есімше с?йлемде екі т?рлі м?нде, екі т?рлі ?ызметте ?олданылады. Бірде еш?андай ?осымшасыз т?рып, ?андай? ?ай? деген с?ра?тар?а жауап беріп, аны?тауыш ?ызметін, ал кім? не? деген с?ра?тар?а жауап беріп, бастауыш я баяндауыш ?ызметін де ат?арады. Мысалы: К?рген к?зде жазы? жо? (к?рген - аны?тауыш); К?рмес т?йені де к?рмес (бірінші к?рмес – бастауыш, со??ы к?рмес - баяндауыш).

Есімше етістікті? негізгі ж?не туынды т?бірлеріне, сондай-а? етіс ж?не болымсыз етістік т?л?аларына т?мендегідей ж?рна?тар ?осылу ар?ылы жасалады.

• -?ан, -кен, -?ан, -ген ж?рна?тары ар?ылы ?ткен ша? есімше жасалады. Мысалы: айт-?ан, к?рсет-кен, бар-?ан, кел-ген, т.б.

• -ар, -ер, -р ж?не болымсыз етістіктен кейін –с ж?рна?тары ?осылу ар?ылы болжалды келер ша? есімше жасалады. Мысалы: айт-ар, к?р-ер, с?йле-р, берме-с, т.б.

• -ма?, -мек, -ба?, -бек, -па?, -пек ж?рна?тары ар?ылы ма?сатты келер ша? есімше жасалады. Мысалы: бар-ма?, кел-мек, жаз-ба?, сен-бек, жарат-па?, кет-пек, т.б.

• -атын, -етін, -йтын, -йтін ж?рна?тары ар?ылы ауыспалы ?ткен ша? есімше жасалады. Мысалы: бар-атын, кел-етін, ?ара-йтын, с?йле-йтін, т.б.

250-жатты?у. М?тінді к?шіріп, есімшелерді табы?дар. Оларды? т?бірі мен ?осымшасын ажыратып айты?дар.

?лгі: есімше: кел-ген. Б?рын?ы ?ткен ша?, ІІІ жа? т?л?асында т?р, -ген деген ж?рна? ар?ылы жасал?ан.

1) есімше: ?он-?ан екен. Б?рын?ы ?ткен ша?, ІІІ жа? т?л?асында, -?ан есімшені? ж?рна?ы ар?ылы жасал?ан.

2) есімше: ?он-ып-ты. Б?рын?ы ?ткен ша?, к?семшені? –ып ж?рна?ына ІІІ жа? жіктік жал?ау –ты ?осылу ар?ылы жасал?ан.

3) есімше: жиыл-?ан. Б?рын?ы ?ткен ша?. ІІІ жа? т?л?асында, -?ан есімшені? ж?рна?ы ар?ылы жасал?ан.

4) есімше: жат-атын. Ауыспалы ?ткен ша?, ІІІ жа? т?л?асында, -атын ж?рна?ы ар?ылы жасал?ан.

5) есімше: бол-атын. Ауыспалы ?ткен ша?, ІІІ жа? т?л?асында, -атын ж?рна?ы ар?ылы жасал?ан.

ІV. Сергіту с?ті. С?зж?мба?ты шеш. С?зж?мба?ты? негізгі жауабы жа?а саба?ты? та?ырыбы болып шы?уы керек.

С?зж?мба?ты? с?ра?тары:

1. Батыр туса ел ырысы,

Жа?быр жауса. ырысы.

2. Есімше кім? не? деген с?ра?тар?а жауап беріп, . я баяндауыш ?ызметін ат?арады.

3. Затты? ?имылын, іс-?рекетін білдіріп, не істеді? не ?ылды? ?айтті? деген с?ра?тар?а жауап беретін с?з табы?

4. ?аза?ты? ?лтты? аспабы?

5. Есімше бірде еш?андай ?осымшасыз т?рып, ?андай? ?ай? деген с?ра?тар?а жауап беріп, . ?ызметін ат?арады.

6. Бірінші байлы? . ?

251-жатты?у. ?арамен жазыл?ан есімшелерді? ?андай ж?рна?тар ар?ылы жасалып т?р?анын ж?не оларды? ма?ынасын т?сіндірі?дер.

?лгі: т?сінгенге – есімше; т?бірі – т?сін, -ген – есімшені? ж?рна?ы, ?ткен ша?ты білдіреді, -ге – барыс септігіні? жал?ауы.

1) Есімше – т?сінбейтін: т?бірі – т?сін, -бе – б?йры? рай тудыратын ж?рна?, -йтін – есімшені? ж?рна?ы.

2) Есімше – ?имайтын: т?бірі – ?и, -ма – б?йры? рай тудыратын ж?рна?, -йтын – есімшені? ж?рна?ы.

3) Есімше – айтпа?ан: т?бірі – айт, -па – б?йры? рай тудыратын ж?рна?, -?ан – есімшені? ж?рна?ы.

4) Есімше – болар: т?бірі – бол, -ар – есімшені? ж?рна?ы.

5) Есімше – келмеген: т?бірі – кел, -ме – б?йры? рай тудыратын ж?рна?, -ген – есімшені? ж?рна?ы.

6) Есімше – сенбеген: т?бірі – сен, -бе – б?йры? рай тудыратын ж?рна?, -ген – есімшені? ж?рна?ы.

7) Есімше – к?здеген: т?бірі – к?з, -де – б?йры? рай тудыратын ж?рна?, -ген – есімшені? ж?рна?ы.

Ойлан тап. 5 ж?лдызды ?аламды ?а?аздан алмай жаса?дар.

V. Жа?а саба?ты бекіту. Кестені толтыры?дар.

VI. ?йге тапсырма. 252-жатты?у. ??рамында есімше кездесетін бес с?йлемнен т?ратын м?тін ??растыры?дар. Есімшелерге т?л?алы? талдау жаса?дар.

VII. Білімдерін ба?алау.